آثار و برکات عزاداری و گریه بر سیدالشهدا (ع)

گریه، مظهر شدیدترین حالات احساسی انسان است، و علت‌ها و انگیزه‌های مختلفی دارد که هریک از آنها نشان دهنده حالتی خاص است.
گریه، از حالات و انفعالات انسانی است که با مقدمه‌ای از اندوه و ناراحتی روانی به طور طبیعی به ظهور می‌رسد، و گاه ممکن است انگیزه‌اش هیجانات تند روانی باشد. مثل شوق و ذوقی که از دیدار محبوب پس از زمانی طولانی ناشی می‌شود. همچنین گاهی هم گریه کردن حاکی از عقاید مذهبی انسان است. با این توصیف، از آنجایی که گریه عملی طبیعی و بسا غیر ارادی است؛ لذا نمی‌شود مورد امر و نهی و حسن و قبح قرار گیرد، بلکه آنچه که مورد حسن و قبح است، مقدمات و انگیزه‌های گریه می‌باشد. چنانکه گفته‌اند: «تو آنی که در بند آنی.»
در اینجا برای اینکه بدانیم گریه بر سیدالشهدا(ع) چگونه گریه‌ای است و چه تاثیرات و برکاتی می‌تواند داشته باشد.
هرکس با اندک توجهی خواهد دانست که گریه بر حسین(ع) گریه محبت است، آن محبتی که در دل‌های عاشقانش به ثبت رسیده است. گریه بر او، گریه شوق است، زیرا قسمت زیادی از حماسه‌های کربلا، شوق‌آفرین و شورانگیز است و به دنبال آن سیلاب اشک شوق به خاطر آن همه رشادت، فداکاری، شجاعت و سخنرانی‌های آتشین مردان و زنان به ظاهر اسیر، از دیدگان شنونده سرازیر می‌گردد و نیز گریه معرفت و پیوند با هدف متعالی و انسان‌‌ساز اوست؛ و به تعبیر امام خمینی(ره) گریه سیاسی است که فرمود: «ما ملت گریه سیاسی هستیم، ما ملتی هستیم که با همین اشک‌ها سیل جریان می‌دهیم و سدهایی را که در مقابل اسلام ایستاده است خرد می‌کنیم.»
هزار سال فزون شد ز وقعه عاشور
ولی ز تعزیه هر روز، روز عاشوراست
هیهات که گریه بر حسین(ع) گریه ذلت و شکست باشد، بلکه گریه پیوند با سرچشمه عزت است، گریه صامت نیست، که گویاست، گریه سرد کننده نیست، که حرارت‌بخش است، گریه بزدلان نیست، که گریه شجاعان است، گریه یاس و ناامیدی نیست که گریه امید است، و بالاخره گریه معرفت است و گریه معرفت در عزای حسین(ع) از انحراف و تحریف در قیام آن حضرت جلوگیری می‌کند و شاید به همین جهت باشد که در فضیلت گریه بر سیدالشهدا(ع) روایات متعددی وارد شده است. از آن جمله، روایتی است که امام صادق(ع) فرمود: «گریه و بی‌تابی در هر مصیبت برای بنده مکروه است، مگر گریه بر حسین بن علی(ع) که اجر و ثواب نیز دارد.»(۱)
گریه و عزاداری برای سیدالشهدا(ع) دارای آثار و برکات مهمی است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
▪ حفظ رمز نهضت حسینی
ارزنده‌ترین آثار و برکات مجالس عزاداری و گریه بر ابی‌عبدالله حسین(ع) حفظ رمز نهضت حسینی است.
براستی؛ چرا در دوران منحوس سلاطین و پادشاهان جور از برپایی مجالس عزای اهل‌بیت(ع) بخصوص سالار شهیدان جلوگیری می‌شد؟ آیا نه این است که عزای حسینی و امامان شیعه، سبب می‌شود که سخنوران و دانشمندان متعهد و انقلابی، مردم را از ظلم‌های حکومت‌ها آگاهی دهند و انگیزه قیام آن حضرت را که امر به معروف و نهی از منکر است به اطلاع مردم برسد؟
این گونه مجالس، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌هایی است که به بهترین روش و زیباترین اسلوب مردم را به سوی دین خوانده و عواطف را آ‌ماده می‌کند و جاهلان و بی‌خبران را از خواب سنگین غفلت بیدار می‌سازد و نیز در این مجالس است که مردم، دیانت را همراه با سیاست، از مکتب حسین بن علی(ع) می‌آموزند.
