پاکستان ؛ معمای رابطه با رژیم صهیونیستی

بر اساس گزارش اخیر مركز مطالعات بین المللی و استراتژیك كه مركزی تحقیقاتی در واشنگتن است، این اقدام پاكستان طوری برنامه ریزی شده بود كه بعد از عقب نشینی اسرائیل از غزه صورت گیرد، اما این نشست در حقیقت نتیجه سالها تماس های سطح پایین دو طرف بوده است.
در این گزارش اشاره نشد كه چه عاملی تل آویو را به پیشبرد رابطه اش با پاكستان واداشته و این طور به نظر می رسد كه درخواست دهنده این رابطه پاكستان بوده و تل آویو مانند عروس های مایل به خواستگار، واكنش نشان داده است. همان طور كه اكنون بیشتر روشن شده است، عقب نشینی اسرائیل از غزه كشورهای اسلامی را آنقدر ذوق زده نكرده كه به دوستی با اسرائیل تشویق شوند. تصویر اسرائیل برای عرب ها و جهان اسلام بعد از عقب نشینی از تكه ای از منطقه بزرگی كه تحت اشغال دارد، چندان تغییر نیافته و بهتر نشده است.از سوی دیگر روابط تیره كشورهای اسلامی و اسرائیل فقط بر سر فلسطین یا اختلافات مذهبی دو طرف نیست بلكه از ملاحظاتی ریشه می گیرد كه هرگز مورد تأكید واقع نشده اند. از جمله این ملاحظات ماهیت اسرائیل و نماد آن و روابط این رژیم با دیگران است.
انفجارهای انتحاری اخیر نشان داد كه گشاده رویی آشكار اردن نسبت به اسرائیل با تأیید همه كشورهای عرب همراه نیست و ممكن است این كشور را به باتلاق خاورمیانه فرو ببرد. ژنرال پرویز مشرف و دولت او از نزدیك و با دقت این تحولات را زیر نظر دارند و قبل از اقدام بعدی، محاسبات جدی تری انجام می دهند.
منافع آمریكا
منافع آمریكا در برقراری رابطه دیپلماتیك میان پاكستان و اسرائیل جنبه های بسیاری دارد. اول این كه هر دوی این رژیم ها هم پیمان آمریكا هستند اما در عین حال رابطه دیپلماتیك با یكدیگر ندارند.
دوم این كه پاكستان نسبت به دیگر كشورهای اسلامی پای بندی اصول گرایانه كمتری دارد و دلیلی برای ضد اسرائیلی بودن ندارد. اما به دلیل این كه بخشی از گروه كشورهای اسلامی است تصمیم گرفته كه اسرائیل را به رسمیت نشناسد. وقتی پاكستان اسرائیل را به رسمیت بشناسد آمریكا در شكستن این دیواری كه كشورهای اسلامی در مقابل اسرائیل ساخته اند، به موفقیت رسیده است.
مصر و اردن دو هم پیمان نیرومند آمریكا پیش از این دیوار را شكافته اند و به باور واشنگتن دلیلی وجود ندارد كه پاكستان این كار را نكند.از سوی دیگر تقویت روابط اسرائیل و پاكستان بعضی مشكلات سرگیجه آور واشنگتن در شبه قاره هند را برطرف می كند. مثلاً اسرائیل تا پیش از سال ۱۹۹۲ حضوری در شبه قاره هند نداشت. در این سال هند سرا نجام اسرائیل را به رسمیت شناخت و از آن زمان روابط دو دولت به ویژه در حوزه سلاح و مهمات بهبود یافته است. پیش از این هند برای تأمین تسلیحات خود به شدت به اسرائیل وابسته بود. اما اكنون به دلیل روابط دوستانه هند با اسرائیل، غرب و به ویژه آمریكا منبعی برای تأمین تسلیحات هند شده اند.اما واشنگتن در عین حال نگران آن است كه اسرائیل جدیدترین تسلیحات و تكنولوژی دفاعی را در اختیار هند بگذارد كه بتواند در برابر پاكستان كه دوست دیگر آمریكاست، مورد استفاده قرار دهد. دهلی نو بی میل نیست كه به بقیه دنیا این طور وانمود كند كه كمك دفاعی و تكنولوژی اسرائیل به هند تا حدی بر اساس نگرانی های اسرائیل از پاكستان صورت می گیرد، چرا كه پاكستان یك كشور اسلامی است كه دشمنی آشكاری با اسرائیل نشان می دهد.اما واقعیت این گونه نبوده است. هند و پاكستان كه هر دو سال ها برای فلسطینی ها دل می سوزانند، همزمان در خفا و تحت نظارت واشنگتن با اسرائیل تماس برقرار كرده اند.وقتی پاكستان دوست اسرائیل بشود، آمریكا منتظر منافع چشمگیری خواهد بود. نخست این كه تسلیحات دفاعی و تكنولوژی اسرائیل از این به بعد به پاكستان می رود و كاخ سفید دیگر لازم نیست برای ایجاد اطمینان درباره توازن تسلیحاتی در شبه قاره هند به كنگره جواب بدهد.اسرائیل این كار را برای واشنگتن انجام می دهد و پاكستان را هم تجهیز می كند. از این مهمتر اما موضوع تسلیحات هسته ای است. در گذشته اسلام آباد ادعا می كرد كه هند با كمك مخفی اسرائیل در صدد نابودی توانایی هسته ای پاكستان است. اما این بار هم واقعیت كاملاً متفاوت است. اسرائیل به هیچ وجه قصد نابودی توانایی هسته ای پاكستان را نداشته است.
