مهرگان

دومین جشن بزرگ ملی- دینی ایرانیان "مهرگان" بودکه در روز ۱۰مهر، روزی که نام روز و ماه یکی بود، جشن گرفته می‌شد و مانند نوروز سه جنبه نجومی (طبیعی)، تاریخی و دینی داشت.
از نظر نجومی، مهرگان چند روز پس از اعتدال پاییزی جشن گرفته می‌شود (اعتدال پاییزی اول مهر صورت می‌گیرد) و جشن برداشت محصولات کشاورزی است.
از نظر تاریخی در این روز نیروی داد و راستی به سرکردگی کاوه آهنگر بر آرتش دروغ و ستمگری آژیدهاک پیروز شد و فریدون به شاهی رسید. مبارزه راستی و دروغ، داد و ستم در ایران ریشه دینی دارد و همه جشن‌های ملی هم به گونه‌ای این مبارزه و پیروزی نهایی حق بر ناحق را نشان می‌دهد. ولی،‌در تاریخ مهرگان این جنبه درخشندگی ویژه‌ای دارد.
ابوریحان بیرونی در کتاب "آثار الباقیه" می‌گوید:
در روز "مهرگان" فرشتگان به یاری کاوه آهنگر شتافتند و فریدون به تخت شاهی نشست و ضحاک را در کوه دماوند زندانی کرد و مردمان را از گزند او برهانید،
از نظر دین در فرهنگ ایرانی مهر یا میترا به معنای فروغ خورشید و مهر و دوستی است. همچنین مهر نگهبان پیمان و هشدار دهنده به پیمان شکنان است.
جشن مهرگان همانند نوروز از فروغمندترین نمودهای فرهنگ ایرانی است. مهر یکی از خدایان پیش از زرتشت بود که پس از زرتشت به فرشته آفریده اهورا مزدا درآمد.روشنایی و مهر، همیشه با روشنایی بی پایان خدایی یکی بوده‌اند
چون نور که از مهر جدا هست و جدا نیست / عالم همه آیات خدا هست و خدا نیست
ما یرتو حقیم و هم اوییم و نه اوییم / چون نور که از مهر جدا هست و جدا نیست
به روایتی تاجگذاری اردشیر بابکان، هم مقارن با جشن مهرگان بود. بدون دو دلی پادشاهان هخامنشی، اشکانی و ساسانی جشن مهرگان را بزرگ می‌داشتند، در روزگار ما به مناسبت آغاز سال تحصیلی و گشایش آموزشگاه‌ها در آغاز مهر، جشن مهرگان جشن فرهنگی اعلام شده بود. همچنین می‌توان آن را به عنوان جشن کشاورزان، جشن ملی نگاهداشت. زرتشتیان ایران همیشه این جشن را با شکوه ویژه‌ای برگزار کرده و می‌کنند.
بنی‌امیه با تعصب ضد ایرانی در روز مهرگان، زرتشتیان را مجبور میکردند هدایایی تقویم کنند و مقدار این هدایا را جرجی زیدان در کتاب تمدن اسلامی، پنج تا ده میلیون درهم ذکر کرده است.
الومسلم خراسانی، برمکیان و دولت مردانزمان عباسیان، در گرفتن جشن مهرگان پافشاری داشتند،
روز مهر و ماه و جشن فرخ مهرگان مهرافزا ای نگار مهر چهر مهربان
مهربانی کن به جشن مهرگان و روز مهر مهربانی به، به روز مهر و جشن مهرگان

برگرفته از کتاب "دیدی نو از آیینی کهن"

منبع : زنده رود