توسعه خوشه های صنعتی

امروزه توسعه از طریق ابداء خوشه ای نقش محوری و بارزی در سیاستهای اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته ایفا می نماید. اگر روی کرد های گذشته تمر کز بیشتری بر اقتصاد کلان داشته اند، این ک کسب و کار خرد، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت واحدهای کوچ ک و متوسط، بهبود ارتباطات شب که ای، تا کید بر حمایتهای غیر مستقیم در مقابل پرداخت یارانه، تر کیب رقابت و هم کاری بمنظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقاء سطح هم کاری واحدهای کوچ ک و بزرگ و تقویت مثلث هم کاری خوشه ها، دولت و دانشگاه مورد تا کید و توجه بیشتری قرار می گیرد.
هر قدر نگاه به حل مسائل از سطح بین المللی، ملی و بخشی به سمت منطقه ای و محلی ، مبتنی بر قابلیت های پویای سیستم های اجتماعی ش کل یافته بر پایه فرایندهای طبیعی پیش می رود، توجه به کسب و کار خرد در قالب شب که ارتباطی قابل تعریف ذیل بحث توسعه خوشه ای از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود.
حدود دو دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه ها، بعنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در حال توسعه می باشد. سازمانهای بین المللی همچون UNIDO,ILO و بانک جهانی نیز طرحهای متعددی را از طریق توسعه خوشه های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده اند.
امروزه در ا کثر کشورهای جهان، صنایع کوچ ک و متوسط از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، تولید صنعتی و ارائه خدمات در حال نقش آفرینی هستند. همچنین در کشورهای در حال توسعه، صنایع کوچ ک و متوسط عامل راهبردی برای توسعه اقتصادی، اشتغال زایی و رقابت پذیری صنایع می باشند. این در حالی است که در کشور ما با وجودی که بیش از ۹۰ درصد واحدهای تولیدی در گروه صنایع کوچ ک و متوسط قرار می گیرند، بدلیل نداشتن استراتژی توسعه مبتنی بر ساختارهای موجود صنعتی و رها کردن واحدهای کوچ ک تولیدی به حال خود، این بنگاه ها نتوانسته اند سهم قابل توجهی در تولید ناخالص ملی و ایجاد ارزش افزوده داشته باشند و از کمبود های شدیدی در رنج هستند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
▪ فقدان مقیاسهای لازم از جنبه های مختلف سرمایه، ‌تولید و بازار
▪ فقدان محیط های مناسب رشد کسب و کار از جنبه های مختلف حقوقی، قانونی و...
▪ فقدان زیر ساختهای نرم افزاری و تش کیلاتی
▪ تولید با فناوریهای کهنه و عدم دسترسی به ت کنولوژیهای نوین
▪ فقدان ارتباط منسجم با شب که های بان کی و مالی کشور
▪ عدم وجود شب که های هم کاری میان بنگاهی
▪ عدم شناخت از بازارهای هدف
خوشه های صنعتی ی کی از الگوهای موفق سازماندهی صنایع کوچ ک و متوسط هستند که کاستیهای صنایع کوچ ک و متوسط را رفع و مزیتهای مختلف صنایع کوچ ک، چون انعطاف پذیری و تنوع را تقویت می بخشند. خوشه صنعتی مجموعه ای از بنگاه های تولیدی و خدماتی در ی ک رشته صنعتی است که با ت کیه بر سرمایه های قوام یافته اجتماعی در مناطق مختلف جغرافیایی در کنار نهادهای پشتیبان و از طریق روابط مترا کم میان بنگاهی ش کل می گیرد.
سازمان صنایع کوچ ک وشهر کهای صنعتی ایران در راستای ی کی از مأموریتهای خود با هدف شناسایی و توسعه خوشه های صنعتی کشور، با ایجاد دفتر خوشه های صنعتی از نیمه دوم سال ۱۳۸۰ محورهای کلی برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی کشور را به صورت زیر تعیین نمود.
● محور های کلی برنامه توسعه خوشه ها
▪ فرهنگ سازی و اطلاع رسانی
نظر به این که میزان مطالعات و تجربیات در خصوص توسعه خوشه های صنعتی ، مسبوق به مدت بسیار کمی است، در برنامه های کوتاه مدت توجه خاص به زمینه سازی ، فرهنگ سازی و نشر دانش تئوری ک و تجربه به سایر ملل در این زمینه از اولویت خاصی برخوردار است.
