مقدمه‌ای بر نانوپزشکی

به جز پیشرفت‌هایی كه در علم پزشكی مدرن، در قرن اخیر صورت گرفت، پزشكی جدیدتری ظهور کرده است که بیش از اینكه یک علم باشد، یك هنر وابسته به ابزار است. در پنجاه سال اخیر، دانش پزشكی بررسی بیماری‌ها را در ابعاد مولكولی به پیش برده است. از دیدگاه مولكولی، پزشكی مدرن هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد. مثلاً امروزه از داروهایی استفاده می‌کنیم كه شامل ساختار محدودی از مولكول‌ها هستند. این ملکولها برای درمان یک بیماری خاص به کار می‌روند. به كمك نانوپزشكی، محصولات دارویی می‌توانند مثل ماشین‌های هوشمند برنامه‌ریزی شوند. آنها به حسگرهایی مجهزند که می‌توانند قدرت تصمیم‌گیری و تأثیرپذیری از محیط را برای ماشین فراهم کنند. این ماشین‌ها می‌توانند جلو عوارض جانبی و واكنش‌های حساسیت‌زا را بگیرند. داروهای جدید خود را با بدن سازگار می‌كنند و تنها با رسیدن به مقصد نهایی عمل اختصاصی خود را (که در واقع همان درمان است) انجام می‌دهند. آنها می‌توانند قبل از فعال ‌شدن دارو از آزاد شدن مقدار بیشتر از حد آن جلوگیری كنند و مانع بروز مسمومیت‌ شوند.
● نانوپزشكی چیست؟
درمان و پیشگیری بیماری‌ها از قابلیت‌های خوب فناوری نانو به شمار می‌رود. این فناوری با استفاده از نانوابزارها و نانوساختارهای مهندسی‌شده، اعمالِ ساخت، كنترل، دیدن و ترمیم سیستم زیستی انسان در مقیاس مولكولی را انجام می‌دهد. ابزارهای بسیار ابتدایی نانوپزشكی می‌توانند برای شناسایی بیماری‌ و توزیع دارو، و همچنین توزیع هورمون در بیماری‌های مزمن و نقص‌های سیستم بدن به کار روند. ابزارهای بسیار پیشرفته‌تر، از قبیل نانوروبات‌ها هستند که به عنوان جراحان کوچک داخل بدن عمل می‌کنند. (نانوروبات‌ها، روبات‌هایی هستند که اندازه‌ی آنها در حد نانومتر باشد.)
چنین ماشین‌هایی می‌توانند با ورود به داخل سلول‌ها ساختار آسیب‌دیدهٔ آنها را تغییر دهند و درصدد تعمیر آنها برآیند. آنها قادرند خود را تكثیر كنند یا نواقص ژنتیكی را با جابه‌جا كردن یا دستكاری مولكول‌های DNA برطرف سازند. (DNA ماده‌ی اصلی سازندهٔ موجودات زنده و وارث ژنتیكی موجود زنده شناخته می‌شود.)
● توانمندی های نانوپزشكی
دانشمندان معتقدند با پیشرفت‌هایی كه در مهندسی ژنتیك، فناوری نانو و پزشكی ایجاد شده و درك عمیقی كه از اعمال سلولی حاصل گردیده است، می‌توان ماشین‌های میكروسكوپی نیرومند و متخصص را برای مبارزه با بیماری‌ها طراحی كرد و توسط آنها در ابعاد سلولی به تعمیرات فیزیولوژیكی پرداخت.
در تشخیص بیماری‌ها نمی‌توان به نتایج آزمون‌های آزمایشگاهی و تاریخچه‌ی بیماری متكی بود. اما با جا دادن نقشه‌ی ژنتیكی انواع عوامل بیماریزا در بانك اطلاعاتی نانوروبات، می‌توان حملات باكتریایی را نابود كرد. بدین ترتیب، با انجام عملیات ترمیمیِ قابل برنامه‌ریزی برای اصلاح بیماری‌های سلولی ناشی از افزایش سن، جلوگیری از پیری و درمان آن به یك واقعیت علمی تبدیل می‌شود.
محققان قادرند با حركت دادن مولكول‌ها، موتورهایی در ابعاد نانو بسازند.
اولین شركت تخصصی نانوتكنولوژی، شرکت Zyvex (http://www.zyvex.com/nano) است كه در سال ۱۹۹۷ با هدف ساخت ابزارهای كلیدیِ ایجاد فناوری نانومولكولی آغاز به كاركرد. محصولات این شرکت، با تلاش‌ گسترده‌ی گروه‌های مختلف تا ده سال آینده قابل استفاده خواهد شد؛ اگرچه ممكن است این پیشرفت، بعد از تجاری شدن نانوروبات‌های پزشكی صورت بگیرد.
● مثال‌هایی از کاربرد نانوفناوری در پزشکی
۱. هدف‌گیری و ارسال دارو به نقاط غیر قابل دسترس بدن با تجهیزات نانومتری
http://www.geocities.com/baskarc/cbscience/۲۰۰۴/june۲۰۰۴.htm
۲. تولید بافت‌های مصنوعی سازگار با بدن
http://www.nano.umn.edu/omni/research/sub۹.html
۳. تولید سیستم‌های هوشمند برای شناسایی بیماری‌های در حال ایجاد در بدن
http://www.nanomedicine.com/NMIIA.htm
۴. درمان برخی از بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان، ایدز و هپاتیت. نشانی‌های زیر را ببینید:
http://nano.cancer.gov/resource_center/cancer_nanotechnology_brochure.asp
http://www.investorideas.com/Companies/Nanotechnology/Articles/NanoLogix.asp
http://www.wsws.org/sections/category/news/health.shtml
http://www.brightsurf.com/news/aug_۰۳/EDU_news_۰۸۰۶۰۳_d.php
۵. مراقبت بهداشتی بهتر با استفاده از تجهیزات نانومتری در داخل بدن
http://nanotechwire.com/news.asp?nid=۱۲۲۰&ntid=۱۳۰&pg=۴
● آینده‌اندیشی در مورد نانوپزشكی
مطمئناً رشته‌ی نانوپزشكی برای توسعه به چندین دهه زمان نیاز دارد. شاید پیش از اینكه ما به تخیلمان اجازه دهیم تا آزادانه در مورد قول‌های داده‌شده توسط نانوپزشکی خیالپردازی کند، بهتر است توانایی‌هایی را در نظر بگیریم كه حقیقتاً قابل اجرا هستند. وقتی به نحوهٔ حل مسائل مختلف توجه كنیم، متوجه می‌شویم بسیاری از مسائلی كه امروزه دشوار به نظر می‌آیند راحت خواهند شد. چه بسا مسائلی كه ساده‌تر جلوه می‌كنند، اما سخت‌تر از حد انتظار ظهور می‌یابند. زمانی فلج، واگیردار و علاج‌ناپذیر بود و امروزه به‌سادگی قابل پیشگیری است. سیفلیس زمانی انسان را تا حدّ دیوانگی و مرگ پیش می‌برد و اكنون با یك تزریق، خوب می‌شود و به نظر می‌رسد در آینده، قصهٔ نانوفناوری در پزشكی، به قصهٔ توسعهٔ كنترل جراحی در ابعاد مولكولی تبدیل شود.

منبع : باشگاه دانش‌آموزی نانو