اخیراً ریاض كوخار وزیر خارجه سابق پاكستان در گزارش خبری فاش كرد كه، هنگامی كه سفیر پاكستان در آمریكا بوده با سفیر اسرائیل در آمریكا دیدار كرده است. این دیدار در زمانی انجام شده كه شایعات درباره حملات پیش دستانه اسرائیل به تأسیسات هسته ای پاكستان به شدت رواج داشته است. اما اسرائیل در این دیدار تصریح كرد كه چنین طرحی هیچ وقت در دستور كار نبوده است. به گفته این مقام پاكستانی، در همان زمان وزیر خارجه اسرائیل در چین، تضمین های مشابهی در این باره داده و از عدم وجود چنین طرحی ابراز اطمینان كرده است.توسعه روابط اسرائیل و پاكستان همچنین ظرفیت تغییر معادلات دوجانبه میان اسلام آباد و دهلی را نیز ایجاد می كند. به نوشته همان گزارش مركز مطالعات استراتژیك و بین الملل، اسلام آباد یا واشنگتن ممكن است بر این باور باشند كه بهبود روابط پاكستان و اسرائیل، تل آویو را به بازبینی در روابط نظامی با هند واخواهد داشت و همزمان موقعیت دیپلماتیك اسرائیل در جهان اسلام تقویت می شود.
منافع چین
تحرك پاكستان در نزدیك شدن به اسرائیل، البته اگر آن را اقدامی كاملاً یكجانبه از سوی اسلام آباد بدانیم، با استقبال چین هم روبه رو می شود و این استقبال دلایل خوبی هم دارد. سیاست پكن در طرفداری از فلسطین هیچ گاه از موضع حمایت از مسلمانان یا« ریشه كنی وجود نامشروع اسرائیل »نبوده است. چین در دوران جنگ سرد از فلسطینی ها حمایت می كرد اما این حمایت فقط لفظی بود، چرا كه اسرائیل بخشی از« امپریالیست غرب»به حساب می آمد و بخش عمده جهان عرب، كشورهای در حال توسعه بودند.در همین حال این موضوع مانع از آن نمی شد كه چین روابط مخفیانه تسلیحاتی دهه ۱۹۶۰ را با اسرائیل نداشته باشد؛ اگرچه این رابطه ابعاد دپیلماتیك چندانی نداشت.
اما چین تغییر كرده است و این تغییر چشمگیر تر از هر كشور دیگری در دوران بعد از جنگ سرد بوده است. چین اكنون به دنبال كانال های ارتباطی قوی تر با غرب و تقویت روابط دیپلماتیك، اقتصادی، مالی و نظامی است.در این میان اسرائیل عامل مهمی است و چین هم آشكارا به این موضوع اعتراف می كند. وزیر خارجه اسرائیل در نوامبر ۲۰۰۴ از چین دیدار كرد.ژوئن امسال هم وزیر خارجه چین به اسرائیل سفر كرد. این دیدارها فرصتی برای بحث درباره موضوعات مختلف از صلح خاورمیانه تا منافع جهانی دوطرف عنوان شده است. اما گزارش هایی از بیت المقدس می رسد حاكی از این كه اخبار مهم این رابطه را باید در فروش فن آوری نظامی اسرائیل به چین جستجو كرد چرا كه روابط اسرائیل را با مهمترین هم پیمانش یعنی آمریكا تیره كرده است.آنچه خشم واشنگتن را برانگیخته فروش فن آوری هواپیمای بدون سرنشین توسط صنایع هواپیمایی دولتی اسرائیل به چین در اوایل دهه ۱۹۹۰ است. مقامات آمریكایی می گویند بعضی بخش های این تكنولوژی سال گذشته برای ارتقاء كیفیت به اسرائیل بازگشته است. اسرائیل می گوید این بخش ها تحت بازبینی و ارتقاء كیفیت مداوم و دوره ای قرار می گیرد. اما مقامات نظامی اسرائیل كار بر روی ساخت این هواپیما را متوقف كرده اند. منافع پكن هم مانند آمریكا در ارتقای روابط دیپلماتیك پاكستان و اسرائیل، منافعی چندجانبه و دارای ابعاد مختلف است. چین فن آوری تسلیحاتی و دفاعی اسرائیل را كه طی سال ها از پنتاگون به دست آورده، بسیار مهم و قابل توجه می داند. همچنین چین بر این باور است كه می تواند« روابط ویژه ای»با اسرائیل با محوریت پاكستان داشته باشد. به این ترتیب چین اسرائیل را به سوی وابستگی كمتر به آمریكا سوق می دهد بدون آن كه خدشه ای را به رابطه اش با واشنگتن وارد كند.
