مسافرت در روایات

● منافع مسافرت
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
▪ مسافرت كنید، تا تندرست مانید.
▪ مسافرت كنید، تا تندرست مانید و روزی كسب كنید .
● انتخاب همسفر
▪ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: نخست همسفر انتخاب كن، بعد قدم در راه گذار.
▪ امـام عـلـی علیه السلام: پـیش از مسافرت، از همسفر جویا شو و پیش از (خرید) خانه، ببین همسایه‌ات كیست .
● آداب مسافرت
▪ امـام صـادق علیه السلام فرمود: مـسافرت خود را با صدقه دادن آغاز كن و هرگاه خواستی بیرون برو، زیرا (با صدقه دادن) سلامت سفرت را می‌خری .
▪ لـقـمـان در مـقـام انـدرز بـه فـرزنـدش مـی‌گـوید: فرزندم! با شمشیر و پای افزار و دستار و چـادر(خـیـمـه) و مـشـك آب و نخ و سوزن و درفش خود مسافرت كن و داروهایی كه به كار تو و هـمـراهانت می‌آید، با خود بردار و با همسفرانت توافق و سازگاری نشان ده، مگر آن جا كه پای معصیت خدا در میان باشد.
▪ امام صادق علیه السلام می‌فرماید: لقمان به فرزندش گفت: هرگاه با عده‌ای همسفر شدی، در كارهای مربوط به خـودت و آنـهـا بـا ایشان زیاد مشورت كن و در روی آنان تبسم زیاد داشته باش در زاد و توشه‌ات نـسـبـت بـه آنـان بـخـشنده باش، اگر تو را دعوت كردند قبول كن و اگر از تو كمك خواستند كـمـكـشـان كـن و در سه چیز از آنان برتر باش: خاموشی، كثرت نماز و بخشندگی در مركب یا دارایی و یا توشه‌ای كه همراه داری .
اگـر در امر حقی از تو شهادت خواستند شهادت بده و اگر از تو مشورت و نظر خواستند، با تمام تـوان اندیشه‌ات را برای آنان به كارگیر، اگر همسفرانت راه افتادند، تو نیز با آنان راه بیافت و اگر دیدی كار می‌كنند، تو نیز با آنان مشغول كار شو، اگر صدقه و قرضی دادند تو نیز با آنان همراهی كن و از كسی كه سنش از تو بیشتر است حرف شنوی داشته باش .
هـر گـاه اتـراق كـردی پـیش از آن كه بنشینی دو ركعت نماز بگزار و هرگاه كوچ كردی نیز دو ركعت نماز بخوان و آن گاه با سرزمینی كه در آن فرود آمده‌ای خداحافظی كن و بر آن و مردمش درود فرست، زیرا هر سرزمینی را ساكنانی از فرشتگان است .
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
▪ هرگاه سه نفر همسفر شدند، از میان خود یك نفر را به سالاری انتخاب كنند.
▪ هر گاه سه نفر همسفر شدید، باید یكی از شما امام (جماعت) شما شود آن كه قرائتش بهتر باشد، به امامت سزاوارتر است .
▪ هـر گـاه سـه نـفـر هـمـسـفـر شدند آن كه قرائتش بهتر است گر چه سنش كمتر باشد، باید امامت (نماز) را به عهده گیرد وقتی امام آنها شد سالارشان نیز هموست .
امام علی علیه السلام:
▪ با كسی همسفر نشو كه برای تو بر خود برتری نبیند، آنچنان كه تو برای او بر خویش برتری بینی .
▪ امـام صـادق علیه السلام در پـاسـخ بـه سـؤال شـهـاب بـن عـبـدربـه از بـخشش به برادران در هنگام مـسـافرت فرمود : ای شهاب، این كار را مكن، زیرا اگر تو گشاده دستی كنی و آنها نیز (از روی نـاچـاری) گـشـاده‌دسـتی كنند، به آنان احجاف كرده باشی و اگر خودداری كنند، آنان را خوار و خجل‌زده كرده باشی پس با افراد هم سطح خودت هم سفر شو.
