بارکد، عملکرد، مشکلات، راه حل ها

شاید بتوان بارکد را به عنوان نهاد دیجیتالی شدن امور جاری زندگی دانست که رفته رفته کاربردهای فراوان تر و اجتناب ناپذیرتر می یابد.
یکی از کاربردهای بسیار رایج بارکد،استفاده از آن برای تعیین مشخصات کالاست،آنچه که هر روزه در فروشگاهها شاهد آن هستید. در این مقاله به معرفی یکی از پرکاربردترین سیستم های بارکد می پردازیم.
● بارکد EAN۱۳
بارکدEAN برای نخستین بار جهت تعیین مشخصات کالا در سوپر مارکت ها استفاده شد. بدین ترتیب محصولی که دارای بارکد EAN بود همه مشخصات خود را به همراه داشت.
تعداد رقمهای EAN در حالت استاندارد ۱۳ رقم است اما در حالت های خاص از کد ۸ رقمی نیز استفاده می شود.
نخستین دو رقم (گاهی سه رقم) اول مربوط به کد کشور است مثلا" کشور آلمان با اعداد ۴۳،۴۲،۴۱،۴۰ و کشور ایران با عدد ۶۲۶ مشخص می گردد.
بنابراین یکی از راههایی که می توانید کشور تولید کننده محصولات مورد نظر خود را با آن تشخیص دهید کنترل بارکد محصول و دو یا سه عدد اول آن است.
کافی است عدد آنرا با جدول ارائه شده مقایسه کنید.
۵ رقم بعدی تولید کننده محصول را مشخص می کند که البته در کشورهایی که کدآنها سه رقمی است ۴ رقم نمایانگر تولید کننده خواهد بود.برای مثال چنانچه محصولات شرکت نیوا را با هم مقایسه کنید خواهید دید که کد شرکت نیوا عدد ۵۸۰۸ است. بنابراین چنانچه تنها یک بار کد بدستشان برسد، تولید کننده و کشور تولید شده را خواهید یافت.
بدنبال آن ۵ رقم بعدی کد محصول است که توسط تولید کننده تعیین می گردد.و بالاخره عدد آخر رقم کنترل است.این رقم با محاسباتی از ۱۲ رقم قبلی بدست می آید.
در کشور هایی که استفاده از EAN را پذیرفته اند موسسه ای جهت ارائه و ثبت اطلاعات بارکد وجود دارد سیستم که EAN تحت پوشش موسسه بین المللی قرار دارد که مقرر آن از بروکسل بلژیک است.
● تاریخچه:
در سال ۱۹۷۷ کد EAN در بین ۱۲ کشور جامعه اروپا مورد استفاده قرار گرفت. اما امروزه در اغلب کشورهای اروپایی، آمریکا،کانادا،استرالیا و آسیا مورد استفاده می باشد.
اجناس بارکددار در سوپر مارکت ها شناسنامه خود را همراه دارند و بدین صورت کار محاسبات را آسان می کنند. کالای انتخاب شده در معرض یک اسکنر بارکد یا بارکد خوان قرار می گیرد،قیمت آن محاسبه شده،از موجود انبار کسر و کار به سرعت و با دقت انجام می گیرد.
چنانچه شکل بارکد مخدوش شده باشد بطوریکه بارکد خوان قادر به خواندن آن نگردد ناچار به وارد کردن عدد بارکد خواهیم بود که البته کار وقت گیر و کم دقتی است. چرا که امکان وارد کردن کد اشتباه وجود دارد.
● محاسبه عدد کنترلی (رقم سیزدهم)
محاسبه رقم کنترل یا همان رقم ۱۳ بارکد EAN۱۳ به این صورت است.
طبق جدول اعداد را از سمت چپ زوج و فرد در نظر بگیرید زوجها را در عدد ۱ و فردها را در عدد ۳ ضرب کرده و سپس با هم جمع کنید. عدد به دست آمده را بایستی با کوچکترین عددی که حاصل کار قابل تقسیم بر ۱۰ باشد جمع بزنید. این عدد کوچک همان رقم کنترل بارکد است. شما می توانید به راحتی این محاسبات را روی بارکد محصولات آزمایش کنید و از صحت آن مطمئن شوید.
● ساختار بارکد
هر خط بارکد نشان دهنده عدد ۱ و هر فضای خالی نمایش دهنده صفر است و تمام بارکد با صفر و یک نمایش داده می شود.
بهتر است برای سادگی کار یک مثال عددی بزنیم و همه چیز را از آغاز شرح دهیم.
بارکد مورد نظر ۰۰۷۵۶۷۸۱۶۴۱۲۵ یک عدد ۱۳ رقمی که در این حالت عدد آخر یعنی ۵ عدد یا رقم کنترل است Check digit] [ [۰۰] رقم سیستم است که در این حالت کشور آمریکا را نشان می دهد.
