گبه، نمایش عشق انسان به طبیعت

گبه یکی از هنرهای دستی متعلق به ایرانیان است که در بافت آن علاوه بر ذوق و هنر ، عشق به طبیعت نیز موج می‌زند.
گبه یا قالیچه‌خرسک گونه‌ای فرش از جنس قالی است که معمولا در قطع قالیچه توسط عشایر و ایلات لر و قشقایی بافته می‌شود و دارای پرزهای بلند است.
در بافت گبه از تعداد پود بیشتری استفاده می‌شود که این کار در نرمی گبه تاثیر فراوان دارد. تعداد پود برخی از گبه‌ها گاهی از سه تا هشت پود در هر رج و بلندی پرزها گاهی تا یک سانتی متر هم می‌رسد.
گبه در اندازه‌های مختلفی بافته می‌شود که عبارتند از: گبه در اندازه قالیچه، گبه در اندازه قالی، گبه پتویی.
● مشخصات گبه
▪ گبه در اندازه قالیچه: با پرز و خواب بلند و تعداد پود در هر رج به هشت هم می‌رسد.
▪ گبه در اندازه قالی: هر گاه شمار رشته‌های پود در هر رج از سه تجاوز نکند این دستباف را قالی گبه گویند.
▪ گبه پتویی: این نوع گبه به دلیل پود فراوان نرمتر و خواب بلند پرز و پودهای اضافه از ظرفیت بیشتری برخوردار است.
● محل بافت گبه
در استان‌های بوشهر و کهکیلویه و بویراحمد گبه برجسته‌ترین صنعت دستی و خانگی بافت است که البته در قسمت‌هایی از چهار محال بختیاری و فارس نیز بافت گبه رواج دارد و تقریبا در اکثر نقاط روستایی و حتی در بسیاری از مناطق شهری استان‌های مذکور شغل اول یا حرفه‌ی دوم بسیاری از خانواده‌ها محسوب می‌شود.
● طریقه بافت و لوازم گبه بافی
در بافت گبه که به وسیله‌ی پشم خودرنگ مخلوط با موی بز انجام می‌شود، تفکیک رنگ ازاهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است.
در واقع اولین مرحله‌ی کار گبه‌بافی همین امر است که طی آن، گبه بافان و دست اندر کاران ابتدا پشمی را که از دام‌های خودشان تامین شده و یا( در صورتی که خانواده فاقد دام باشد) از سایر دامداران، دامپروران و عشایر خریداری کرده، به نسبت نوع رنگی که دارند آنها را کاملا تفکیک می‌کنند.
اینن پشم‌ها پس از شستشو، توسط زنان و دختران و به وسیله‌ی دوک‌های کوچک و قابل حمل ریسیده و تابیده می‌شود.
گاهی نیز موی بزهای عدنی و پاکستانی را که از تنوع رنگ فوق‌العاده زیادی برخوردار است با پشم گوسفند مخلوط کرده و به عنوان تار یا جهت دوخت سجاف‌ها مورد استفاده قرار می‌دهند.
زمینه‌ی گبه‌های تولیدی مناطق مختلف ایران اکثرا دارای رنگ‌های روشن نظیر سفید، کرم یا شیری است و نقوش به رنگ‌های مشکی، قهوه‌یی، حنایی و... می باشد .
گبه با کمک دارهای قالیبافی افقی و به شیوه ی قالی بافته می‌شود و بافندگان برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده‌های خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی‌کنند و بیشتر به طور ذهنی به این کار می‌پردازند.
بیشتر گبه بافان یک یا چند طرح خاص را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند ولی به طور کلی نقش اصلی گبه‌های ایرانی را یک مربع مستطیل و یک ردیف لوزی در وسط آن تشکیل می‌دهد که رئوس هر یک از لوزی‌ها، به رئوس لوزی‌های دیگر متصل است و در اصطلاح محلی "کم" نامیده می‌شود.
علاوه بر این، استفاده از نقوش بوته جقه و گل‌های مختلف به طریقه‌ی هندسی نیز جای خاصی در گبه‌های تولیدی توسط عشایر،روستانشینان و بافندگان شهری مناطق پیش گفته دارد.
در مجموع می‌توان گفت وجه‌مشترک تمامی گبه‌های ایرانی،گونه‌یی نقش پردازی سنتی است که طی هزاران سال پرورش یافته و نیز صور هندسی و نگاره‌های پرندگان و حیوانات زمینه که ممکن است مرکب باشد از ردیف صور هندسی یا انواع گل (چیزی شبیه نقوش فرشهای ترکمنی) یا مانند دستبافت‌های قشقایی راه راه باشد، با یک تا سه ترنج در هر گوشه.
گاهی نیز ممکن‌است زمینه ی مرکزی منقسم به چند مربع و یا بر حسب روش دیرینه و باور داشت‌های ذهنی هر هنرمند مرکب از ردیف‌های بوته جقه باشد.
هر چند نگفته پیداست که هر یک از نقوش رایج در گبه بافی قرن هاست به ایل یا منطقه یی خاص منسوب است، ولی از ذکر این نکته نیز نباید گذشت که:
هم عشایر و هم روستانشینان از گروه‌های همسایه ی خود و نیزگروه‌هایی که به هر مناسبت به ایل یا روستای آنها منضم شده تاثیر گرفته‌اند و به همان‌نسبت نیز بر آنان تاثیر گذاشته‌اند و این تبادل و تحول قرن هاست دوام داشته و در نهایت نیز منجر به پیدایش نقوش دورگه‌ی بسیار زیادی شده که در حد خود پذیرفتنی و برخوردار از نوعی ارزش هنری ویژه است.
گبه در اندازه‌های مختلف بافته می‌شود و برای بافت هر تخته‌ی ‪۱۰۰ - ۲۰۰‬ سانتی متری آن همکاری یک ماهه‌ی دو بافنده با روزی ‪ ۶‬ساعت کار الزامی است.
بافت گبه، همان گونه‌که گفته شد با بهره‌گیری از پشم‌های خود رنگ انجام می شود ولی گاهی بافندگان برای شفافیت بخشیدن به مواد اولیه مصرفی شان بر روی پشم‌های سفید، شکری و کرم عملیات سفید گری و بر روی پشم‌های قهوه‌ای و مشکی نیز عملیات رنگرزی انجام می‌دهند و به وسیله‌ی پوست میوه‌ی بلوط که در اصطلاح محلی جفت نامیده می‌شود، نوعی رنگ قهوه یی‌متمایل به حنایی و با کمک پوست انار، زاج و رنگ آهن رنگ مشکی شفافی به وجود می‌آورند.

منبع : سایت سیمرغ