ذیل بحث فرهنگ سازی و اطلاع رسانی می توان به انتشار کتب ، مقالات و .. تهیه جزوات و کتب راهنمای عملی آموزش مستقیم دست اندر کاران بخش های دولتی و خصوصی و... پرداخت. بدیهی است این امر می بایست از ی کسو نقش کارآفرینان در سطح سیاستگذاری و از سوی دیگر ذینفعان خوشه های صنعتی را دربرگیرد.نیازها و تعریف روشهای فرهنگ سازی و اطلاع رسانی از جمله کار کردهایی است که مورد توجه قرار گرفته است.
▪ تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی
بمنظور ایجاد تصویری جامع از وضعیت خوشه های صنعتی موجود کشور، شناسایی آنها و تعریف حجم فعالیت مورد نیاز که پایه ای برای سیاستگذاری است، تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی ضروری خواهد بود. این نقشه که تعیین کننده توزیع جغرافیایی و مشخصات کلی هر ی ک از خوشه ها در مناطق مختلف است، در واقع هم تصویری از وضع موجود و هم ابزار برنامه ریزی خواهد بود.
▪ الگوسازی
بمنظور انتقال تجارب کشورها و سازمانها پیشرو و از سوی دیگر تولید دانش و الگوی بومی در زمینه توسعه خوشه های صنعتی ، اجرای پروژه های توسعه خوشه های صنعتی با هم کاری سازمانهای بین المللی مثل یونیدو ، کشورهای پیشرو مثل ایتالیا و متخصصان خبره داخلی از برنامه های در دستور کار سازمان صنایع کوچ ک و شهر کهای صنعتی است.
از فعالیت هایی که ذیل این بخش صورت می گیرد می توان به تهیه چارچوب اجرای پروژه ، شناسایی شخصیت های حقیقی و حقوقی قادر به پیاده سازی پروژه ها، هم کاری با سازمانهای بین المللی ، آموزش دست اندر کاران بخش دولتی و خصوصی ، تعریف نظام هدایت و نظارت بر پروژه ها ، ایجاد هماهنگی بین سازمانهای ذیربط و عوامل توسعه خوشه های صنعتی و نهایتا مستندسازی نتایج و تولید دانش اشاره نمود.
مأموریت اصلی سازمان صنایع کوچ ک در حوزه توسعه خوشه های صنعتی را می توان تمهید و تسهیل توسعه خوشه های صنعتی تعریف نمود. بطور بدیهی بمنظور حر کت در چارچوب این مأموریت ، نیازمند تعریف فرایندهای کاری و نقش های هری ک از نقش آفرینان ذیربط در انجام این مأموریت هستیم. بنابراین طراحی فرآیندها و گردش کارها و همین طور ساختار در سطوح ملی و زیرملی ،بعنوان پیش نیاز انجام وظایف سازمانی شناخته می شود. این ساختار و فرآیندها باید به گونه ای باشند که ضمن پرهیز از مداخله با روی کرد دستوری ، حدا کثر اثربخشی را در تمهید ، تسهیل، هدایت و نظارت بر توسعه خوشه های صنعتی داشته باشد. بعلاوه از فراگیری لازم از نظر بخشی، رشته فعالیت ، قانونی، در سطح ملی و زیرملی ،تحت پوشش قراردادن بخشهای خصوصی ، عمومی و دولتی و همینطور مقیاس های مختلف خوشه ها برخوردار بوده و در عین حال حداقل تداخل ، تناقض و تزاحم را باسایر بخشها و یا قوانین و سیاستهای جاری کشور داشته باشد.
▪ بستر سازی قانونی
بمنظور بسترسازی ، هدایت و حمایت از خوشه ها ، بطور قطع وجود قوانین و مقررات متناسب ضروری خواهد بود. چرا که علاوه بر تأ کید بر کاهش موانع قانونی ، ضرورت وجود ضوابط تسهیل کننده توسعه صنایع کوچ ک و خوشه های صنعتی کاملا احساس می شود. در بسیاری از کشورهای پیشرو وجود چارچوب حقوقی مناسب، بیشترین نقش را در جهت گیری صحیح و ارزش زایی صنایع غذایی فراهم آورده است. بنابراین حتی با فرض وجود کمترین موانع در قوانین و مقررات موجود، حداقل انتظار آن است که روی کردی حمایتی بر قوانین و ضوابط موجود کشور حا کم شود. ی کی دیگر از پایه های توسعه خوشه ای با روی کردغیر دستوری، نهاد سازی است.
