"گبه"، اثر هنری که دلدادگی را روایت می‌کند

"گبه" اثر هنری که قصه عشق، شیدایی، آزادی، دلدادگی و دستان آشنا با رنج و چشمان بی‌فروغ زنان شمالی است که در گذر زمان بر اثر بی‌توجهی به افسانه‌ها می‌پیوندند. قصه رمه و شبان، برف و بوران ، آتش و آفتاب، عشق و دلداگی مردانی که خورشید را با دستانشان لمس کرده‌اند، بوی بهار نارنج، عطر شالی و شکوفه‌های گیلاس در تار و پود گبه روح هر بیننده‌ای را طراوات می‌بخشد. گبه‌بافی این هنر دیرینه، زیرپا و همخواب با دستان پینه‌بسته زنان روستاهای غرب مازندران بوده که در گذر زمان به فراموسی سپرده شده است.
"دهخدا" گبه را نوعی فرش با پود بلند (پرز بلند) خوانده که با فرش کلفت یا خرسک تفاوت دارد و دارای حدود ‪ ۱۵۰‬سال قدمت است. سادگی خطوط، شکل هندسی و درشت بافت بودن، گبه مناطق شمالی کشور ازجمله غرب مازندران را با دست‌بافته‌های داری استانهای چهارمحال و بختیاری و فارس که خاستگاه اصلی گبه‌بافی ایران زمین است، متمایز می‌کند. تخیل، خلاقیت و ذهن ساده روستایی دربافت گبه که از آن به عنوان عرفان خاموش زنان ایرانی یاد می‌شود، نقش اساسی دارد. پیشمبور، توابع کجور و دو هزار تنکابن کانون اصلی گبه‌بافی طی گذشته‌های دور در غرب مازندران بوده که اکنون یاد و نشانی از آن نیست.
این بافته‌داری در غرب مازندران، فارس بافت و دارای رجشمار بین ‪ ۲۰‬تا ‪ ۵۰‬است، پرز آن تا ‪ ۱/۵‬سانتی متر، سه تاهشت پود در هر رج و اندازه گبه بین یک تا دو متر است. پشم، چاقو، کرکیت، شانه، قیچی و دار افقی ازجمله مواد اولیه و وسایل بافت گبه را تشکیل می‌دهد. روناس، پوست گردو، پوست انار، سبز، گل قرمز، آبی، نیلی و سفید از رنگهای گیاهی و طبیعی است که در گذشته برای رنگرزی این دست بافت استفاده می‌شد که امروزه جای خود را به رنگهای شیمیایی داده است. مقاومت گبه در برابر نور آفتاب، رطوبت و شست و شو از عمده دلایل شهرت جهانی آن بوده و اروپا مهمترین بازار هدف این هنر دستی است.
رکود بازار تولیدات، مواد اولیه نامرغوب، رنگرزی شیمیایی، دارهای عمودی، نبود متولیان دلسوز، بی‌توجهی به تبلیغات و بازاریابی این هنر اصیل را در غرب مازندران در آستانه فراموشی قرار داده است. مسوول شرکت تعاونی فرش گلیم بافت شمال در چالوس گفت: گبه‌بافی دراین منطقه دیگر رونق گذشته را ندارد و فعالان این هنر دستی دست از کار کشیدند. "مهناز القوسی" که ‪ ۲۹‬سال در زمینه بافت گبه فعالیت دارد، به ایرنا افزود: متاسفانه حمایت از فعالان این حوزه مطلوب نبوده و متولی دلسوزی در این راستا وجود ندارد.
وی اظهار داشت: به رغم اشتغال بیش از ‪ ۳۰‬هنرجو در این کارگاه تعاونی، تا کنون تسهیلات لازم ارایه نشده است. القوسی به هزینه بالای تولید فرش گبه اشاره و اضافه کرد: تولید گبه در ابعاد ‪ ۱۰۰‬در ‪ ۱۲۰‬سانتی متری با احتساب دستمزد کارگر بیش از ‪ ۸۰۰‬هزار ریال هزینه دارد این در حالی است که به همین قیمت نیز خرید می‌شود. به گفته این هنرمند، نبود بازار فروش از دیگر مشکلاتی است که باید به آن توجه شود.
وی تصریح کرد: اکنون برای فروش تولیدات یا باید منتظر برگزاری نمایشگاه صنایع دستی باشیم و یا به صورت موردی و با قیمت ناچیز به تعاونی فرش جهاد کشاورزی بفروشیم. مسوول شرکت تعاونی فرش گلیم بافت شمال ادامه داد: مواد اولیه مورد نیاز نظیر پشم و رنگ کمیاب و گران است و اکنون این مواد را از تهران می‌خریم. هنرمند دیگری از بخش کجور نوشهر اظهار داشت: این هنر که برجسته‌ترین صنعت دستی این منطقه در روزگاران گذشته بود به دلیل بی‌توجهی به آموزش، فرهنگ‌سازی نشدن و صدور فرشهای نامرغوب با عنوان گبه رو به نابودی است. وی تصریح کرد: اکنون که کالاهای خارجی نامرغوب هویت فرهنگی ما را هدف گرفته است باید احیای صنایع دستی بومی در دستور کار قرار گیرد.
مربی آموزش گلیم صنایع دستی نوشهر و چالوس گفت: در گذشته بیشتر دارهای افقی برای بافت گبه کاربرد داشت و چله کشی آن نیز فارسی بافت بود. " نیکویی یادآورشد: استفاده از نقشه‌های جدید، بکارگیری مواداولیه نامرغوب ، جایگاه هنر گبه بافی را متزلزل کرده است. وی گوژپشتی، نازایی و نافرم شدن ستون فقرات را از جمله آسیبهای جسمانی ناشی از فعالیت در این رشته هنری ذکر کرد.

منبع : روزنامه تفاهم