گریه بر سیدالشهدا(ع) و تشکیل مجالس عزای حسینی نه تنها اساس مکتب را حفظ می‌کند، بلکه باعث می‌گردد شیعیان با حضور در این مجالس از والاترین تربیت اسلامی برخوردار شده و در جهت حسینی شدن رشد و پرورش یابند.
کدام اجتماعی است که در عالم چنین اثری را از خود بروز داده باشد؟ کدام حادثه‌ای است مانند حادثه جانسوز کربلا که از دوره وقوع تاکنون و بعدها بدینسان اثر خود را در جامعه بشریت گذارده و روز به روز دامنه آن وسیع‌تر و پیروی و تبعیت از آن بیشتر گردد؟از این رو باید گفت که در حقیقت مراسم عزاداری حافظ و زنده نگهدارنده نهضت مقدس امام حسین(ع) و در نتیجه حافظ اسلام و ضامن بقای آن است.
«موریس دوکبری» می‌‌نویسد: «اگر مورخین ما، حقیقت این روز را می‌دانستند و درک می‌کردند که عاشورا چه روزی است، این عزاداری را مجنونانه نمی‌پنداشتند. زیرا پیروان حسین به واسطه عزاداری می‌دانند که پستی و زیردستی و استعمار را نباید قبول کنند، زیرا شعار پیشرو آقای آنان تن به زیر بار ظلم و ستم ندادن است.»
قدری تعمق و بررسی در مجالس عزاداری حسین نشان می‌دهد که چه نکات دقیق و حیات‌بخشی مطرح می‌شود، در مجالس عزاداری حسین گفته می‌شود که حسین(ع) برای حفظ شرف و ناموس مردم و بزرگی مقام و مرتبه اسلام، از جان و مال و فرزند گذشت و زیر بار استعمار و ماجراجویی یزید نرفت؛ پس بیایید ما هم شیوه او را سرمشق قرار داده از زیر دستی استعمارگرایان خلاصی یابیم و مرگ با عزت را بر زندگی با ذلت ترجیح دهیم ...»(۲)
▪ ازدیاد محبت به امام، و تنفر از دشمنان آن حضرت
سوزی که از دل سوخته عاشقان سیدالشهدا(ع) به چشم سرایت کرده و از مجاری دوچشم آنها به صفحه رخسار وارد می‌شود، مراتب علاقه و اخلاص و دلبستگی به خاندان وحی و رسالت را می‌رساند و این عمل اثر مخصوص در ابقای مودت و ازدیاد محبت دارد.
گریه بر حضرت سیدالشهدا(ع) از مواردی است که هیچ انسانی از فرط دلسوزی و انقلاب، طاقت بردباری و تحمل در برابر استماع مصائب او را ندارد، و این گریه و بی‌قراری، علاوه بر ازدیاد محبت و مهر و مودت، موجب کثرت تنفر و بیزاری از دشمنان و قاتلان آن حضرت شده و موجب برائت دوستداران این خانواده از دشمنان ایشان می‌گردد.
گریه با آگاهی و معرفت بر ا مام حسین(ع)، در واقع، اعلام انزجار از قاتلان اوست و این تبری از آثار برجسته گریه بر امام حسین(ع) است زیرا مردم بویژه افرادی که دارای شخصیت هستند از گریه کردن در برابر حوادث تا سرحد امکان امتناع می‌ورزند، و تا شعله درونی آنان به مرتبه انفجار نرسد حاضر به گریه کردن مخصوصا در برابر چشم دیگران نیستند، این گریه و عزاداری ابراز کمال تنفر در برابر تعدی و تجاوز و ستمگری و پایمال نمودن حقوق جامعه و به ناحق تکیه زدن بر مسند حکومت آنان می‌باشد.
▪ آشنایی با حقیقت دین و نشر آن
یکی دیگر از آثار و برکات مجالس عزاداری سیدالشهدا(ع) این است که مردم در سایه مراسم عزاداری با حقیقت اسلام آ‌شنا شده و بر اثر تبلیغات وسیع و گسترده‌ای که همراه با این مراسم انجام می‌گیرد، آگاهی توده مردم بیشتر شده وارتباطشان با دین حنیف محکم‌تر و قوی‌تر می‌گردد. چه اینکه قرآن و عترت دو وزنه نفیسی هستند که هرگز از یکدیگر جدا نمی‌شوند و این آگاهی در اقامه ماتم و مراسم سوگواری عترت رسول خدا(ص) بخصوص امام حسین(ع) به آحاد مردم داده خواهد شد.