▪ در حضور پیامبر صلی الله علیه و آله از مردی سخن به میان آمد و گفته شد: او آدم خوبی است عرض كردند: ای رسول خدا! آن مرد همسفر حج ما بود هرگاه در منزلی فرود می‌آمدیم پیوسته زبانش به ذكر لا الـه الا اللّه گـویا بود تا آن كه كوچ می‌كردیم و در بین راه نیز همواره ذكر خدا می‌گفت تا دوباره اتـراق مـی‌كـردیـم. پـیـامـبـر صلی الله علیه و آله فـرمـود: پـس چـه كسی شترش را علوفه می‌داد و غذایش را درست می‌كرد؟
عرض كردند: همه ما حضرت فرمود: همه شما از او بهترید.
▪ منقول است كه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در سفری به اصحاب خود دستور داد گوسفندی ذبح كنند یكی از آنها گفت: من ذبح می‌كنم دیگری گفت‌: من پوست می‌كنم، سومی گفت: من گوشتش را ریـز می‌كنم، چهارمی گفت: من آن را می‌پزم. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: من هم برای شما هیزم جمع می‌كنم .
اصـحـاب عـرض كـردنـد: نـبـایـد بـه زحمت افتید، پدران و مادرانمان فدایت! ما به جای شما كـار مـی‌كـنیم! پیامبر فرمود: می‌دانم كه شما به جای من كار می‌كنید، اما خدای عزوجل خوش ندارد كه بنده‌اش با عده‌ای از دوستان و همسفران خود باشد و گوشه‌ای بنشیند و كار نكند پس، آن حضرت برخاست و شروع به جمع‌آوری هیزم كرد.
امـام صـادق علیه السلام در پـاسـخ بـه سـؤال شـهـاب بـن عـبـدربـه از بـخشش به برادران در هنگام مـسـافرت فرمود : ای شهاب، این كار را مكن، زیرا اگر تو گشاده دستی كنی و آنها نیز (از روی نـاچـاری) گـشـاده‌دسـتی كنند، به آنان اجحاف كرده باشی و اگر خودداری كنند، آنان را خوار و خجل‌زده كرده باشی پس با افراد هم سطح خودت هم سفر شو.
▪ سرور مردم كسی است كه در سفر خدمتگزار آنان باشد.
امـام صـادق علیه السلام فرمود:
▪ حق مسافر آن است كه اگر بیمار شد، برادرانش سه روز برای او اقامت و اتراق كنند.
▪ مفضل بن عمر (در برگشت از سفر) چون بر امام صادق علیه السلام وارد شد، حضرت پرسید: چه كسی هـمـسـفر تو بود؟
عرض كردم: مردی از برادرانم فرمود: پس چه شد؟
عرض كردم: از وقتی وارد مـدیـنـه شـده‌ام نـمـی‌دانم جایش كجاست حضرت فرمود: مگر نمی‌دانی كه هر كس چهل گام با مؤمنی همسفر شود، خداوند در روز قیامت راجع به او از وی می‌پرسد؟
▪ امام علی علیه السلام می‌فرماید: پیامبر صلی الله علیه و آله هرگاه از سفر برمی گشت، دو ركعت نماز می‌خواند.
▪ پـیـامـبـر خـدا صلی الله علیه و آله: هر گاه یكی از شما به سفر رفت، در بازگشت حتی اگر شده یك قطعه سنگ برای خانواده‌اش هدیه و تحفه بیاورد.
● مردانگی در سفر
▪ امـام عـلـی علیه السلام فرمود: مـردانگی در سفر عبارت است از: بخشیدن از ره‌توشه خود به همراهان، كمی نـاسازگاری با همسفران و بسیار به یاد خدای عزوجل بودن در هر فراز و نشیب و هر فرود آمدن و برخاستن و نشستنی .
▪ پـیـامبر خدا صلی الله علیه و آله درباره مردانگی در سفر فرمود: مردانگی در سفر عبارت است از بخشیدن از زاد و توشه خود به همراهان و خوش اخلاقی و شوخی كردن، به شرط آن كه معصیت خدا نباشد.
