مفاهیم و اجزای لیزینگ

●تعریف لیزینگ
در بیشتر موارد، بنابه كاربرد لیزینگ، تعاریف متفاوتی از آن ارائه شده است.
در ذیل به چند نمونه ازاین تعاریف اشاره می‏كنیم:
لیزینگ ابزاری مالی است كه استفاده از یك دارایی ثابت را بدون ایجاد مالكیت ممكن می‏كند.
لیزینگ توافقی مبتنی بر قرارداد است كه در آن، شركت لیزینگ (كه از این پس به عنوان لیزدهنده یا اجاره دهنده از آن یاد می‏شود)‌ حق استفاده از تجهیزات تحت مالكیت خود را برای مدت زمانی معین (‌كه از این پس به عنوان مدت زمان لیزینگ (اجاره) نامیده می‏شود) با دریافت مبلغی معین به صورت ماهانه به اجاره كننده ( لیز گیرنده )‌منتقل می‏كند.
●اجزای لیزینگ
▪لیز گیرنده (‌اجاره كننده)
طرفی كه حق استفاده از تجهیزات را در معامله لیزینگ در قبال پرداخت اجاره معینی ـ كه در قرارداد لیزینگ از پیش مشخص شده است ـ دارد.
▪لیز دهنده ( اجاره دهنده)
طرفی كه مالكیت قانونی تجهیزات را در تصرف دارد و براساس قرارداد لیزینگ حق استفاده از تجهیزات را در ازای دریافت اجاره از پیش تعیین شده به اجاره كننده (لیزگیرنده) منتقل می‏كند.
▪قرارداد
توافقنامه مكتوبی بین اجاره كننده و اجاره دهنده است كه همه شرایط و مقررات مربوط به انتقال حق استفاده تجهیزات و بازپرداخت اجاره مقرر به اجاره دهنده را دربرمی‏گیرد.
▪عرضه كننده
تولیدكننده یا شركت بازاریابی‏ای كه تجهیزات را تحت قرارداد لیزینگ عرضه می‏كند.
▪اجاره
عبارت است از پرداخت دوره‏ای كه توسط اجاره دهنده به منظور استفاده از تجهیزات ـ براساس مفاد تعیین شده در قرارداد ـ به اجاره گیرنده انجام می‏شود.
●مكانیسم ابتدایی عملیات لیزینگ
۱- قرارداد لیزینگ بین اجاره دهنده و اجاره كننده امضا می‏شود.
۲- اجاره دهنده قیمت تجهیزات (كالا) را به عرضه كننده پرداخت می‏كند.
۳- تجهیزات (كالا) به اجاره كننده تحویل داده می‏شود.
۴- اجاره كننده مبلغ اجاره بها (رهن) را براساس قرارداد از پیش تعیین شده به اجاره دهنده می‏پردازد.
تفاوت در رویه‏های قانون اجرایی لیزینگ، نیازهای سرمایه‏گذاران و منابع مالی كه برای لیزینگ به كار برده می‏شود، گونه‏های متفاوت لیزینگ را پدید می‏آورد و همچنین كاربردهای متفاوت آن و روش‏های مختلف لیزینگ در كشورهای متفاوت به دنبال دارد.
●انواع معامله‏های لیزینگ
لیزدهنده (‌اجاره دهنده) موسسه مالی مستقل و یا شركت وابسته به سازندگان صنعتی و شركت‏های فروش آنهاست
در مواردی معین، اجاره كننده می‏تواند همان عرضه كننده كالایی خاص باشد.
قیمت خرید تجهیزات، استهلاك، هزینه وجوهی كه برای خرید تجهیزات به كار رفته است، حاشیه سود لیزدهنده، ارزش باقیمانده (پسماند)، هزینه‏های نگهداری و تعمیر و حق بیمه می‏تواند یكجا و یا مرحله به مرحله به مبلغ اجاره بها اضافه شود.
جدول پرداخت اجاره بها براساس گردش وجوه اجاره دهندگان تنظیم می‏شود. اجاره بها می‏تواند ماهانه، دو ماهه ، چهار ماهه ویا صعودی و نزولی باشد.
در پایان مدت قرارداد اجاره كننده می تواند از یكی از حق انتخاب های زیر استفاده كند:
۱- وسیله مورد نظر را با قیمت تعیین شده در قرار داد خریداری كند.
۲- قرارداد را تمدید كند و یا قرارداد جدیدی با وی بسته شود.
۳- تجهیزات مورداستفاده را با مدل جدیدتری ازهمان كالا معاوضه و یا به اصطلاح كالای مورد نظر را روزآمد كند.
همراه با حق استفاده ازتجهیزات، خدمات اضافه‏ای چون حمایت‏های فنی، گارانتی، حق تعویض محصول مورد استفاده با مدل دیگر و یا مدل‏هایی با تكنولوژی پیشرفته را می‏توان به مشتری ارائه داد. هزینه خدمات اضافی ممكن است به اجاره بها ‌افزوده و یا به صورت كلی دریافت شود.
●روش‏های تامین مالی هزینه خرید تجهیزات
۱- اجاره دهنده (شركت لیزینگ) می‏تواند به طور كامل از منابع مالی خود برای تامین مالی خرید تجهیزات استفاده كند.
