زندگی زیبا با رمزگشایی عقل و احساس

ازدواج موفق که سنگ بنای یک خانواده سالم است، ازدواجی بر پایه معرفت و شناخت کافی و لازم است. شناخت قبل از ازدواج باید در چارچوب قوانین و ضوابطی خاص باشد. به گفته متخصصان علوم دینی، تربیتی و اجتماعی آشنایی‌هایی که هدفمند نباشند و براساس احساس صرف و بدون در نظر گرفتن عقل و منطق و آینده‌نگری شکل بگیرند اگر به ازدواج منتهی شوند موفقیتی را برای دو طرف در زندگی مشترک به همراه نخواهند داشت.
آشنایی و ایجاد رابطه‌ای سالم قبل از ازدواج باعث شناخت بیشتر دو طرف از هم می‌شود و مسلماً برای ازدواج هر چه شناخت بیشتر باشد تفاهم و سازگاری و در نتیجه موفقیت بیشتر خواهد شد اما این آشنایی نباید با دوستی‌هایی خارج از حد و مرز و بدون هدف و ارزیابی آگاهانه اشتباه گرفته شود.
صاحب‌نظران معتقدند دوستی قبل از ازدواج کمکی برای کسب شناخت نمی‌کند چرا که معمولاً با هدف ازدواج شکل نمی‌گیرد بلکه پس از وارد شدن به چنین رابطه‌ای و براساس احساس دو طرف تصمیم به ازدواج می‌گیرند. در صورتی که برای یک ازدواج موفق باید فرد ابتدا برای ازدواج تصمیم‌گیری کند سپس با در نظر گرفتن معیارها و برنامه‌های خود و با آگاهی کامل از آنچه که از ازدواج توقع دارد، فرد مناسب با این معیارها را انتخاب کند.
ازدواج به عنوان یکی از مهمترین و زیباترین رویدادهای زندگی هر فرد محسوب می‌شود. بنابراین افراد بویژه جوانان براساس گرایشات روحی و جسمی تمایل زیادی برای تشکیل خانواده و دستیابی به آرامش و ثبات در این رابطه دارند.
دکتر شمس‌الدین کهانی درباره ضرورت‌های ازدواج می‌گوید: «با ازدواج خانواده تشکیل شده و نسل انسان بقا پیدا می‌کند. در این میان وجود یک ازدواج موفق پایه و بنیانی اساسی برای ایجاد خانواده‌ای شاد و مستحکم است و هیچ چیز در جهان نمی‌تواند زندگی انسان‌ها را شاداب کند مگر این‌که یک ازدواج موفق داشته باشند. سنگ بنای نهاد خانواده نیز که جامعه را شکل می‌دهد با ازدواج گذاشته می‌شود. بنابراین با توجه به اهمیت جایگاه ازدواج و تشکیل خانواده بر لزوم برخورد معقول و منطقی با این مسئله تأکید می‌شود زیرا ازدواجی که عاقلانه و بر پایه آموزش، تفکر و ارزیابی آگاهانه صورت بگیرد علاوه بر این‌که کیفیت زندگی فرد را افزایش داده و احساسات و عواطف زیبایی انسانی را در او برمی‌انگیزد، می‌تواند رشد و شکوفایی انسان و در پی آن جامعه را به دنبال داشته باشد.»
روان‌شناسان عقیده دارند ایجاد یک رابطه پایدار و توأم با تعهد یکی از مهمترین و هیجان‌انگیزترین پدیده‌های زندگی هر فرد است و ازدواج وظیفه و تعهدی برای تمام عمر است. بنابراین باید برای انتخاب یک همسر مناسب و موفقیت در ازدواج به ابعادی فراتر از احساساتی عاشقانه که از پی دوستی‌ها شکل می‌گیرد، توجه کرد.
دکتر حجت‌الاسلام محمدرضا سالاری‌فر، قائم‌مقام گروه روان‌شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه معتقد است:‌ «استمرار و تربیت نسل انسان با ازدواج صورت می‌گیرد. بنابراین یک نوع رابطه تام و تمام است که مجموعه‌ای از اهداف را در نظر دارد و بخشی از اهداف فرعی و بخشی اجتماعی است. این رابطه که نیازهای روانی و جسمی زن و مرد را تأمین می‌کند باید بر پایه اصولی پیش رود تا به اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده برسد.»
خداوند سبحان در قرآن فرموده است «مودت» و یا همان عشق حقیقی لازمه آغاز و استمرار زندگی خانوادگی است اما این عشق باید پس از شناخت از ویژگی‌های فرد متقابل به وجود آید.