▪ امام صادق علیه السلام فرمود: مردانگی در سفر عبارت است از: ره‌توشه زیاد و خوب و بخشش آن به همسفرانت و كـتـمـان اسـرار آنان بعد از جدا شدن از آنها و زیادی شوخی در غیر آنچه كه به خشم آورد خدای عزوجل را.
▪ مـردانـگـی در سـفـر عـبـارت اسـت از: بـخشیدن از ره‌توشه خود به همراهان، شوخی كردن بـه گـونـه‌ای كـه خـشـم خـدا را همراه نداشته باشد، كمی مخالفت و ناسازگاری با همسفران و ترك بدگویی از همراهان بعد از جدا شدن از آنان .
● سفرهای نهی شده
▪ امام علی علیه السلام فرمود: انسان نباید به سفری رود، كه می‌ترسد در آن به دین و نمازش لطمه‌ای وارد آید.
▪ مـحـمـدبن مسلم از امام صادق علیه السلام درباره حكم مردی پرسید كه در سفر جنب می‌شود و (برای غـسـل كـردن) چیزی جز برف یا یخ نمی‌یابد حضرت فرمود: در این جا موضوع ضرورت در میان است او نباید بار دیگر به چنین جایی كه به دین او لطمه می‌زند سفر كند.
● گردش
▪ امـام رضـا علیه السلام فرمود: به یكی از گردشگاه‌های خود رفتم خدمتكاران فراموش كردند نمك بردارند از این رو برای ما گوسفندی ذبح كردند.
▪ عـمـروبـن حریث خدمت امام صادق علیه السلام كه در منزل (و تفریحگاه) برادر خود عبداللّه بن محمد تـشـریف داشت، رسید و عرض كرد: فدایت شوم! چه شده كه به این جا آمده‌اید؟
حضرت فرمود: برای گردش .
● سفر آخرت
▪ امـام باقر علیه السلام فرمود: ابوذر(ره) در كنار كعبه به پا خاست و گفت: من جندب بن سكن هستم. مردم او را در میان گرفتند ابوذر گفت: اگر یكی از شما بخواهد به سفری رود، توشه‌ای كه به كارش آید بـا خـود بـر می‌دارد پس آیا برای سفر آخرت نمی‌خواهید توشه‌ای بردارید كه به كارتان آید؟
مردی برخاست و گفت: ما را راهنمایی كن ابوذر گفت: یك روز بسیار گرم را برای روز رستاخیز روزه بگیر و برای كارهای بزرگ و دشوار (در روز قیامت) حجی بگزار و برای وحشت قبر در دل شب تار دو ركـعـت نـمـاز بـخـوان. سـخن نیكی كه بر زبان آری و گفتار زشتی كه از آن لب فرو بندی، یا صدقه‌ای كه به بینوایی دهی شاید كه تو بینوا را از آن روز دشوار (قیامت) رهایی دهد.
دنـیـا را دو درم قرار ده: درمی برای خرجی خانوده‌ات و درمی برای آخرتت. سومین درم زیانبار و بی‌فایده است، پس در پی كسب آن مرو.
دنـیـا را دو جـمـلـه دان: جمله‌ای در طلب حلال و جمله‌ای برای آخرتت سومین جمله زیانبار و بی‌فایده است در پی آن مرو. آن گاه گفت: اندوه روزی كه بدان نمی‌رسم مرا كشت .
امام علی علیه السلام فرمود:
▪ هر كه به فكر دوری راه باشد، خود را آماده كند.
▪ رسـول خـدا صلی الله علیه و آله در میان ما به خطبه ایستاد و فرمود: ای مردم! شما در سرای آرامش هستید، شما بر مركب سفر سوارید، حركتتان شتابان است، پس برای سفر دور و دراز، خود را آماده كنید.
▪ آه از كمی توشه و درازی راه و دوری سفر و عظمت مقصد!

منبع: میزان الحکمه، محمدی ری‌شهری، ج ۵ .

منبع : تبیان