▪ آمرزش گناهان
ریان بن شبیب از امام رضا(ع) روایت کرده که فرموده: «ای پسر شبیب، اگر بر حسین(ع) گریه کنی تا آنکه اشک چشمت بر صورتت جاری شود،‌ خداوند گناهان کوچک و بزرگ، و کم یا زیاد تو را می‌آمرزد»(۳)
و نیز فرمود: «گریه کنندگان باید بر کسی همچون حسین(ع) گریه کنند. زیرا گریستن برای او گناهان بزرگ را فرو می‌ریزد.»(۴)
▪ سکونت در بهشت
امام باقر(ع) فرمود: «هر مومنی که در سوگ حسین(ع) اشک دیده ریزد، به حدی که برگونه‌اش جاری گردد، خداوند او را سالیان سال در غرفه‌های بهشت مسکن می‌دهد.»(۵)
و نیز امام صادق(ع) فرمود: «هرکس درباره حسین(ع) شعری بخواند و گریه نماید و یک نفر را بگریاند، بهشت برای هر دوی آنها نوشته می‌شود. کسی که حسین(ع) نزد او ذکر شود و از چشمش به مقدار بال مگسی اشک آ‌ید، اجر او نزد خداست و برای او جز به بهشت راضی نخواهد شد.»(۶) و نیز فرمود: «هرکس که در عزای حسین(ع) بگرید یا دیگری را بگریاند و یا آنکه خود را به حالت گریه و عزا درآورد، بهشت بر او واجب می‌شود.»(۷)
▪ شفا یافتن
یکی دیگر از آثار و برکات مجالس عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع) شفا گرفتن است. به طوری که بارها دیده‌ایم و شنیده‌ایم که بعضی از عزاداران و گریه‌کنندگان بر حسین(ع) شفا گرفته‌اند.
نقل است که مرجع بزرگ شیعه مرحوم آیت‌‌الله العظمی بروجردی در سن نود سالگی دارای چشمانی سالم بودند که بدون عینک خطوط ریز را هم می‌خواندند و می‌فرمودند: این نعمت را مرهون وجود مبارک حضرت ابی‌عبدالله‌الحسین(ع) هستم، و قضیه را چنین نقل می‌‌ فرمودند:
در یکی از سال‌ها در برو جرد بودم، به چشم درد عجیبی مبتلا شدم که بسیار مرا نگران ساخته بود. معالجه پزشکان فایده‌ای نکرد و درد چشم هر روز بیشتر و ناراحتی من افزون‌تر می‌گردید، تا اینکه ایام محرم شد.
در ایام محرم آیت‌‌الله فقید، دهه اول را روضه داشتند و دسته‌های مختلف هم در این عزاداری شرکت می‌کردند. یکی از دسته‌هایی که روز عاشورا به خانه آقا وارد شده بود، «هیئت گلگیرها» است که نوعا سادات و اهل علم و محترمین هستند، درحالی که هریک حوله سفیدی به کمر بسته‌ا‌ند، سر و سینه خود را گل آلود کرده و به طور بسیار رقت‌بار مهیج و در عین حال با سوز و گداز فراوان و ذکری جانسوز آن روز را تا ظهر عزاداری می‌کنند.
«هنگامی که این دسته به خانه من آمدند و وضع مجلس با ورود این هیئت هیجان عجیبی به خود گرفته بود، من هم در گوشه‌ای نشسته و آهسته آهسته اشک می‌ریختم و در این بین هم مقداری گل از روی پای یکی از همین افرد گلگیر برداشته و بر روی چشمهای ملتهب و ناراحتم کشیدم، و به برکت همین توسل، چشمانم خوب شد و امروز علاوه بر اینکه مبتلا به درد چشم نشدم، از نعمت بینایی کامل برخوردارم، و به برکت حضرت امام حسین(ع) احتیاج به عینک هم ندارم.» با اینکه همه قوای جسمانی ایشان تحلیل رفته بود با این وجود تا آخرین ساعات زندگانی از بینایی کامل برخودار بودند.
▪ گریه کننده برحسین، در قیامت گریان نیست
رسول خدا(ص) به فاطمه زهرا(س) فرمود: «هر چشمی در روز قیامت گریان است مگر چشمی که برای مصائب حسین(ع) گریه کرده باشد، چنین کسی در قیامت خندان و شادان به نعمت‌های بهشتی است.»(۸)
آن روز دیده‌ها همه گریان شود ز هول
جز چشم گریه کرده بسوگ و عزای او
▪ امان از سکرات موت و آتش دوزخ
مسمع گوید: حضرت امام صادق(ع) فرمود: آیا متذکر می‌شوی با حسین چه کردند؟ عرض کردم: آری، فرمود: آیا جزع و گریه می‌کنی؟ گفتم: آری، به خدا سوگند گریه می‌کنم و آثار غم و اندوه در صورتم ظاهر می‌شود حضرت فرمود: «خدا اشک چشمت را رحمت کند. آگاه باش تو از آن اشخاصی هستی که از اهل جزع برای ما شمرده می‌شوند، به شادی ما شاد و به حزن ما محزون و اندوهناک می‌گردند.
