انرژی های جایگزین

افزایش جمعیت جهان و به تبع آن افزایش تقاضا و مصرف انرژی به ویژه در کشورهای پرجمعیت این سئوال جدی را پدید آورده است که آیا منابع انرژی فسیلی نیاز روزافزون جهان را تامین خواهند کرد؟ بر این اسا س دورنمای نه چندان روشن از آینده تولید و مصرف منابع هیدروکربن نگرانی های فراوانی را در تامین امنیت انرژی فراهم ساخته طبق پیش بینی سازمان انرژی (IEA) با افزایش نیاز جهان به انرژی در سال ۲۰۳۰ به میزان ۶۰ درصد میزان ذخایر دچار کاهش خواهد شد، امروزه افزایش بهای نفت و گاز و محدودیت منابع و از طرف دیگر مشکلات زیست محیطی و تغییرات اقلیمی استفاده از انرژی های تجدیدپذیر موردتوجه بیشتری قرار گرفته است و لزوم بهره بردن از انرژی های پاک را برای کاهش اثرات گازهای گلخانه ای و تاثیرات نامطلوب آن بر آب و هوا را آشکار ساخته به همین دلیل کشورهای مختلف در بهره برداری از انرژی های جدید ترغیب شده و برنامه ریزی های وسیعی را در این زمینه آغاز کرده اند.ازاین رو طبق آمار رسمی مصرف انرژی های فسیلی به رغم میزان کلی رو به افزایش از نظر سهم مصرف رو به کاهش بوده و درصد تولید و مصرف انرژی نو رو به افزایش می رود و علاوه بر نیروگاه های هسته ای و استفاده از انرژی پایان ناپذیر خورشید، باد، زمین گرمایی و حتی بیوگاز گسترش بیشتری یافته است. چرا که پیشرفت های فنی و علمی نیز سبب شده است انرژی های تجدیدپذیر از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر شده و حتی اختلاف هزینه ها میان استفاده از این انرژی ها و زغال سنگ به عنوان ارزان ترین منبع انرژی فسیلی برای تولید برق رو به کاهش گذارد.
بر اساس آمار IEA افزایش بهای نفت و گاز کشورهای توسعه یافته صنعتی را همراه با صرفه جویی در مصرف انرژی به استفاده از انرژی های جدید واداشته است و بر این مبنا در کشورهای اتحادیه اروپا برنامه ریزی شده است تا سال ۲۰۳۰ میلادی ۲۰ درصد از انرژی مصرفی خود را از انرژی های تجدید پذیر تامین کنند.
بنابراین یکی از منابع قابل دسترس و فراوان ، انرژی خورشیدی است که یکی از پاک ترین و بزرگ ترین منابع تجدیدپذیر زمین است به طوری که به گفته کارشناسان اگر فقط یک درصد از تابش بیابان های جهان توسط نیروگاه های خورشیدی به کار گرفته شود توانایی تامین برق جهان را خواهد داشت. در زمینه استحصال برق از انرژی خورشید با فناوری های مختلف سرمایه گذاری و فعالیت های فراوان به ویژه در کشورهای صنعتی صورت گرفته به عنوان مثال در ایالت کالیفرنیا تا سال ۲۰۱۷ یک میلیون صفحه خورشیدی با توان تولید ۳ هزار مگاوات برق نصب خواهد شد که ۵۰ درصد هزینه آن توسط دولت فدرال تامین خواهد شد. آلمان نیز در زمینه انرژی خورشیدی پیشرو بوده به طوریکه ۵۵ درصد برق خورشیدی جهان در آلمان تولید می شود.
در زمینه تولید برق از باد نیز پیشرفت های فنی و کاهش هزینه ها، فعالیت های صورت گرفته درسطح جهان چشمگیر است. اکنون توربین های چند مگاواتی تولید برق هزینه تولید را به ۵ سنت برای هر کیلو وات ساعت کاهش داده است. ظرفیت نصب شده تولید انرژی از باد در آمریکا در سال ۲۰۰۷ ؛ ۲/۵ گیگا وات (هر گیگا وات معادل یک میلیون وات) بوده است. اکنون مشکل اصلی در آن کشورفقط فاصله مراکز تولید و مصرف است. در صنعت انرژی باد اروپا ، اسپانیا نیر بعد از آمریکا جایگاه دوم طرفیت نصب شده تولید در سال ۲۰۰۷ را داشته است. به طورکلی صنعت انرژی باد در کشورهای صنعتی با سرعت قابل توجه رو به گسترش است. هم اکنون میزان تولید برق از باد در آلمان ۱۶۰۰ مگاوات و در دانمارک به میزان ۲۰ درصد تولید برق آن کشور است.