▪ توسعه نهادها
در صورتی که بخواهیم ام کان توسعه صنایع کوچ ک و خوشه ها فراهم آید، لازم است خدمات مورد نیاز(اعم از خدمات ت کنولوژی ک، بازار، مالی و...)در اختیار آنها گذارده شود. اما بر اساس اصول مبتنی بر روی کردهای اخیر اغلب این خدمات نمی تواند بطور مستقیم در اختیار واحدها و خوشه ها گذارده شود. انتظار بر آن است که این نقش به درستی از سوی نهادهای موجود وقابل ایجاد در خوشه، ایفاد گردد. از جمله این نهادها می توان به مرا کز ارائه خدمات توسعه کسب و کار(BDS providers) ، موسسات پژوهشی و... اشاره نمود. بنابراین گسترش ، توسعه و تقویت نهادها و تعریف م کانیسم های اختصاصی آن، ی کی از دستورات کار توسعه خوشه ها است .
عمل کرد سازمان صنایع کوچ ک و شهر کهای صنعتی ایران در قالب هر ی ک از محورهای فوق الذ کر
▪ فرهنگ سازی و اطلاع رسانی :
دفتر خوشه های صنعتی در راستای فرهنگ سازی و اطلاع رسانی اقدام به انتشار کتب ومقالاتی در زمینه خوشه های صنعتی کرده است که عبارتند از:
- کتب:
۱) خوشه های صنعتی روی کردی نوین در توسعه صنعتی. نوشته هوبر اشمیتزو خالد ندوی.ترجمه عباس زند باف وعباس مخبر
۲) هم کاری صنایع، خوشه صنعتی، توسعه پایدار. نوشته فران ک پای ک . ترجمه بهرام شادابی و جهانگیر مجیدی
۳) خوشه های صنعتی الگوی موفق توسعه درون زا. نوشته روبرتا رابلوتی .ترجمه عباس مهرپویا وجهانگیر مجیدی
۴) همچنین مجموعه های ‌(راهنمای توسعه خوشه های صنعتی ،روی کرد توسعه خوشه ای یونیدو) و
( Cluster Initiative) در حال آماده شدن برای چاپ هستند.
۵) استراتژی رقابتی. نوشته مای کل پورتر. ترجمه جهانگیر مجیدی وعباس مهرپویا
- مقالات:
۱) شتاب بخشیدن به توسعه صنعتی از طریق ایجاد شب که ها و خوشه ها. ولی الله افخمی ومحمد رضا رضوی
۲) کلاستر یا خوشه صنعتی. جهانگیر مجیدی
۳) هند و توسعه خوشه های صنعتی
۴) شب که ها و خوشه ها
▪ تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی: فعالیت های انجام یافته در راستای تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی و شناسایی آنها در سطح کشور که با هدایت سازمان صورت گرفته است به شناسایی خوشه های صنعتی متعددی درسطح استانها مختلف کشور انجامیده است. از اهم این موارد که سازمان نیز برنامه توسعه آنها را در دستور کار خود قرار داده است می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱) خوشه صنعتی قطعات خودروی تبریز
۲) خوشه صنعتی چرم تبریز
۳) خوشه صنعتی مبلمان ملایر
۴) خوشه صنعتی قطعات لاستی کی رزن
۵) خوشه صنعتی سفال لالجین
۶) خوشه صنعتی ادوات وتجهیزات کشاورزی جویبار
۷) خوشه صنعتی چرم شهر تهران
۸) خوشه صنعتی سنگ اصفهان
۹) خوشه صنعتی نساجی یزد
۱۰) خوشه صنعتی سرامی ک یزد
۱۱) خوشه صنعتی خرمای بم
۱۲) خوشه صنعتی تجهیزات نفت ،گاز وپتروشیمی خوزستان
۱۳) خوشه صنعتی قطعات ریلی استان مر کزی
۱۴) خوشه صنعتی شیلات هرمزگان
▪ الگوسازی:
به منظورالگو سازی وتوسعه خوشه های صنعتی شناسایی شده هم در زمینه استفاده از نیروهای خبره داخلی و هم بهره مند شدن از تخصص ها وتجارب سازمانهای بین المللی اقداماتی صورت گرفته است که به طور خلاصه می توان به مواردزیر اشاره نمود:
- انعقاد قرارداد هم کاری با سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(UNIDO) در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی چرم تهران
۲) خوشه صنعتی قطعات خودروی تبریز
۳) خوشه صنعتی سفال لالجین
