دنیای سایبر در خدمت دین

سی درصد کاوش های اینترنتی، دین پژوهی است. اینترنت به ابزار مهمی برای گسترش دین و معنویت در دنیا تبدیل شده است، با این وجود بررسی ها نشان می دهد که نهادهای دینی در کشور ما هنوز به قابلیت ها و ظرفیت های این فناوری برای توسعه معارف دینی پی نبرده اند و از آن برای جذب جوانان به سوی دین و معنویت بهره برداری مطلوب و گسترده ای نکرده اند.
اقدامات انجام شده از سوی نهادهای مذهبی و اسلامی در ایران در فضای وب اگرچه قابل تقدیر است اما به هیچ وجه متناسب با نیازهای مخاطبان امروز جهان نیست; واقعیت این است که ما برای بسط معارف اسلامی و دینی در فضای سایبر به یک جنبش نرم افزاری نیازمندیم.
رشد فناوری اطلاعات به طور عام و اینترنت به طور خاص، بستری بی نظیر فراهم کرده که در قالب آن دین پژوهی و معنویت طلبی بسیار آسان تر و مطلوب تر از گذشته شده است. طبق آمارها، از هر ۶ کاربر اینترنت در جهان، حداقل یک نفر به دنبال اطلاعات معنوی و مذهبی است.
در این زمینه همچنین آمارهایی وجود دارد که نشان می دهد میزان دین پژوهی در اینترنت بین ۲۵ تا ۳۰ درصد کل کاوش های اینترنتی را تشکیل می دهد که این امر نشانگر استقبال و گرایش نسل جدید به دین و معنویت می باشد.
از اینرو بهره گیری از فناوری اطلاعات و اینترنت در این زمینه ضرورتی اجتناب ناپذیر است.امروزه حتی مذاهب و مکاتب مختلف برای تبلیغ و تسهیل امور و مناسک مذهبی خود، امکان عبادت سایبر یا آنلاین(Online Worship) را میسر کرده اند.
در حال حاضر فعالیت هزاران وب سایت دینی و مذهبی که اطلاعات مرتبط با مذاهبرا در دسترس عموم مردم دنیا قرار می دهد، شبکه ای از وبلاگ ها، فروم ها یا تالارهای گفت و گو که در آن ها به سوالات مردم پاسخ داده می شود و همچنین ظهور فناوری هایی مثل شبکه های اجتماعی مجازی، پیام رسان ها، خبرخوان های اینترنتی و کتابخانه های مجازی و الکترونیک، باعث شده است مردم به منابع و کتب مقدس دینی دسترسی راحت تری داشته باشند.
در این میان آن دسته از نهادهای مذهبی که ظرفیت این فناوری را بیشتر، بهتر و عمیق تر درک کرده باشند، از توان تاثیرگذاری بالاتری در سطح جهان برخوردار شده اند.اهمیت بررسی رابطه و تعامل اینترنت و دین باعث شد که در خرداد ماه امسال همایش تخصصی با عنوان "اینترنت و دین" در پاریس برپا شود. این همایش را دانشگاه علوم اسلامی شاتو شینون پاریس، با دعوت از ژان فرانسوا مایر، مورخ و پروفسور در دانشگاه فریبورگ و سرپرست سایت Religioscope در محل این دانشگاه برگزار کرد.
● سایت های اسلامی در جهان
هزاران وب سایت اسلامی در اینترنت فعال است ولی هنوز تحقیقی جامع درباره آمار و کارکرد این وب سایت ها انجام نشده است، وب سایت های دینی سرفصل مهمی در ویکی پدیا را نیز تشکیل می دهد و جست وجوی کلمه دین در موتور گوگل بیش از ۴ میلیون نتیجه دربر دارد.جالب است بدانید که محتواهای تولید شده در فضای اینترنت به قدری افزایش یافته که به ابتکار برخی مراکز اسلامی حتی برای جست و جوی آسان تر در متون اسلامی در فضای وب، چندین موتور تخصصی اینترنتی نیز راه اندازی شده است.
● وبلاگ های مذهبی
وبلاگ های مذهبی در ایران و جهان یک دسته قوی و قدرتمند از وبلاگ ها را تشکیل می دهد. چون این وبلاگ نویس ها انگیزه درونی بیشتری برای به روز رسانی وبلاگ های خود دارند، مطالعات انجام شده در مرکز مطالعات رسانه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان می دهد که وبلاگ های مذهبی در سال های اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار بوده و توانسته است توجه بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کند. در کنار این وبلاگ ها، تشکل ها و نهادهای مدنی مرتبط با وبلاگ های مذهبی در ایران نیز شکل گرفته است که از جمله آن ها می توان به مجمع وبلاگ نویسان مسلمان و دفتر توسعه وبلاگ دینی اشاره کرد. براساس تحقیقات به عمل آمده مهم ترین آسیب هایی که وبلاگ های ارزشی را تهدید می کند، بدین شرح است:
۱) نبود انسجام در عمل و برنامه ریزی و سیاست گذاری کلان و درازمدت در رابطه با وبلاگ های ارزشی که دوباره کاری و موازی کاری در پی داشته است. برخلاف وبلاگ های سکولار و ضددینی، متاسفانه وبلاگ های دینی و ارزشی از انسجام و اتحاد کافی برخوردار نمی باشند و برنامه آینده نگر ندارند. مجامعی هم که متولی امور وبلاگ نویسی هستند به علل مختلف نتوانسته اند آن چنان که باید و شاید به وظایف خود عمل کنند.
این مراکز چون پشتوانه مالی ندارند و از کادر قوی و تمام وقت برخوردار نیستند، تا به حال نتوانسته اند در جهت دهی به وبلاگ ها و نیز برنامه ریزی کلان آینده نگر موفق عمل کنند.
۲) نبود استقلال در وبلاگستان و پیروی آن از رسانه ها و سایت های فعال در اینترنت مشکلی است که گریبانگیر همه وبلاگ ها، اعم از دینی و غیردینی می باشد; اگرچه وبلاگ های دینی تا حدودی مستقل تر از وبلاگ های دیگر عمل می کنند ولی در کل، وبلاگ ها تا به حال دنباله رو بوده اند. البته تاثیرپذیری از سایت ها که با امکانات زیاد تولید اطلاعات می کنند، اجتناب ناپذیر است ولی وبلاگستان باید با هویت مستقل در عرصه دنیای مجازی حضور داشته باشد.
۳) نبود حمایت کافی از وبلاگ ها هم مشکل دیگری است که امروزه وبلاگ های دینی با آن روبه رو هستند. اکثر وبلاگ نویسان دینی در حال تحصیل در مقطع دبیرستان و دانشگاه می باشند و در تامین هزینه های تحصیل مشکل دارند و هزینه های وبلاگ نویسی هم به آن اضافه می شود. در این میان وجود سازمان هایی که به آن ها در کاهش هزینه ها کمک کند، ضروری است که تا آن جایی که نگارنده اطلاع دارد چنین مراکزی یا وجود ندارد یا اگر هم باشد به علت نبود توازن بین امکانات آنان با تعداد پرحجم وبلاگ نویسان، خدماتشان کم اثر است.
۴) در کشورهای خارجی سایت های بزرگ بخشی را به معرفی وبلاگ ها اختصاص می دهند که این امر در رونق امر وبلاگ نویسی موثر است ولی در کشور ما به غیر از چند سایت خبری، از این حمایت ها خبری نیست.
● جمع بندی نهایی
در حال حاضر، آمار تعداد کاربران اینترنت در دنیا بیش از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر است; یعنی به طور متوسط از هر ۵ نفر در دنیا یک نفر به این شبکه جهانی دسترسی دارد. البته این نسبت در تمام مناطق دنیا به طور یکسان توزیع نشده و ضریب نفوذ اینترنت در کشورها و مناطق مختلف، متفاوت است.
در ایران نیز طبق آخرین آمار ITU بیش از ۱۸ میلیون نفر یا معادل ۲۵ درصد مردم به اینترنت دسترسی دارند که از متوسط جهان بالاتر است. حجم محتواهای وب فارسی نیز در مقایسه با کل حجم وب دنیا یک هزارم است که نسبت خوبی به شمار نمی رود و نشانه کم کاری تولیدکنندگان محتوا در ایران است. مقوله مذهب، دین و معنویت به طور کلی از جمله زمینه هایی است که نیازمند اطلاع رسانی صحیح و گسترده در سطح جهان می باشد.
خوشبختانه در این زمینه گنجینه های محتوایی بسیار ارزشمندی در اختیار ماست که در صورت استفاده درست، دقیق و سیستماتیک از آن ها در فرمت ها و قالب های جذاب و متناسب با فناوری های اطلاعاتی و به زبان های زنده دنیا می توان مخاطبان بسیاری را جلب کرد.

نویسنده : حمید ضیایی پرور

منبع : روزنامه ابتکار