کتاب شیوه دف نوازی

ساز دف با نامها و شخصیت های گوناگون درمیان اقوام و ملل رایج است،این ساز به دلیل ساخت آسان و قدمت چند هزار ساله ای که برای آن رقم خورده است ؛ جزو آلات موسیقی متقدم می باشد. بنابر مستندات تاریخی ، رد پای این ساز بر نقوش برجسته ایلامی درجنوب غربی ایران که از آثار به جا مانده دوران ایران باستان می باشد؛ وهمینطور کاهنانی که تصاویر نوازندگانی در کنارشان به چشم می خورد ؛همراه با آلات موسیقی چون چنگ ، دف (که گواه حضور ریشه داراین ساز در میان ایرانیان است، )همینطور برروی آثار سفالینه منقوش که از دوران پیش از میلاد مسیح باقی مانده قابل روُیت است! برخلاف آنچه برخی تصور می کنند ساز دف مختص اعراب نیست ؛ اگر چه قدمتی دیرینه در میان آنان دارد ، اما نباید از نظر دور داشت که ؛ پارسیان پیش از اسلام با این ساز ماُنوس بوده اند و نواختن آن در بینآنها مرسوم بوده است ؛ چنانکه تصاویربه جا مانده مانند؛استفاده از ساز دف در مراسم هایی مثل جشن نوروز و تحویل سال نو؛ و نیز؛ تصاویری که ، در شکارگاه طاق بستان (کرمانشاه) دیده می شود از جمله مستندات تاریخی است. با ذکر این نکته که ، دف از جمله سازهایی است که در دوران حیات پیامبراسلام (ص) نیز رواج داشته ، و از قداست و احترام خاصی برخوردار بو ده ؛ وهمراه با زمزمه اشعار مذهبی نواخته می شده است .با این توضیح که ؛ هنرمندان اسلامی هم عنایت و توجه ویژه ای به این ساز داشته اند و آن را جزو ارکان موسیقی عرفانی می دانند ،چنانکه در دیوان شعرا و عرفا درقرون مختلف، نام این سازبه لحاظ معنایی شکوه خاصی به ابیات داده است.
میا بی دف به گور من زیارت / که در بزم خدا غمگین نشاید (مولوی)
اگر چه تا کنون درقالب نوازنده، دست پیش نبرده ام برای نوازش پیکره هیچ سازو لمس هیچ مضرابی ، اما همیشه میزبان صادق و شنونده ای عاشق بوده ام برای استماع موسیقی اصیل و پر معنا ! کتاب ارجمند شیوه دف نوازی ؛ با تصویر پیدای آن برروی جلد، ناپیداهای درون را در قالب معنا ،انسان ، رنگ ، فرم و همه اجزاء یک اندیشه هنرمندانه تصویر می کند یک سرخوشی درمیخانه هنر که به ذائقه ؛ التذاذ و حالی دلپذیر می بخشد.افقی لایزال از هنر متعالی و ادوار عارفانه و عناصر حیات باطن بشری. ضمن آنکه عظمت و جلالت تاریخ و ردپای رامشگری و هنروری ها را ، از پشت سایه ها ی استدلال و نگاره های مسجل تاریخی بر خواننده مکشوف می سازد و حقایق تازه ای را به تماشا می گذارد.همراه با تصاویر و اشکال اسطوره ای وباستانی جالب توجه! آنچه ازمنظر نظر نگارنده ؛ این کتاب دلنشین آمد،این است که ؛ علی رغم آنکه ، عنوان آموزشی دارد ؛ ولی لطف و آرامشی قابل توجه از سوی مُولف به پیشوازهر تازه واردی که ، برای نخستین بار کتاب را در مقابل خود می گیرد می آید ؛که اگردر ردای هنر جو هم نباشی؛ نیمرنگ های ظریف و نازکیهای احساسی بدیع؛ تورابه دنبال خود می کشا ند. چون یک صورت قدرتمند روانکاوانه ،در ترکیب و تدوین این کتاب مستتر است که، برخلاف برخی تالیفات آموزشی،به یکباره بر عادات ذهنی مخاطبش حمله ور نمی شود. این تالیف پس از مقدمه ای که مجید کیانی (متولد ۱۳۲۰، تهران- نوازنده سنتور و از استادان موسیقی ایرانی است) در صفحه هفتم آن به تحریر درآورده است و گذر از یادداشت (پیش درآمد) عماد توحیدی که،هماره از لابلای قلم فرسایی هایش آزادگی و فراخنای کشف و شهود اندیشه اش هویدا است وارد اولین گفتار ازده گفتار مندرج می شود.
