نمک به زخم هم نپاشیم

روزی که کره‌شمالی دومین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد، من در منطقه غیرنظامی بین دو کره‌به‌سر می‌بردم. دعوتم کرده بودند که در مراسم سالگرد خاتمه جنگ میان دو کره‌جنوبی و شمالی در سال ۱۹۵۳ میلادی شرکت کنم. روز عجیبی بود چون همه از بابت اقدام کره‌شمالی شوکه شده بودند.
آن روز فرصتی بود که به نگرانی‌های مردم و مقامات کره‌جنوبی گوش کنم و نگرانی آنها بابت امنیت کشورشان را درک کنم اما مردم کره‌جنوبی در ابراز نگرانی برای وضعیت آینده خود دچار خودخواهی نبودند. خیلی از آنها از آینده‌ای که در انتظار کره‌شمالی خواهد بود نیز ابراز نگرانی می‌کردند و خیلی‌ها می‌گفتند همچنان امیدوارند که دو کره‌بالاخره روزی با هم متحد شوند. درواقع بیشتر به جای آن که شاهد هراس آنها باشم، شاهد ابراز احساسات‌شان بودم و دغدغه‌شان بابت آینده.
در ماه‌های گذشته، اتفاقاتی افتاده بود که همگان را به احتمال حل‌وفصل بحران هسته‌ای در شبه جزیره کره‌امیدوار کرده بود. همه چیز داشت به سمت و سویی متفاوت پیش می‌رفت. کره‌شمالی در فوریه سال ۲۰۰۷ میلادی اعلام کرده بود که فعالیت مهم‌ترین راکتور خود در یونگ بیان را متوقف خواهد کرد. در ماه ژوئن سال ۲۰۰۸ میلادی نیز بخشی از این راکتور غیرفعال شد. همه کانال‌های تلویزیونی دنیا به این ماجرا پرداختند و آن را نویدی خواندند برای غیرهسته‌ای شدن شبه جزیره کره. انهدام برج خنک کننده این راکتور در آن زمان نیز این انتظارات نسبت به آینده را تقویت کرد.
کره‌شمالی در عین حال گزارش‌ها و مستنداتی را در خصوص پیشرفت برنامه هسته‌ای خود از سال ۱۹۹۰ به بعد به آمریکا و چین ارائه داد که بالغ بر ۱۸هزار صفحه می‌شد. بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آن زمان اجازه یافتند که از تاسیسات هسته‌ای کره‌شمالی دیدن کنند و در چنین شرایطی بود که افق روشنی برای خلع سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره کره‌پیش روی همگان ترسیم شد و شکلی نسبتا واقعی به خود گرفت.
اما سال گذشته میلادی ناگهان شاهد چرخش سیاست‌های کره‌شمالی در این عرصه بودیم. از یک طرف به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه داده نشد که از تاسیسات هسته‌ای کره‌شمالی بازدید کنند و از طرف دیگر نیز غیرفعال کردن راکتور هسته‌ای این کشور متوقف شد. در بهار گذشته کره‌شمالی حتی از مذاکرات شش‌جانبه هسته‌ای در کنار آمریکا، چین، روسیه، ژاپن و کره‌جنوبی نیز خارج شد و حالا هم که آزمایش هسته‌ای مهمی انجام داده و در فاصله‌ای کمتر از یک هفته، حداقل شش موشک پرتاب کرده است.