همه می دانند كه چین به موجودیت پاكستان پای بند و متعهد است. پاكستان همواره از دوستان خوب چین بوده و چین هم در مقابل به توسعه توانایی دفاعی و هسته ای پاكستان كمك كرده است. در سال های آینده، نزدیكی فیزیكی پاكستان به حوزه های نفت و گاز كشورهای عربی و ایران، این كشور را به مسیر انتقالی مهمی برای مناطق غربی چین تبدیل می كند كه بسیار پرجمعیت و از نظر استراتژیك آسیب پذیر است. پكن هم مانند اسلام آباد نگران روابط نزدیك اسرائیل با هند و احتمال حمله به تأسیسات تسلیحات هسته ای پاكستان به بهانه نابودی« بمب اتمی اسلامی »بوده است. در چنین شرایطی به باور پكن این احتمال وجود داشت كه دهلی به قدرت بلامنازع نظامی منطقه تبدیل شود و آن وقت پكن نمی توانست فن آوری دفاعی و تسلیحاتی تل آویو را جذب كند.
اگر توانایی هسته ای پاكستان نابود می شد، آن وقت چین یك پاكستان ضعیف را به عنوان دوست و هم پیمان در كنار خود داشت. در چنین شرایطی بدون شك روابط خوب اسرائیل و پاكستان می تواند نگرانی های بلندمدت چین درباره منطقه جنوب آسیا را برطرف كند.
تغییر و تحولات در روابط دوجانبه پاكستان و اسرائیل و تبدیل شدن آن به رابطه كامل دپیلماتیك، علی رغم همه این منافعی كه برای كشورهای قدرتمند دارد و حمایت هایی كه از جانب این كشورها صورت می گیرد، این رابطه با مخالفت های جدی از درون پاكستان روبه روست.
احزاب قدرتمند اسلامی كه در مناطق مرزی پاكستان با افغانستان پایگاه حمایت نیرومندی دارند، آشكارا اعلام كرده اند كه این تصمیم حاكمان نظامی پاكستان بر خلاف منافع كشور شان است.
رهبران این احزاب از جمله حزب« متحده مجلس عمل» می گویند همه دنیا از دشمنی و خصومت اسرائیل با فلسطینی ها آگاه است و نزدیك شدن به اسرائیل به معنای سیلی زدن به فلسطینی ها خواهد بود.
« سازمان دانشجویان امامی »در كراچی بعد از فاش شدن نشست استانبول تظاهراتی برپا كردند و در آن پرچم اسرائیل و آمریكا را آتش زدند. تظاهركنندگان با صدور قطعنامه ای علیه دولت هرگونه اقدام دیگری را كه به رسمیت شناخته شدن اسرائیل منجر شود، محكوم كردند.جنبش مقاومت اسلامی حماس هم این نشست را محكوم كرد و از پاكستان خواست در دام طرح اسرائیل برای عقب نشینی از غزه نیافتد و این اقدام را پایان اشغال سرزمین فلسطینی قلمداد نكند.اما علی رغم این واكنش های شدید، منتقدان اسلام آباد محتاط بوده اند. دولت مشرف روزنامه ها را پر كرده است از استدلال هایی در دفاع از بهبود روابط با اسرائیل. یكی از مهمترین نكات مورد اشاره تحلیلگران طرفدار دولت این است كه محور سیاست اسلام آباد نزدیكی ضروری اقتصادی و سیاسی با آمریكاست. آنها این طور استدلال می كنند كه اسرائیل و لابی یهودی در واشنگتن یكی از راه های دستیابی به آ مریكاست.اما مقامات فلسطینی هم می گویند كه نگران تماس های دیپلماتیك پاكستان با اسرائیل به عنوان یك رژیم یهودی هستند. نبیل شعث معاون وزیر خارجه فلسطین دراین باره گفت:« خوب نیست پیش از آن كه اسرائیل روند صلح را كامل كرده و عقب نشینی از كرانه باختری و بیت المقدس را هم عملی كند، به این رژیم امتیاز داد.»
به گفته بعضی ناظران، تهدیدات واقعی علیه توسعه روابط پاكستان و اسرائیل شبه نظامیان اسلامی، سیاست های آینده آمریكا در قبال كشورهای اسلامی و سیاست اسرائیل در كرانه باختری و بیت المقدس است. مثلاً اگر آمریكا به دنبال تغییر رژیم ها در منطقه باشد، كشورهای اسلامی سایه اسرائیل در پس این طرح را نادیده نمی گیرند. در چنین شرایطی مشرف علی رغم همه منافع موجود، حركت به سوی برقراری روابط دیپلماتیك با اسرائیل را دشوار خواهد یافت.
آسیا تایمز
ترجمه: نیلوفر قدیری

منبع : روزنامه همشهری