● مروری بر دسته بندی سازها :
سازهای ضربی ، کوبه ای ، پوستی و بدون پوست ؛ با ملیت ایرانی و غیر ایرانی و سبک و شیوه نوازندگی این مجموعه سازها در سرزمین های مختلف در دنیا؛ با شرحیات مفیدی که به صورت پانویس در هر صفحه بر غنای محفوظات خواننده کتاب می افزاید .دومین گفتار که بسیار گیرا و خواندنی است تشریح جایگاه دف در آئینه تاریخ است ؛ عبوری بر گذرگاه نظریه ها و گمانه زنی ها درباره ساز دف و موقعیت آن در دوره های فرهنگی ممالک مختلف.گفتار سوم ؛ جلوه عارفانه و منزل نمودن ساز دف در نهانخانه دیوان اشعار شاعران در سده های دور و نزدیک است و جایگاه ویژه اش در قطب ذهنی آنان با شواهدی از ابیات. در گفتار چهارم به مهمترین شاخصه ذات معنایی این ساز پرداخته شده است ؛ بعد عرفانی ساز دف که ،مرحله ای تکاملی و ادراکی معرفتی از این ساز را به خواننده ارائه می دهد...
(عالی ترین درجه ای که،نوازنده دف به شکل شناخت درونی به آن نائل می شود) گفتار پنجم کتاب ؛ دریچه ای از شروع انتقال تجربه های یک آموزگار هوشمند دف را ، در ابعاد علمی و عملی می گشاید.
در این بخش هنرجو ملزم می شود ،قدرو معیار عشق و قدرت عشق ورزی را برای آموختن این ساز در کفه وجود ش میزان نماید ، تا ژرفنایی روشن و صاف ،از سرانجام راهی که در پیش رو دارد؛ مقابلش نمایان شود.گویا مولف خواسته است با طالبان فرا گیری این ساز اتمام حجت کند؛ تا اگر عاشق حقیقی نیستند دنباله کار عشق را نگیرند. در گفتار ششم هنرآموز در نیمه راه معارفه است و با عبور از نام سازها ،تاریخچه و دیباچه ای ز مطالعات درونی و آزمون کمال طلبی ، می رسد به ابعاد مختلف و عناصر مهم ساز دف. موُلف در اینجا روشنگری می کند تا هنرجو به باتلاق اضمحلال و سطحی گری سقوط نکند؛ عناصری را توصیه و باز می شمارد و نکاتی را نهی می کند و باز می دارد .آشنایی با شیوه ساخت و جنس و اندازه ساز دف ؛ به شکل شفاف ومرور سیر تاریخی آن ، در مناطق گوناگون دنیا از مباحث مطروحه در گفتارهفتم می باشد، که نماهای متنوعی از این ساز را ، در برابر دیدگان مخاطب کتاب پدیدار می سازد. در سه گفتار پایانی هنرجو به علمی ترین و کاربردی ترین بخش کتاب می رسد.
آشنایی با اصول کلی وزن و ریتم ؛ نت و فراگیری الفبای نت نویسی برای ساز دف و در انتها نیز؛ چند صفحه تمرین برای به ظهور رساندن آموخته ها... کتاب شیوه دف نوازی ، عنوان اولین گام در عرصه آموزش دف نوازی را دارد و دریافت کننده جوایز متعدد در خارج و عنوان کتاب سال در داخل بوده است. و چنانکه بشارتش درابتدای کتاب (چاپ شانزدهم۸۶) داده شده است ، به زودی نسخه تکمیلی این کتاب، با تدوین و تنظیم استاد فرهیخته سید فواد توحیدی به جانهای شیفته و طبایع هنر دوستان؛ ارائه می شود. در مطلع پیش درآمد کتاب، از قول ( لرد آویبوری) آمده است: «هستی نگارشی است؛ مرموزکه ما از خواندن کلماتش عاجزیم.هنرمندان که به رهنمونی استاد فطرت،ازمندرجات این صفحه بدیع خبر یافته اند ؛ می خواهند ما را با اسرار آن آشنا سازند»
هر چه گویم عشق را شرح و بیان
چون به عشق آیم، خجل گردم از آن‏

گر چه تفسیر زبان روشن‏گر است
لیـک عشـق بی‏ زبان ، روشـن ‏تر اسـت

چون قلم اندر نوشتن می‏ شتافت
چون به عشق آمد، قلم بر خود شکافت‏ (مولانا)

مینا ضرابی