دکتر علی قائمی جامعه‌شناس و نویسنده کتاب «نظام حیات خانواده در اسلام» می‌گوید: «ازدواج یک وظیفه است؛ چراکه معتقدیم اگر یک زن یا مرد علامه زمان باشند تا زمانی که ازدواج نکرده‌اند، کال و نرسیده هستند. چون بنای آفرینش بر زوجیت است و زن و مرد موجبات کمال همدیگر را فراهم می‌کنند و از آنجا که ازدواج خشت اول بنای یک جامعه است اگر ازدواج‌های صورت گرفته در جامعه سالم و بر پایه‌ای منطقی شکل بگیرد، آن جامعه باعزت می‌شود و به سوی پیشرفت و کمال حرکت می‌کند.»
وی معتقد است: «ازدواج‌هایی که براساس ترحم، عاطفه و احساس باشد و عقل و منطق در آنها حاکم نباشد، جامعه را به سمت انواع آسیب‌های اجتماعی سوق می‌دهد. طلاق و سرگردانی و کودکان بی‌سرپرست از جمله نتایج این ازدواج‌هاست.»
اکثر افراد در دوستی‌های قبل از ازدواج تصور می‌کنند با عشق و عاطفه کافی همه مسائل و مشکلات بین آنها حل خواهد شد و عشق همه چیز را تسخیر می‌کند اما بعد از مدتی در رابطه‌ای خسته و کسل‌کننده قرار می‌گیرند که در نهایت به خاطر فرزندانشان وضعیت را تحمل می‌کنند. از این روی است که متخصصان علم خانواده معتقدند چیزهای دیگری به جز عشق و عاطفه لازم است.
دکتر کهانی، روانشناس بالینی با اشاره به افزایش طلاق سال‌های اخیر در جامعه می‌گوید: «بسیاری از زوج‌ها این امکان را دارند که راز و رمز یک ازدواج شاد و موفق را بیاموزند و آنها می‌توانند با آماده‌سازی خود و یادگیری نکات آموزشی از متخصصان و روانشناسانی که کارگاه‌های آمادگی قبل از ازدواج را برگزار می‌کنند، خود را برای ازدواجی موفق آماده کنند.»
وی با بیان این‌که بهتر است برای به‌دست آوردن شناخت فرد مناسب برای ازدواج، به جای دوستی‌های بی‌هدف و بدون حد و مرز، از این کارگاه‌ها بهره برد، می‌افزاید: «برای ازدواج بهتر است پیش از انتخاب همسر، به ارزیابی فردی از شخصیت خود و اهدافمان در زندگی بپردازیم. دوره آماده‌سازی به افراد این فرصت را می‌دهد که نگاهی صادقانه و دقیق به معیارهای خود داشته باشند و در صورت انتخاب یک فرد، این دوره‌ها کمک می‌کند تا افراد برای شناخت بیشتر، درباره اهداف‌، نگرش‌ها، مسائل مالی و ... بحث کنند و درباره جنبه‌های مختلف زندگی مشترک با یکدیگر گفت‌وگو کنند و به تفاهمات و اختلافاتشان توجه کنند.»
دوستی‌های قبل از ازدواج، علاوه بر آنکه آسیب‌های روانی و اجتماعی بسیاری را به همراه دارد، باعث افزایش طلاق در جامعه می‌شود زیرا در زمان شکل‌گیری دو طرف توجهی به ابعاد یک زندگی مشترک نداشته‌اند و محدوده گزینش و انتخاب جوانان بیشتر معیارهای ظاهری است.
دکتر حجت‌الاسلام سلطانی‌فر می‌گوید: «همانندی و همسانی زن و شوهر در انتخاب همسر یک ملاک جدی است. این همانندی در ابعاد اعتقادی، فرهنگی، تحصیلی، فکری، علائق اجتماعی و حتی در زیبایی و ظواهر جسمانی هم باید مورد توجه قرار گیرد. باورهای اساسی زندگی و اعتقادات نیز یک مسئله مهم است و همسر مناسب اعتقادات منسجم دارد و اساساً زندگی بدون اعتقاد دچار بحران می‌شود.»