- انعقاد قرارداد هم کاری با سازمان توسعه صنعتی ایتالیا(IPI) در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی نساجی یزد
۲) خوشه صنعتی سرامی ک یزد
- انعقاد قرارداد هم کاری با انجمن سنگ ایتالیا(IMM) در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی سنگ اصفهان
- انعقاد قرار داد هم کاری با متخصصین داخلی در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی مبلمان ملایر
۲) خوشه صنعتی تجهیزات نفت وگاز خوزستان
همچنین سازمان جهت توسعه سایر خوشه های شناسایی شده از قبیل خوشه صنعتی ادوات کشاورزی جویبار در حال تمهید زمینه های هم کاری با نیروهای داخلی است.
▪ بستر سازی قانونی:
از جمله فعالیتهای صورت گرفته در زمینه بسترسازی قانونی موارد زیرقابل ذ کر هستند:
۱) توجه خاص به توسعه خوشه های صنعتی در ماده ۳۹ قانون برنامه چهارم توسعه
۲) تصویب قانون رقابت پذیر کردن صنایع کوچ ک و متوسط
۳) تصویب توسعه خوشه های صنعتی ذیل سیاستهای توسعه صنعتی کشور در مجمع تشخیص مصلحت نظام
امروزه توسعه از طریق ابداء خوشه ای نقش محوری و بارزی در سیاستهای اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته ایفا می نماید. اگر روی کرد های گذشته تمر کز بیشتری بر اقتصاد کلان داشته اند، این ک کسب و کار خرد، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت واحدهای کوچ ک و متوسط، بهبود ارتباطات شب که ای، تا کید بر حمایتهای غیر مستقیم در مقابل پرداخت یارانه، تر کیب رقابت و هم کاری بمنظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقاء سطح هم کاری واحدهای کوچ ک و بزرگ و تقویت مثلث هم کاری خوشه ها، دولت و دانشگاه مورد تا کید و توجه بیشتری قرار می گیرد.
هر قدر نگاه به حل مسائل از سطح بین المللی، ملی و بخشی به سمت منطقه ای و محلی ، مبتنی بر قابلیت های پویای سیستم های اجتماعی ش کل یافته بر پایه فرایندهای طبیعی پیش می رود، توجه به کسب و کار خرد در قالب شب که ارتباطی قابل تعریف ذیل بحث توسعه خوشه ای از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود.
حدود دو دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه ها، بعنوان ی ک استراتژی نوین مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در حال توسعه می باشد.سازمانهای بین المللی همچون UNIDO,ILO و بان ک جهانی نیز طرحهای متعددی را از طریق توسعه خوشه های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده اند.
امروزه در ا کثر کشورهای جهان، صنایع کوچ ک و متوسط از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، تولید صنعتی و ارائه خدمات در حال نقش آفرینی هستند. همچنین در کشورهای در حال توسعه، صنایع کوچ ک و متوسط عامل راهبردی برای توسعه اقتصادی، اشتغال زایی و رقابت پذیری صنایع می باشند. این در حالی است که در کشور ما با وجودی که بیش از ۹۰ درصد واحدهای تولیدی در گروه صنایع کوچ ک و متوسط قرار می گیرند، بدلیل نداشتن استراتژی توسعه مبتنی بر ساختارهای موجود صنعتی و رها کردن واحدهای کوچ ک تولیدی به حال خود، این بنگاه ها نتوانسته اند سهم قابل توجهی در تولید ناخالص ملی و ایجاد ارزش افزوده داشته باشند و از کمبود های شدیدی در رنج هستند که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
۱) فقدان مقیاسهای لازم از جنبه های مختلف سرمایه، ‌تولید و بازار
۲) فقدان محیط های مناسب رشد کسب و کار از جنبه های مختلف حقوقی، قانونی و...
