وظایف بسته‌بندی

● وظایف بسته‌بندی را به نقل از کتب مختلف می‌توان به‌شرح زیر خلاصه نمود:
یک بسته‌بندی باید بتواند یک یا چند کالای مناسب را از عوامل فیزیکی و شیمیائی حوزه اطراف خود حفظ کند، از طرف دیگر باید بتواند خود را به محیط اطراف عرضه کرده و اطلاعات مربوط به کالای داخل خود را در یک محدوده خاص به جهان خارج برساند. پوشش حفاظتی یا بسته‌بندی باید با مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی و شیمیائی، حمل و نقل و انبار شدن تعامل کند تا بتواند به مقولاتی ذیل دست یابد:
- رقابت تجاری در حوزه اقتصاد
- روانشناسی
- نیازهای مصرف‌کننده
بسته‌بندی ماهیتاً یک حامل است که می‌تواند وظیفهٔ محافظت کالای بسته‌بندی‌شده را در مقابل عوامل تخریب انجام‌ دهد و علاوه بر آن قابلیت حمل‌ونقل را برای هر کالائی فراهم سازد، و سرانجام نوآوری می‌تواند در زمینه‌های تکنیکی و هنری کالال را برای بازار جالب توجه کرده و از این نقطه‌نظر میان کالا و مصرف‌کننده رابطهٔ نوینی برقرار سازد. کمتر پدیده بی‌ارتباطی مانند بسته‌بندی، دو ویژگی جاذبهٔ فردی و اجتماعی را توأمان با خود دارد و از این نقطه‌نظر، صنایع بسته‌بندی در هر کشوری نماینده رشد ساختاری بازاری و تولید آن می‌باشد.
آمار، گویای آن است که بیش از ۵۰ میلیارد دلار از ماشین‌های تولید آمریکا سالانه صرف صنایع بسته‌بندی می‌شود و این خود از کل هزینه‌های تبلیغاتی در این کشور بیشتر است. بیش از سه‌چهارم کل تولیداتی که آمریکائی‌ها دریافت می‌کنند به شکلی با بسته‌بندی همراه است و بیش از ۷ درصد پولی که صرف خرید کالا می‌کنند مربوط به بسته‌بندی آنها می‌شود. یک بسته‌بندی خوب باید بتواند یک یا چند کالا را در مدتی مناسب، از عوامل فیزیکی و شیمیائی حوزه اطراف خود حفظ کند و از طرف دیگر باید بتواند خود را به محیط اطراف عرضه کرده و اطلاعات مربوط به کالای داخل خود را به جهان خارج، در یک محدوده خاص برساند.
بدین‌ترتیب، بسته‌بندی باید بتواند سلامت کالای محتوی خود را از مرحله تولید تا مرحله مصرف حفظ کند. پس بسته‌بندی را می‌توان به‌عنوان حلقه‌ای میان تولید و بازار و مصرف مطرح کرد. از نظر کاربرد و وظیفه‌ای که دارند، می‌توان به سه نوع زیر تقسیم کرد:
۱. بسته‌‌های بزرگ حمل‌ونقل که اصطلاحاً بسته‌های صادراتی نیز گفته می‌شوند.
۲. بسته‌های کوچک حمل‌ونقل جهت جابه‌جائی کالا در مسافت‌های کم
۳. بسته‌های مصرفی که معمولاً به‌دست مصرف‌کننده نهائی می‌رسند.
هر یک از انواع فوق با توجه به وظیفه‌ای که بر عهده دارند باید از طراحی و ویژگی‌های معینی برخوردار باشند.
● بسته‌های بزرگ حمل‌ونقل
در این نوع بسته‌بندی‌ها بیشتر به مسئلهٔ حفاظت و نگهداری کالا توجه می‌شود، بسته‌بندی‌های بزرگ وظیفهٔ حفظ و سلامت کالا را در مسافت‌های طولانی و مراحل گوناگون به‌عهده دارند و باید دارای استحکام کافی جهت تحمل عوامل مختلف فیزیکی و شیمیائی مؤثر در حمل‌ونقل باشند. این بسته‌ها معمولاً تحت‌تأثیر عوامل زیر قرار می‌گیرند و باید به‌گونه‌ای انتخاب و طراحی شوند تا بتوانند در مقابل آنها مقاومت کنند. در ذیل یک نمونه از این نوع بسته‌بندی‌ها آورده شده است.
● بسته‌بندی‌ بویل - این - بگ