دیپلمات‌ها و کارشناسان هسته‌ای دیدگاه‌های متفاوتی درباره انگیزه کره‌شمالی از در پیش گرفتن چنین رویکردی دارند. برخی از آنها اقدامات کره‌شمالی را کاملا غیرمنطقی ارزیابی می‌کنند و برخی دیگر می‌گویند کره‌شمالی می‌خواهد از این طریق، جامعه بین‌المللی را به ارائه کمک‌های بیشتر به این کشور مجبور کند. اما عده‌ای دیگر، همه این ماجراها را به بالا گرفتن رقابت‌ها برای جانشینی رهبر کره‌شمالی نسبت داده‌اند. در خارج از کره‌شمالی نیز دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد و مثلا برخی از مردم و گروه‌ها در کره‌جنوبی حس می‌کنند موضع سختگیرانه رئیس‌جمهور فعلی کشورشان در قبال کره‌شمالی، در ایجاد این وضع بی‌تاثیر نبوده است. نکته‌ای که در این خصوص باید مورد توجه قرار بگیرد این است که آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی به سود طرفداران احیای نظامی‌گری در شرق آسیا تمام شده است. بعد از همین آزمایش هسته‌ای بود که والاس گرگسن مشاور وزیر دفاع آمریکا اعلام کرد که واشنگتن برای آماده کردن ژاپن در عرصه حملات پیشگیرانه علیه مواضع دشمن، به این کشور کمک خواهد کرد. این در حالی است که پس از جنگ جهانی دوم، نظامی‌گری در ژاپن به عنوان یک تابو مطرح بود.
به این ترتیب، شکی نیست که چنین اقداماتی باعث تشدید بحران در منطقه می‌شود. در این میان، شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز وارد عمل شده و ظاهرا خواسته به کره‌شمالی نشان دهد که رفتارهای غیرمنطقی در عرصه هسته‌ای، پیامدهایی برای این کشور خواهد داشت. اما آنهایی که در این راستا به دنبال تشدید تحریم‌ها علیه کره‌شمالی هستند باید بدانند که ماجرای هسته‌ای را نباید با اعمال فشار بر مردم کره‌شمالی جبران کنند.
جامعه بین‌المللی باید برای حل‌وفصل بحران هسته‌ای کره‌شمالی به دنبال راه‌حلی سیاسی باشد. باید دید آیا کشورهای شرکت کننده در مذاکرات شش جانبه هسته‌ای، هنوز هم اهرمی برای فشار بر این کشور و حتی ارتباط برقرار کردن با آن دارند یا نه. یک سوی این ماجرا چین قرار دارد که مناسبات خود را با کره‌شمالی هم در سطح حکومتی حفظ کرده و هم به کره‌شمالی کمک اقتصادی می‌کند. شاید چین بتواند با استفاده از این شرایط، به کره‌شمالی نشان دهد که بهانه مطرح شده توسط پیونگ‌یانگ-یعنی مقابله با تهدیدها علیه موجودیت کشور- چندان نمی‌تواند توجیهی برای انجام آزمایش هسته‌ای باشد. البته مساله دیگری نیز اینجا مطرح است. کره‌شمالی اعلام کرده که دیگر به آتش‌بس با کره‌جنوبی متعهد نیست و این مساله می‌تواند نشانه بدی باشد از وقایع آینده. شاید کره‌شمالی بخواهد موشک‌های قاره‌پیما را نیز آزمایش کند و به همین جهت است که نیروهای نظامی کره‌جنوبی و آمریکا به حال آماده باش بی‌سابقه‌ای در سه سال اخیر درآمده‌اند. اما واقعیت این است که اقدام کردن بر اساس منطق دوران جنگ سرد، راه به هیچ‌جا نمی‌برد و عواقب ناگواری نیز دارد. هنر سیاست این نیست که یک مشکل را به تهدید تبدیل کنیم و یک تهدید را نیز به یک مناقشه مسلحانه سوق دهیم. مردم و مقامات در کشورهای نزدیک به کره‌شمالی خودشان به این مساله واقفند و به همین جهت، بیشتر آنها می‌خواهند از هیچ تلاشی برای حل و فصل بحران هسته‌ای کره‌شمالی فروگذار نکنند. درستش هم همین است.

میخاییل گورباچف
ترجمه فرزانه سالمی
منبع: نیویورک تایمز

منبع : روزنامه اعتماد ملی