۳) فقدان زیر ساختهای نرم افزاری و تش کیلاتی
۴) تولید با فناوریهای کهنه و عدم دسترسی به ت کنولوژیهای نوین
۵) فقدان ارتباط منسجم با شب که های بان کی و مالی کشور
۶) عدم وجود شب که های هم کاری میان بنگاهی
۷) عدم شناخت از بازارهای هدف
خوشه های صنعتی ی کی از الگوهای موفق سازماندهی صنایع کوچ ک و متوسط هستند که کاستیهای صنایع کوچ ک و متوسط را رفع و مزیتهای مختلف صنایع کوچ ک، چون انعطاف پذیری و تنوع را تقویت می بخشند. خوشه صنعتی مجموعه ای از بنگاه های تولیدی و خدماتی در ی ک رشته صنعتی است که با ت کیه بر سرمایه های قوام یافته اجتماعی در مناطق مختلف جغرافیایی در کنار نهادهای پشتیبان و از طریق روابط مترا کم میان بنگاهی ش کل می گیرد.
سازمان صنایع کوچ ک وشهر کهای صنعتی ایران در راستای ی کی از مأموریتهای خود با هدف شناسایی و توسعه خوشه های صنعتی کشور، با ایجاد دفتر خوشه های صنعتی از نیمه دوم سال ۱۳۸۰ محورهای کلی برنامه ملی توسعه خوشه های صنعتی کشور را به صورت زیر تعیین نمود.
● محور های کلی برنامه توسعه خوشه ها
▪ فرهنگ سازی و اطلاع رسانی
نظر به این که میزان مطالعات و تجربیات در خصوص توسعه خوشه های صنعتی ، مسبوق به مدت بسیار کمی است، در برنامه های کوتاه مدت توجه خاص به زمینه سازی ، فرهنگ سازی و نشر دانش تئوری ک و تجربه به سایر ملل در این زمینه از اولویت خاصی برخوردار است.
ذیل بحث فرهنگ سازی و اطلاع رسانی می توان به انتشار کتب ، مقالات و .. تهیه جزوات و کتب راهنمای عملی آموزش مستقیم دست اندر کاران بخش های دولتی و خصوصی و... پرداخت. بدیهی است این امر می بایست از ی کسو نقش کارآفرینان در سطح سیاستگذاری و از سوی دیگر ذینفعان خوشه های صنعتی را دربرگیرد.نیازها و تعریف روشهای فرهنگ سازی و اطلاع رسانی از جمله کار کردهایی است که مورد توجه قرار گرفته است.
▪ تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی
بمنظور ایجاد تصویری جامع از وضعیت خوشه های صنعتی موجود کشور، شناسایی آنها و تعریف حجم فعالیت مورد نیاز که پایه ای برای سیاستگذاری است، تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی ضروری خواهد بود. این نقشه که تعیین کننده توزیع جغرافیایی و مشخصات کلی هر ی ک از خوشه ها در مناطق مختلف است، در واقع هم تصویری از وضع موجود و هم ابزار برنامه ریزی خواهد بود.
▪ الگوسازی
بمنظور انتقال تجارب کشورها و سازمانها پیشرو و از سوی دیگر تولید دانش و الگوی بومی در زمینه توسعه خوشه های صنعتی ، اجرای پروژه های توسعه خوشه های صنعتی با هم کاری سازمانهای بین المللی مثل یونیدو ، کشورهای پیشرو مثل ایتالیا و متخصصان خبره داخلی از برنامه های در دستور کار سازمان صنایع کوچ ک و شهر کهای صنعتی است.
از فعالیت هایی که ذیل این بخش صورت می گیرد می توان به تهیه چارچوب اجرای پروژه ، شناسایی شخصیت های حقیقی و حقوقی قادر به پیاده سازی پروژه ها، هم کاری با سازمانهای بین المللی ، آموزش دست اندر کاران بخش دولتی و خصوصی ، تعریف نظام هدایت و نظارت بر پروژه ها ، ایجاد هماهنگی بین سازمانهای ذیربط و عوامل توسعه خوشه های صنعتی و نهایتا مستندسازی نتایج و تولید دانش اشاره نمود.