در میان کشورهای آسیایی نیز هند در زمینه انرژی های جدید پیشرو محسوب می شود به گونه ای که استحصال انرژی برق از باد به میزان ۲۵۰۰ مگا وات رسیده است. یکی از منابع تجدیدپذیر انرژی بیوگاز است که در آن مواد با منشا آلی مثل زباله ها، مواد زاید کشاورزی و حیوانی در شرایط خاص گازی را تولید می کنند که قسمت اعظم آن را گاز قابل احتراق تشکیل می دهد تولید انرژی از سیستم بیوگاز در بیشتر کشورهای آسیای جنوب شرقی و چین و هند وجود دارد که از منافع آن تولید انرژی ارزان و نسبتاً سازگار با محیط زیست و تولید کود غنی برای کشاورزی است به عبارتی تاسیسات بیوگاز از زباله های گیاهی و حیوانی که حتی مشکلات و مخاطراتی را در حالت عادی برای محیط زیست در بر دارد؛ علاوه بر تولید انرژی، باعث تولید کود آلی برای مصارف کشاورزی نیز می شود. امروزه توسعه شهرنشینی و تولید فراوان زباله و پیشرفت های فنی زمینه را برای احداث نیروگاه هایی با سوخت زباله در سطح جهان فراهم کرده است. یکی از منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر، انرژی زمین گرمایی است که منشا آن حرارت طبیعی عمق زمین است و هم اکنون در بیش از ۲۰ کشور جهان نیز با استفاده از انرژی زمین گرمایی بیش از ۸۰۰۰ مگاوات برق تولید می شود به طوریکه درصد قابل ملاحظه ای از مصرف برق فیلیپین به میزان بیش از ۲۰۰۰ مگاوات از این طریق استحصال می شود.
در شرایطی که در بیشتر کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته صنعتی تولید انرژی های نو جزو اولویت های اول محسوب می شود، اما ایجاد مشکلات گوناگون برای فرا گیر شدن آن در سایر نقاط جهان مانند ممانعت از انتقال فناوری و سرمایه گذاری و غیره، چشم انداز گسترش آن را در کشورهای توسعه نیافته و کشورهای تولیدکننده انرژی فسیلی تاریک ساخته است. به شکلی که مشخصاً میزان سهم انرژی های نو در سبد انرژی کشورهای تولید کننده نفت و گاز ناچیز و نزدیک صفر است.
● تولید و مصرف انرژی در ایران
براساس آمارهای رسمی، تاسیسات تولید برق کشور تا ۱۰ سال آینده باید ۱۰ برابر شود و میزان تولید ۴۵۰۰۰ مگاوات برق فعلی سالانه ۴ تا ۵ هزار مگاوات رشد خواهد داشت که در آن صورت میزان مصرف گاز از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب در سال فعلی به ۳۰۰ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. این در حالی است که میزان مصرف انرژی کشور حدود ۸ تا ۱۰ برابر متوسط جهانی است بنا بر این لزوم مدیریت مصرف انرژی و روآوردن به منابع انرژی جدید بیشتر آشکار می شود. استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر هنوز در سبد انرژی کشور قابل توجه نیست .
شایان ذکر است در زمینه انرژی خورشیدی ایران در کمربند انرژی واقع شده و اراضی بکر زیادی در این پهنه وجود دارد که به اشکال گوناگون از نیروگاه های تولید برق تا آبگرمکن های خورشیدی قابل بهره برداری است. طبق گفته مسئولان ظرفیت تولید انرژی از باد نیز امسال ۷۰ مگاوات است که ۵۰۰ مگاوات نیز در دست احداث است در حالیکه پتانسیل انرژی باد کشور حدود ۴۰۰۰۰ مگاوات بر آورد شده است و طبق آمار وزارت نیرو ۴۲ هزار مگاوات پتانسیل توزیع برق آبی در کشور وجود دارد و طبق اذعان کارشناسان سهم انرژی نو در تولید انرژی کشور دچار عقب ماندگی بوده و نیاز به سرمایه گذاری و زمان فراوان دارد. به طور کلی استفاده از منابع متنوع و جدید انرژی به جای منابع فسیلی امری مهم به شمار می آید و لزوم رفع کاستی ها در این زمینه آشکار شده است البته باید در نظر داشت که عوامل متنوعی مانند هزینه های سرمایه گذاری و مشکلات انتقال تکنولوژی از موانع این کار به شمار می روند.

فرزاد پناه نژاد

منبع : هفته نامه آتیه