کمانچه

این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر در انتهای تحتانی ساز پایه ای نیز دارد که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار می گیرد. شکم ساز کروی و مجوف است که مقطع نسبته کوچکی از آن در جلوبه دهانه ای اختصاص یافته و روی دهانه پوست کشیده شده و بر روی پوست، خرکی، تقریبا شبیه به خرک تار و نه کاملا عمود بر سیم ها قرار گرفته است.دسته ساز، درواقع لوله ای تو پر، و به طور نا محسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شده است. انتهای بالائی این لوله مجوف شده و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبه گوشی ها را می یابد، دسته فاقد «دستان» است.
سر ساز متشکل است از جعبه گوشی ها که در طرف آن هر یک دو گوشی کار گذارده شده و یک «قبه »که در بالای جعبه قرار گرفته است. سر در واقع ادامه خراطی شده دسته است طول ساز از ته پایه سر قبه حدود ۸۰ سانتیمتر است.
کمانچه امروزی دارای چهار سیم است و کوک (یا نسبت فاصله سیم ها به یکدیگر )دردستگاهای مختلف موسیقی ایران تفاوت می کند. معمول ترین کوک اینست که سیم های اول و دوم نسبتبه هم فاصله« چهارم»( یا «پنجم »)داشته، سیم سوم یک اکتاو بم تر از سیم اول، و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم باشد.
طرز نواختن- نوازنده ساز در حالت نشسته پایه کمانچه را روی زمین یا روی زانو قرار می دهد، در صورتی که پایه ساز نوک تیز باشد، آن را روی زمین می گذارند،در این صورت نوازنده روی زمین می نشیند ؛و اگر پایه به شکلی باشد که در عکس نشان داده شده .نوازنده روی صندلی نیز می تواند بنشیند و پایه ساز را روی ران ،نزدیک زانو قرار می دهد . در هر دو حالت، ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود می چرخد و همین عمل تماس آرشه را با سیم ها آسانتر می سازد . نوازنده ساز را به طور قائم به دست چپ می گیرد و انگشتان همان دست را روی سیم هادر طول دسته می لغزاند و آرشه را به دست راست گرفته به سیم ها تماس می دهد .
▪ وسعت صدای کمانچه به ترتیب زیر است :
این ساز نقش تکنواز و همنواز، هر دو را به خوبی می تواند اجرا کند. آرشه – موی آن محکم و کشیده نیست و نوازنده انگشتان دست راست خود را زیر موها انداخته و آن را می کشد تا عمل آرشه کشی میسر گردد.کمانچه، سازی ملی( و شهری) است.

منبع : موزه سازهای کرمان