مأموریت اصلی سازمان صنایع کوچ ک در حوزه توسعه خوشه های صنعتی را می توان تمهید و تسهیل توسعه خوشه های صنعتی تعریف نمود. بطور بدیهی بمنظور حر کت در چارچوب این مأموریت ، نیازمند تعریف فرایندهای کاری و نقش های هری ک از نقش آفرینان ذیربط در انجام این مأموریت هستیم. بنابراین طراحی فرآیندها و گردش کارها و همین طور ساختار در سطوح ملی و زیرملی ،بعنوان پیش نیاز انجام وظایف سازمانی شناخته می شود. این ساختار و فرآیندها باید به گونه ای باشند که ضمن پرهیز از مداخله با روی کرد دستوری ، حدا کثر اثربخشی را در تمهید ، تسهیل، هدایت و نظارت بر توسعه خوشه های صنعتی داشته باشد. بعلاوه از فراگیری لازم از نظر بخشی، رشته فعالیت ، قانونی، در سطح ملی و زیرملی ،تحت پوشش قراردادن بخشهای خصوصی ، عمومی و دولتی و همینطور مقیاس های مختلف خوشه ها برخوردار بوده و در عین حال حداقل تداخل ، تناقض و تزاحم را باسایر بخشها و یا قوانین و سیاستهای جاری کشور داشته باشد.
▪ بستر سازی قانونی
بمنظور بسترسازی ، هدایت و حمایت از خوشه ها ، بطور قطع وجود قوانین و مقررات متناسب ضروری خواهد بود. چرا که علاوه بر تأ کید بر کاهش موانع قانونی ، ضرورت وجود ضوابط تسهیل کننده توسعه صنایع کوچ ک و خوشه های صنعتی کاملا احساس می شود. در بسیاری از کشورهای پیشرو وجود چارچوب حقوقی مناسب، بیشترین نقش را در جهت گیری صحیح و ارزش زایی صنایع غذایی فراهم آورده است. بنابراین حتی با فرض وجود کمترین موانع در قوانین و مقررات موجود، حداقل انتظار آن است که روی کردی حمایتی بر قوانین و ضوابط موجود کشور حا کم شود. ی کی دیگر از پایه های توسعه خوشه ای با روی کردغیر دستوری، نهاد سازی است.
▪ توسعه نهادها
در صورتی که بخواهیم ام کان توسعه صنایع کوچ ک و خوشه ها فراهم آید، لازم است خدمات مورد نیاز(اعم از خدمات ت کنولوژی ک، بازار، مالی و...)در اختیار آنها گذارده شود. اما بر اساس اصول مبتنی بر روی کردهای اخیر اغلب این خدمات نمی تواند بطور مستقیم در اختیار واحدها و خوشه ها گذارده شود. انتظار بر آن است که این نقش به درستی از سوی نهادهای موجود وقابل ایجاد در خوشه، ایفاد گردد. از جمله این نهادها می توان به مرا کز ارائه خدمات توسعه کسب و کار(BDS providers) ، موسسات پژوهشی و... اشاره نمود. بنابراین گسترش ، توسعه و تقویت نهادها و تعریف م کانیسم های اختصاصی آن، ی کی از دستورات کار توسعه خوشه ها است .
● عمل کرد سازمان صنایع کوچ ک و شهر کهای صنعتی ایران در قالب هر یک از محورهای فوق الذکر
▪ فرهنگ سازی و اطلاع رسانی :دفتر خوشه های صنعتی در راستای فرهنگ سازی و اطلاع رسانی اقدام به انتشار کتب ومقالاتی در زمینه خوشه های صنعتی کرده است که عبارتند از:
- کتب:
۱) خوشه های صنعتی روی کردی نوین در توسعه صنعتی. نوشته هوبر اشمیتزو خالد ندوی.ترجمه عباس زند باف وعباس مخبر
۲) هم کاری صنایع، خوشه صنعتی، توسعه پایدار. نوشته فران ک پای ک . ترجمه بهرام شادابی و جهانگیر مجیدی
۳) خوشه های صنعتی الگوی موفق توسعه درون زا. نوشته روبرتا رابلوتی .ترجمه عباس مهرپویا وجهانگیر مجیدی
۴) همچنین مجموعه های ‌(راهنمای توسعه خوشه های صنعتی ،روی کرد توسعه خوشه ای یونیدو) و
( Cluster Initiative) در حال آماده شدن برای چاپ هستند.