این روانشناسان با بیان این‌که دوستی با شناخت قبل از ازدواج تفاوت دارد، می‌افزاید: «اگر دوستی را با جنبه عاطفی در نظر بگیریم چون فارغ از قرارداد اجتماعی ازدواج است مشکل‌ساز می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود برای حفظ سلامت و آرامش، دوستی‌های قبل از ازدواج شکل نگیرد چرا که اگر چنین دوستی‌هایی به ازدواج منجر شود، موفق نخواهند بود. در این انتخاب‌ها افراد به دلیل احساسات زیاد، فقط به ابعاد عاطفی توجه می‌کنند و بعد از مدتی از آنجایی که دیگر ابعاد مثل مسائل اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی ناکام مانده‌اند، آن ازدواج با شکست مواجه می‌شود.»
تجربیات و بررسی‌ها نشان داده ازدواج‌هایی که با تحقیق و آگاهی صورت گرفته‌اند موفق‌تر از ازدواج‌هایی بوده‌اند که تنها بر اساس احساسات شکل گرفته‌اند.
دکتر قائمی، جامعه‌شناس معتقد است: «اسلام فرجام روابط قبل از ازدواج را ناگوار می‌داند و این روابط را قبول ندارد و تأکید می‌شود که پیش از آنکه بر اساس یک رابطه خارج از چارچوب عواطف دو طرف به هم گره بخورد، تحقیقات لازم انجام شود چرا که در دوستی‌ها افراد به دلیل علاقه و تمایل زیاد به یکدیگر معایب و نقایص خود را مخفی می‌کنند.»
وی می‌گوید: «دوستی‌ها زمانی ارزشمند است که توأم با شناخت و معرفت باشد، اما دوستی‌ای که قبل از ازدواج تنها بر اساس احساس شکل بگیرد و بدون شناخت باشد، نمی‌تواند منجر به شکل‌گیری یک خانواده سالم شود و در نهایت جامعه‌ای که با این پدیده مواجه است، یک جامعه ناسالم می‌شود که برای مقابله با آسیب‌های ناشی از چنین ازدواج‌هایی باید هزینه‌های بسیاری بپردازد.»
بنابراین روانشناسان توصیه دارند تا افراد پس از آنکه تصمیم به ازدواج گرفتند فردی مناسب را انتخاب کنند و حداقل یک مدت شش ماهه تا یک‌ ساله را به این امر اختصاص دهند.
دکتر کهانی می‌گوید: آشنایی اولین مرحله برای ازدواج است و منظور از آشنایی فرآیند تبادل اطلاعات و عواطف بین دو طرف از جنس مقابل به منظور تصمیم‌گیری برای ازدواج است، اولین عنصر محرک برای آشنایی جذابیت است که در آغاز و گسترش آشنایی تأثیر بسزایی دارد. جذابیت شامل جذابیت ظاهری، شخصیتی، موقعیت اجتماعی، شباهت‌ها و تضادها است که دو نفر را به سوی هم جذب می‌کند اما این آشنایی نباید با دوستی‌ اشتباه گرفته شود.»
دکتر کهانی با بیان این‌که در فرآیند دوستی‌های بدون حد و مرز اشتباهاتی صورت می‌گیرد، می‌افزاید: «در این روابط دو طرف معمولاً نشانه‌های عدم تفاهم و تضادها را جدی نمی‌گیرند. همچنین معمولاً عجولانه و زودهنگام سازش می‌کنند، تردیدها را نادیده می‌گیرند و بر این عقیده تأکید دارند که می‌توانند فرد مقابل را بر اساس معیارهای خود تغییر دهند و در نهایت در بسیاری از موارد با آگاهی از تمامی مشکلات و موانع تسلیم نیازهای معنوی و در برخی موارد مادی می‌شوند.»
دکتر حجت‌الاسلام سلطانی‌فر در همین حال معتقد است: «آشنایی با هدف ازدواج اگر جامع و برای کسب شناخت باشد و در چارچوب شرع و هنجار‌های اجتماعی صورت بگیرد، قابل قبول است.»قائم‌مقام گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه می‌گوید: «با وجود آنکه تعلق عاطفی مانع از توجه به دیگر ابعاد می‌شود اما در آشنایی‌هایی که در چارچوب شرع و هنجارهای اجتماعی باشد، انتخاب آگاهانه است و افراد فارغ از احساس صرف و با توجه به نقاط قوت و ضعف با یکدیگر ازدواج می‌کنند.»
صاحب‌نظران معتقدند برای انتخاب یک همسر مناسب و موفقیت در ازدواج باید به ابعادی فراتر از احساسات عاشقانه زودگذر که از پی دوستی‌ها شکل می‌گیرد، توجه کرد.

مهتاب بهریان

منبع : روزنامه ایران