۲- موسسات مالی و یا سرمایه گذاران دیگر می توانند مبلغ خرید را تامین مالی كنند. (‌اجاره دهندگان می‏توانند منابع مالی را از موسسات مالی و سرمایه گذاران دیگرتامین كنند.)
براساس قوانین جاری هر كشور، اجاره دهنده و اجاره گیرنده می‏توانند از مزایای مالیاتی لیزینگ بهره‏مند شوند.
امكان دارد هدف لیزگیرنده (اجاره كننده) خرید كالای سرمایه‏ای و یا صرفاً ‌استفاده از آن برای یك دوره زمانی معین باشد.
●لیزینگ مالی
لیزینگ مالی كه " لیزینگ سرمایه" نیزنامیده می‏شود، به اجاره كننده حق استفاده از تجهیزات را می‏دهد و در پایان مدت قرارداد، عنوان (لقب) مالكیت تجهیزات را با قیمتی نمادین و از پیش تعیین شده به اجاره كننده منتقل می‏كند. مدت زمان قرارداد در لیزینگ مالی دربرگیرنده بخش اعظم زمان عمر مفید (اقتصادی) تجهیزات می‏شود و قراردادها به لحاظ ماهیتی قابل فسخ نیستند. به عبارت دیگر، حتی اگر اجاره كننده خواهان استفاده از تجهیزات در خلال زمان مورد توافق نیز نباشد می‏بایست اجاره بهای لیزینگ از پیش تعیین شده را بپردازد.
در لیزینگ مالی، اجاره‏كننده مدل و سایر مشخصات تجهیزات را تعیین می‏كند و با عرضه كننده بر سر قیمت، مدت زمان پرداخت و شرایط تحویل به مذاكره می‏پردازد.
در مرحله (وضعیت) خرید تجهیزات، اجاره دهنده موارد مربوط به تامین مالی را در چارچوب قرارداد با اجاره كننده تنظیم می‏كند. از آنجا كه در پایان قرارداد، تجهیزات توسط اجاره كننده با قیمتی نمادین خریداری می‏شود، اجاره بهای محاسبه شده در لیزینگ مالی شامل هزینه‏های زمان خرید تجهیزات و همچنین هزینه‏های مالی حین قرارداد است.
در اجرای لیزینگ مالی، هزینه‏های استفاده از وسایل و تجهیزات مانند نگهداری، تعمیر و بیمه توسط اجاره كننده پرداخت می‏شود.
در لیزینگ مالی، در ارزش فعلی خالص مجموع اجاره بهای پرداختی بزرگتر از قیمت تجهیزات است. به عبارت دیگر، پیش بینی شده كه ارزش پسماند، با مبلغی نمادین توسط اجاره كننده در پایان زمان قرار داد پرداخت شود.
●لیزینگ عملیاتی
لیزینگ عملیاتی نوعی لیزینگ است كه در آن، وسایل و تجهیزات توسط لیزكنندگان (اجاره كنندگان) تنها به منظور استفاده از آنها اجاره می‏شود؛ بدون این كه هدف كسب مالكیت آنها در میان باشد.
در لیزینگ عملیاتی مدت زمان مورد توافق كوتاهتر از عمر مفید محصول است و این امكان وجود دارد كه تجهیزات و وسایل یاد شده یك بار و یا بیشتر به اجاره كنندگان متفاوت اجاره داده شوند.
قرارداد لیزینگ می‏تواند توسط اجاره كننده خاتمه یابد؛ مشروط بر آن كه مدت زمان آن در قرارداد تعیین شده باشد.
در لیزینگ عملیاتی ارزش خالص فعلی مجموع اجاره بها از قیمت جاری تجهیزات كمتر است.
در پایان مدت قرارداد، اجاره كننده می‏تواند تجهیزات را به اجاره دهنده بازگرداند، قرارداد را تجدید و یا از تجهیزاتی با مدل بالاتر استفاده كند.
در لیزینگ عملیاتی هزینه‏هایی همچون نگهداری، تعمیر و بیمه توسط اجاره دهنده پرداخت خواهد شد كه قسمتی از آنها می‏تواند در اجاره بها گنجانده و به صورت پرداخت‏های ماهانه منعكس شود.
اجاره دهنده از قبل قیمت پایه فروش و یا اجاره دوباره كالا را با توجه به میزان فرسودگی تكنیكی تجهیزات در پایان دوره تخمین می‏زند و اجاره بها را براساس آن تعیین می‏كند.
لیزینگ عملیاتی معمولاً در بازارهایی به كار می‏رود كه در آنها فرایند توسعه تكمیل شده است و اجاره دهندگان در زمینه معاملات گروه ویژه‏ای از تجهیزات تخصص پیدا كرده اند .
لیزینگ عملیاتی برای تامین مالی تجهیزات واجد تغییرات تكنولوژیكی سریع، خودروهای تجاری با عمر مفید كوتاه، تجهیزات كارخانه‏ای، ماشین‏آلات معادن و یا وسایل حمل و نقل هوایی به طور گسترده به كار گرفته می‏شود.

ترجمه : مهدی ردایی [e-mail]
منبع: انجمن لیزینگ استرالیا ALA

منبع : اندیشه گستر سایپا