۵) استراتژی رقابتی. نوشته مای کل پورتر. ترجمه جهانگیر مجیدی وعباس مهرپویا
- مقالات:
۱) شتاب بخشیدن به توسعه صنعتی از طریق ایجاد شب که ها و خوشه ها. ولی الله افخمی ومحمد رضا رضوی
۲) کلاستر یا خوشه صنعتی. جهانگیر مجیدی
۳) هند و توسعه خوشه های صنعتی
۴) شب که ها و خوشه ها
▪ تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی: فعالیت های انجام یافته در راستای تهیه نقشه کشوری خوشه های صنعتی و شناسایی آنها در سطح کشور که با هدایت سازمان صورت گرفته است به شناسایی خوشه های صنعتی متعددی درسطح استانها مختلف کشور انجامیده است. از اهم این موارد که سازمان نیز برنامه توسعه آنها را در دستور کار خود قرار داده است می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱) خوشه صنعتی قطعات خودروی تبریز
۲) خوشه صنعتی چرم تبریز
۳) خوشه صنعتی مبلمان ملایر
۴) خوشه صنعتی قطعات لاستی کی رزن
۵) خوشه صنعتی سفال لالجین
۶) خوشه صنعتی ادوات وتجهیزات کشاورزی جویبار
۷) خوشه صنعتی چرم شهر تهران
۸) خوشه صنعتی سنگ اصفهان
۹) خوشه صنعتی نساجی یزد
۱۰) خوشه صنعتی سرامی ک یزد
۱۱) خوشه صنعتی خرمای بم
۱۲) خوشه صنعتی تجهیزات نفت ،گاز وپتروشیمی خوزستان
۱۳) خوشه صنعتی قطعات ریلی استان مر کزی
۱۴) خوشه صنعتی شیلات هرمزگان
▪ الگوسازی:
به منظورالگو سازی وتوسعه خوشه های صنعتی شناسایی شده هم در زمینه استفاده از نیروهای خبره داخلی و هم بهره مند شدن از تخصص ها وتجارب سازمانهای بین المللی اقداماتی صورت گرفته است که به طور خلاصه می توان به مواردزیر اشاره نمود:
- انعقاد قرارداد هم کاری با سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(UNIDO) در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی چرم تهران
۲) خوشه صنعتی قطعات خودروی تبریز
۳) خوشه صنعتی سفال لالجین
- انعقاد قرارداد هم کاری با سازمان توسعه صنعتی ایتالیا(IPI) در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی نساجی یزد
۲) خوشه صنعتی سرامی ک یزد
- انعقاد قرارداد هم کاری با انجمن سنگ ایتالیا(IMM) در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی سنگ اصفهان
- انعقاد قرار داد هم کاری با متخصصین داخلی در زمینه توسعه :
۱) خوشه صنعتی مبلمان ملایر
۲) خوشه صنعتی تجهیزات نفت وگاز خوزستان
همچنین سازمان جهت توسعه سایر خوشه های شناسایی شده از قبیل خوشه صنعتی ادوات کشاورزی جویبار در حال تمهید زمینه های هم کاری با نیروهای داخلی است.
▪ بستر سازی قانونی :
از جمله فعالیتهای صورت گرفته در زمینه بسترسازی قانونی موارد زیرقابل ذ کر هستند:
۱) توجه خاص به توسعه خوشه های صنعتی در ماده ۳۹ قانون برنامه چهارم توسعه
۲) تصویب قانون رقابت پذیر کردن صنایع کوچ ک و متوسط
۳) تصویب توسعه خوشه های صنعتی ذیل سیاستهای توسعه صنعتی کشور در مجمع تشخیص مصلحت نظام

مرجع: به نقل از سایت سازمان صنایع کوچ ک و شهر ک‌های صنعتی ایران
مرجع: مرکز کارآفرینی صنعت نفت

منبع : مركز توسعه كارآفرینی