آگاه باش که به زودی هنگام مرگ، پدرانم را بر بالین خود حاضر می‌بینی،‌ در حالی که به تو توجه کرده و ملک‌الموت را درباره تو بشارت می‌دهند، و خواهی دید که ملک‌الموت در‌ آن هنگام از هر مادر مهربان به فرزندش، مهربانتر است» سپس فرمود: «کسی که بر ما اهل‌بیت به خاطر رحمت و مصائب وارده برما گریه کند، رحمت خدا شامل او می‌شود قبل از اینکه اشکی از چشمش خارج گردد؛ پس زمانی که اشک چشمش بر صورت جاری شود اگر قطره‌ای از آن در جهنم بریزد، حرارت آن خاموش کند، و هیچ چشمی نیست که گریه کند بر ما مگر آنکه با نظر کردن به کوثر و سیراب شدن با دوستان، خوشوقت می‌گردد.»(۹)
باتوجه به این روایت شریف باید گفت: جایی که آتش جهنم که قابل مقایسه با آتش دنیا نیست و به وسیله گریه بر حسین(ع) خاموش و برد و سلام گردد، پس اگر در موردی، آتش ضعیف دنیا عزادار حسینی را نسوزاند جای تعجب نیست.
سید جلیل مرحوم دکتر اسماعیل مجاب (دندانساز) عجایبی از ایام مجاورت در هندوستان که مشاهده کرده بود نقل می‌کرد، از آن جمله می‌گفت: عده‌ای از بازرگانان هندو (بت‌پرست) به حضرت سیدالشهدا(ع) معتقد و علاقه‌مندند و برای برکت مالشان با آن حضرت شرکت می‌کنند، یعنی در سال مقداری از سود خود را در راه آن حضرت صرف می‌کنند. بعضی از آنها روز عاشورا به وسیله شیعیان، شربت و پالوده بستنی درست کرده و خود به حال عزا ایستاده و به عزاداران می‌دهند، و بعضی آن مبلغی را که راجع به آن حضرت است به شیعیان می‌دهند تا در مراکز عزاداری صرف نمایند.
یکی از آنان را عادت چنین بود که همراه سینه زن‌ها حرکت می‌کرد و با آنها به سینه‌زدن مشغول می‌شد.
وقتی از دنیا رفت، بنا به مرسوم مذهبی خودشان، بدنش را با آتش سوزانیدند تا تمام بدنش خاکستر شد جز دست راست و قطعه‌ای از سینه‌اش که آتش، آن دو عضو را نسوزانیده بود.
بستگان آن دو عضو را آوردند نزد قبرستان شیعیان و گفتند: «این دو عضو راجع به حسین شماست»(۱۰)
▪ تاثیر شعر سرودن در عزای حسینی
امام صادق(ع) فرمود: «کسی نیست که برای حسین(ع) شعر بسراید و گریه کند یا بگریاند مگر اینکه خداوند بهشت را بر او واجب کرده و گناهانش را می‌آمرزد.»(۱۱)

پی‌نوشت‌ها:
۱. بحارالانوار،‌ ج ۴۴، ص ۲۸۰
۲. درسی که حسین به ما آموخت، شهید هاشمی‌نژاد، ص ۴۵۱
۳. وسائل‌الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۰، ص ۳۹۳
۴. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۴۴ ص۲۸۴
۵. منتخب کامل‌الزیارات، ابن قولویه، ص ۱۶۵
۶. منتخب کامل الزیارات، ابن قولویه، ص ۱۶۸
۷. جلاءالعیون، علامه مجلسی، ص ۴۶۲
۸. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج ۴۴، ص۲۹۳
۹. وسائل‌الشیعه، شیخ حر عاملی، ج ۱۰ ص ۳۹۷
۱۰. داستانهای شگفت،‌ آیت‌الله شهید دستغیب، ص۹
۱۱. اختیار معرفه‌‌الرجال، شیخ طوسی، ۲۸۹
حجت‌الاسلام علیرضا رجالی تهرانی

منبع : روزنامه رسالت