این بسته‌بندی علاوه بر محافظت ماده غذائی در برابر میگروار گانیزم‌ها مانع نفوذ رطوبت و انتقال گاز می‌شود، شفاف بوده و با ماده‌ غذائی کاملاً سازگاری دارد می‌توان هوای آن را تخلیه و تحت حرارت درب آن را سیل کرد، وزن سبکی داشته و هنگام انبار کردن به فضای کمتری احتیاج دارد، تحت شرایط انجماد هم استحکام خود را از دست نداده و در اثر افزایش حجم پاره نمی‌شود، همچنین مزیت دیگر آن استحکام در آب جوش بعد از خارج کردن از فریزر می‌باشد و هنگام جوشیدن در اثر انبساط داخل نمی‌ترکد.
● خصوصیات کلی:
- تحمل فشار ناشی از روی هم چیدن کالا هنگام حمل‌ونقل
- تحمل لرزش بر اثر تکان وسایل نقلیه به‌ویژه در جاده‌ها
- تحمل ضربه در مراحل مختلف جابه‌جائی کالا یا سقوط بسته
- مقاومت در برابر تأثیر عوامل جوی مانند رطوبت و حرارت.
● بسته‌های کوچک حمل‌ونقل جهت جابه‌جائی کالا در مسافت‌های کوتاه
این نوع بسته‌ها نیز باید خواص فوق‌الذکر را، متناسب با کیفیت حمل‌ونقل در داخل کشور و در مسافت‌های کوچکتر داشته باشند به‌عنوان مثال بسته‌بند معرفی‌شده ذیل یک نمونه از بسته‌بندی شرینک بوده که جهت حمل‌ونقل کوتاه‌مدت متناسب می‌باشد:
● بسته‌بندی شرینک
بسته‌بندی کالا با فیلم‌های پلاستیکی قابل جمع شو در اثر حرارت، قابل کالا را پوشش می‌دهد و پس از اعمال حرارت، جمع‌شده و کالا را محکم دربرمی‌گیرد. محاسن:
- از وزن سبکی برخوردار هستند.
- بسته به نوع ماده پلاستیکی سخت و یا قابل انعطاف هستند.
- تهیه‌ بسته با شکل‌های گوناگون، رنگ‌ها و ابعاد دلخواه میسر می‌باشد.
- اغلب استحکام مکانیکی و مقاومت بالا در برابر مایعات دارند.
- پایداری شیمیائی بالائی دارند.
- قابلیت بازیافت و استفاده مجدد را دارند جز در مواردی‌ خاص.
- قابلیت چاپ و تزئین و جلوه بسیار مطلوبی دارند.
● بسته‌های مصرفی
در این نوع بسته‌بندی‌ها علاوه بر رعایت عامل حفاظت در شرایط ویژه، باید به عامل ارتباط و تبلیغ نیز توجه شود؛ بنابراین طراحی یکی از ویژگی‌های این نوع از بسته‌بندی‌ها است. در برخی از انواع آنها، به‌ویژه بسته‌بندی‌های موادغذائی، باید ملاحظات بهداشتی را در نظر گرفت تا از به خطر افتادن سلامت جامعه جلوگیری شود. این بسته‌ها باید متناسب با نیاز مصرف‌کننده موارد زیر را جوابگو باشند در ذیل یک نمونه از این نوع بسته‌بندی‌ها معرفی شده است.
● آیروسل Aerosol
بسته‌های که مقاوم به نفوذ گاز بوده و یک عدد شیر برای انتقال محصول به بیرون را دارند تا کالای درون آنها که محبوس شده است به‌راحتی خارج گردند (یک محرک در زمانی که شیر آن باز می‌شود کالا را از درون بسته خارج می‌کند) در بسته‌های آیروسل ذرات هوا با گاز مخلوط می‌شوند که با خروج گاز از بسته، پراکنده می‌شوند. جنس این بسته می‌تواند فلز، شیشه، پلاستیک، کامپوزیت و به‌صورت یک یا چند لایه باشد.
● محاسن:
- قابلیت تهیه بسته با سایز و فرم‌های متنوع
- استحکام مکانیکی بالا
- داشتن تسهیلات خوب در حمل‌ونقل و انبار کردن کالا
- مقاومت در شرایط محیطی مختلف و حفظ کالاهای بسیار حساس برای مدت طولانی
- قابلیت بازیافت خوب
- قابلیت نگهداری کالا در حالت‌های جامد - مایع و به‌ویژه گاز
● خصوصیات کلی:
- تأمین مقدار مناسبی از محصول با توجه به مورد مصرف آن
- سهولت استفاده از کالا
- سهولت انتقال پیام محتوی درون بسته از طریق طراحی مناسب حجم، شکل و کلام
- سهولت در دسترس قرار دادن مواد از نظر شکل بسته و غیره؛ طوری که بتوان آن را در معرض دید قرار داد.
- سهولت در انهدام بسته، بعد از مصرف محتوی آن با توجه به حجم زیاد این‌گونه مواد (زباله‌ها)

تهیه‌کننده: مصطفی امام‌پور

منبع : ماهنامه فناوری و توسعه صنعت بسته بندی