ضعف در بهره وری انرژی در کشور

ایران با وجود داشتن بیش از ۱۵/۵ درصد گاز جهان فقط یک درصد از بازارهای بین المللی را در اختیار دارد. چنان که وزیر نفت نیز اشاره داشته چهار محور اصلی داخلی در مصرف گاز، یعنی مصارف خانگی، تجاری، نیروگاه ها و صنایع بزرگ بر کاهش سهم حضور کشورمان در بازارهای خارجی تاثیر گذاشته است.
البته به موارد فوق مواردی چون عدم وجود سرمایه گذاری های کافی به علت تحریم های صورت گرفته از تولیدات کشور را می توان از دیگر عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار عنوان کرد که به غارت ذخایر گازی مشترک کشور با همسایه های شمالی و جنوبی کشور منجر گردیده است.
باید در نظر بگیریم که روسیه با داشتن ۲۸ درصد از ذخایر گاز جهان ۲۳ درصد بازار گاز دنیا را به خود اختصاص داده و کشورهایی چون نروژ با داشتن ۳/۴ درصد و کانادا با همین مقدار از ذخایر گازی جهان به ترتیب ۱۱ و ۹ درصد از بازارهای فروش گاز را در اختیار خود گرفته اند که در مقایسه با سهم یک درصدی ایران از بازار جهانی گاز سهم بسیاری است و همت بیشتر مسوولین مربوطه و سرمایه گذاری های افزون تر را می طلبد.
در واقع در شرایط فعلی ایران در وضعیتی قرار گرفته که علی رغم داشتن ذخایر عظیم گازی، حتی توان تامین نیاز مصارف داخلی را نیز کم کم از دست خواهد داد و در کنار موضوع فوق می بایست به ضعف در مدیریت و شیوه های کارآمد برای بهینه سازی مصرف گاز در داخل کشور اشاره کرد که بر شدت چالش های موجود بیش از پیش افزوده است.
مصرف گاز در بخش خانگی نیازمند فرهنگ سازی جدی در کشور است و استفاده از الگوهای مناسب و فناوری های نوین در مصرف انرژی راه گریزناپذیری است که مسوولین کشور می بایست بیش از پیش به آن توجه نمایند.
در حال حاضر در مجموع ۷۶ درصد از کشور از گاز برخوردار هستند به شکلی که اکنون بیش از ۶۶۰ شهر و پنج هزار و ۷۰۰ روستا در سطح کشور از آن استفاده می کنند و از مجموع ۳۰ استان کشور به ۲۹ استان گاز رسانی شده است.
هم اینک ظرفیت تولید اسمی روزانه تولیدگاز در پالا یشگاه های کشور ۴۴۰ میلیون مترمکعب است که با بهره گیری از ۲۶ هزار کیلومتر شبکه توزیع، در نزدیک بر ۱۳۹ هزار کیلومتر شبکه شهری و روستایی جریان دارد و ۱۲ میلیون و ۹۰۰ هزار خانوار و ۱۴ هزار صنعت کوچک و بزرگ را تحت پوشش قرار می دهد.
شدت مصرف انرژی (نسبت مقدار مصرف انرژی بر حسب تن نفت خام به تولید ناخالص ملی) در ژاپن (۰/۱)، اروپا (۰/۲)، چین (۰/۸) و مالزی وکشورهای آسیای شرقی (۰/۶) است و این در حالی است که این میزان در ایران، ۱/۷ بوده و مقایسه این آمار بیانگر آن است که شدت مصرف انرژی در کشور ما، ۱۷ برابر کشوری همچون ژاپن است. به طور ساده تر اینکه بهره وری مصرف انرژی به اندازه ای در ایران پایین است که در ازای تولید هر ۱۰۰۰ دلار تولید ناخالص داخلی رقمی معادل ۱۷۰۰ دلار انرژی (گاز، نفت، بنزین،گازوئیل) مصرف می گردد. برای روشن تر شدن موضوع اینگونه بیان می کنیم که شدت مصرف انرژی به میزانی در ایران بالاست که در صورت عدم استفاده از انرژی های به کار گرفته در بخش تولیدات کشور و توقف تمامی تولیدات به ازای هر ۱۰۰۰ دلار توقف در تولید معادل ۷۰۰ دلار سود عاید کشور خواهد گردید و به شکل دیگر اینکه کشور به ازای هر ۱۰۰۰ دلار تولید و به جهت اشتغال نیروی کار در بخش های تولیدی رقمی بالغ بر ۷۰۰ دلار یارانه پرداخت می کند که البته این در صورتی است که بهینه شدت مصرف انرژی را یک در نظر گرفته باشیم، یعنی هر ۱۰۰۰ دلار مصرف انرژی برای ۱۰۰۰ دلار تولید؟!
با در نظر گرفتن شدت مصرف انرژی با استانداردی چون میزان مصرف کشورهای شرقی آسیا (۰/۶) ارقام، عمق فاجعه را بیشتر مشخص خواهدکرد. در این حالت رقم یارانه پرداختی برای تولید هر هزار دلا ر نسبت به حالت فعلی چیزی حدود یک هزار و صد دلا ر به ازای هر یک هزار دلا ر تولید ناخالص ملی خواهد بود و دلایل این امر را در عدم مدیریت صحیح در مصرف انرژی، انرژی بر بودن صنایع کشور، فقدان اعمال استانداردهای مصرف سوخت و انرژی در تولیدات صنایع داخل، نبود استانداردهای لا زم جهت بهینه سازی مصرف انرژی در بخش های ساختمانی کشور، قدیمی بودن تکنولوژی های به کار برده شده در استخراج، انتقال و مصرف انرژی با توجه به ارزانی انرژی در داخل، هزینه بر بودن تغییر و جابجایی در نهاده های تولید (انرژی، کار، سرمایه) به نفع انرژی و کاهش مصرف آن و در جهت افزایش بهره وری نیروی کار و سرمایه و بسیاری موارد دیگر می توان جستجو کرد.
در چنین شرایطی است که معاون وزیر نفت در امور گاز در روزهای ابتدایی تیر ماه ۸۷ این گونه بیان می دارد که: با ادامه روند کنونی افزایش شدت مصرف انرژی در کشور در سال ۱۴۰۴ با بیش از ۲۰۰ میلیاد دلا ر خسارت مواجه خواهیم بود که از هم اکنون باید برای کنترل آن برنامه ریزی کنیم. در واقع با منوال و رویه کنونی در مصرف انرژی در کشور، در افق سند چشم انداز بیست ساله، روزانه ۲۷۰۰ میلیون متر مکعب گاز مصرف خواهد شد و این در حالی است که با مدیریت مصرف و رفع موانع عدیده دیگرمی توان این میزان را به ۹۰۰ میلیون مترمکعب در روز کاهش داد.
در واقع در افق ۲۰ ساله و با ادامه روند کنونی مصرف انرژی در کشور روزانه ۱۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز و آن هم فقط در بخش گاز اضافه مصرف خواهیم داشت.

نویسنده : پیمان جنوبی

منبع : روزنامه مردم سالاری