[ ۷۵۶۷۸] کد یا رقم مربوط به تولید کتتده کالا است.[۱۶۴۱۲] کد یا رقم مربوط به کالای تولیدی است.بنا بر این بایستی رقم کنترلی را برای بارکد ۰۰۷۵۶۷۸۱۶۴۱۲ محاسبه کنیم.
ـ اعداد نتیجه را با هم جمع کنید. ۸۵=۶+۱+۱۲+۶+۳+۸+۲۱+۶+۱۵+۷+۰+۰ عدد بدست آمده یعنی ۸۵ را بایستی با یک عدد جمع کرد بطوریکه حاصل قابل تقسیم بر ۱۰ باشد. عدد مورد نظر عدد کنترلی خواهد بود در اینجا عدد ۵ بنابراین بارکد مورد نظر به صورت زیر خواهد بود.
۰۰۷۵۶۷۸۱۶۴۱۲۵ بارکد را بطور کلی به دو قسمت که با خطوط حفاظتی وسط از هم جدا می گردد به بارکد های سمت چپ و راست تقسیم می کنند.
هر عدد بسته به موقعیت قرارگیرد زوج و فرد بودن آن صفر و یک های متفاوتی به خود می گیرد .
▪ مثال
بارکدمورد نظر ۷۵۰۱۰۳۱۳۱۱۳۰
۷۵کد کشور مکزیک
۱۰۳۱ که تولید کننده در اینجا شرکت پپسی کولا
۳۱۱۳۰ محصول مورد نظر نوشابه قوطی
ـ برای محاسبه به شکل زیر عمل می کنیم.
نتیجه را با هم جمع می کنیم
۵۱=۰+۳+۳+۱+۹+۱+۹+۰+۳+۰+۱۵+۷
عدد ۵۱ را بایستی با عدد ۹ جمع کرد تا حاصل قابل تقسیم بر ۱۰ باشد بنابراین عدد کنترلی ۹ می باشد
▪ بر اساس آنچه گفته شد اعداد به گونه زیر کد گذاری می شوند.
۱) خطوط حفاظتی سمت چپ (همیشه یکسان) ۱۰۱
۲) رقم دوم کد سیستم (۵) ۰۱۱۰۰۰۱
۳) اولین رقم تولید کننده (۰) ۰۱۰۰۱۱۱
۴) دومین رقم تولید کننده (۱) ۰۰۱۱۰۰۱
۵) سومین رقم تولید کننده (۰) ۰۱۰۰۱۱۱
۶) چهارمین رقم تولید کننده (۳) ۰۱۱۱۱۰۱
۷) پنجمین رقم تولید کننده (۱) ۰۱۱۰۰۱۱
۸) خطوط حفاظتی وسط (همیشه یکسان) ۰۱۰۱۰
۹) اولین رقم تولید کننده (۳) ۱۰۰۰۰۱۰
۱۰) دومین رقم تولید کننده (۱) ۱۱۰۰۱۱۰
۱۱) سومین رقم تولید کننده (۱) ۱۱۰۰۱۰
۱۲) چهارمین رقم تولید کننده (۳) ۱۰۰۰۰۱۰
۱۳) پنجمین رقم تولید کننده (۰) ۱۱۱۰۰۱۰
۱۴) رقم کنترلی (۹) ۱۱۱۰۰۱۰
۱۵) خطوط حفاظتی سمت چپ( همیشه یکسان) ۱۰۱
● بارکد و مشکلات آن
معمولا" موسسه ثبت بارکد برای هر محصول تولیدی شرکت های مختلف یک پرینت ارائه می کند. بسیاری از طراحان گرافیک بارکد را اسکن کرده و بر روی طرح محصول جایگزین می کنند.
غافل از اینکه ممکن است این عمل مشکلاتی به بار بیاورد.
دقت کنید که بارکد را به حالت Gray scale اسکن نمایید یا اینکه بعد از اسکن آنرا تبدیل به Gray scale کنید. بارکد هایی که به شکلCMYK چاپ می شوند، ممکن است غیر قابل استفاده باشند. مشکل از آنجا ناشی می شود که هنگام چاپ هر رنگ با کمی جابجایی ضخامت خطوط و فاصله سفیدی بین آنها دچار تغییر شده و همین مسئله دستگاه بارکد خوان را دچار مشکل می کند.
آنچه که مهم است این است که ضخامت و فاصله بین خطوط تغییر نکند. ضخامت و فاصله ای که معیار آن دو خط اول و دو خط آخر هر بارکد در استاندارد EAN۱۳ است.
● نصب بارکد
با استفاده از نرم افزار Corel DRAW می توانید بارکد EAN۱۳ را به راحتی نصب نمایید.
کافی است از Edit در نرم افزار Corel DRAW به سراغ انتخاب Insert Barcode بروید. با انتخاب آن پنجره مربوطه باز می شود. در پنجره باز شده استاندارد EAN۱۳ را انتخاب نمایید و ۱۲ عدد خود را وارد نمایید بعد از تایپ آخرین یا دوازدهمین رقم ،سیزدهمین رقم که همان کدکنترل یا Check digit است ظاهر می گردد.
شما می توانید با توجه به روشی که توضیح دادیم این عدد را حدس بزنید.بعد از کلیک روی Next پنجره بعدی باز می شود در این قسمت مشخصات بارکد از نظر ابعاد و دقت خروجی سئوال می شود و در انتها نیز بارکد مورد نظر روی صفحه Corel DRAW ظاهر می گردد.

نوشته: بهرام عفراوی

منبع : سایت تخصصی طراحان گرافیک