بازی کودک را جدی بگیرید!

بازی از فعالیت‌های اساسی کودکان است. آنها از طریق بازی و از راه تجربه، دنیای اطراف خویش را می‌شناسند.
کودکان به هنگام بازی می‌توانند به نتیجه رفتار خود پی ببرند، دیدگاهها و احساساتشان را بیان کنند، با تخیل آرزوهایشان را به واقعیت نزدیک کنند و بر نگرانی‌ها و اضطراب‌های خود فایق آیند.
در حین بازی است که کودکان توانایی‌های جسمی خود را شناخته و در جهت تقویت و ایجاد مهارت تلاش می‌کنند.
از این رو ارزش بازی در ابعاد مختلفی چون ارزش‌های جسمانی، عاطفی، شناختی، اخلاقی و دیگر ابعاد قابل پیگیری است.درک مفهوم بازی و ارائه تعریفی منسجم از آن بسیار مشکل است.
تلاش‌هایی که در این مسیر صورت گرفته، به پراکندگی تعریف منجر شده است، در حالی که به نظر می‌رسد، بایستی تعریف ساده داشته باشد. «میشل» و «می‌سن» ـ دو تن از پژوهشگران ـ مجموعه‌ای از تعاریف مطرح شده را گردآوری و به این شکل مطرح کرده‌اند.
● ویژگیهای بازی و اسباب‌بازی
▪ یک بازی و اسباب‌بازی مناسب دارای ۴ ویژگی است:
ـ با سن کودک متناسب است.
ـ موجب خلاقیت ذهن کودک می‌شود.
ـ دارای قالب و محتوای متنوع است.
ـ ساده و در عین حال ایمن است.
اسباب‌بازی‌های دارای مکانیزم‌های پیچیده و یا ظاهری غیرمعمول در برخوردهای ابتدایی، کودک را هیجان‌زده کرده و به طور مشخصی او را شادمان می‌کند، اما در ادامه جذابیت خود را از دست می‌دهد زیرا کودک جزئیات آن را کشف می‌کند، در حالی که اسباب‌بازی‌های ساده، در ابتدا هیجان خاصی را در کودک ایجاد نمی‌کند، اما در ادامه، توجه و رغبت کودک به آن ادامه می‌یابد.
در مقایسه مواد طبیعی و مصنوعی نیز، اثرات مواد طبیعی غیرقابل انکار است به عنوان مثال استفاده از «خمیربازی» در عین تامین خلاقیت قابل قیاس با «گل رس» نیست.
● بازی‌های کامپیوتری
پیشرفت‌های سریع تکنولوژی و شیوع رایانه و بازی‌های رایانه‌ای، همواره پرسش‌هایی در مورد میزان و چگونگی استفاده از آنها را به دنبال دارد.
معمولاً این بازی‌ها به ۵ گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
▪ بازی‌های استراتژیک مثل انواع پازل‌ها
▪ بازی‌های مبارزه‌ای تک نفره
▪ بازی‌های ایفای نقش
▪ بازی‌های شبیه‌ساز
▪ بازی‌های ماجراجویانه
براساس آمارهای غیررسمی، بیش از ۹۰ درصد بازی‌های عرضه شده در بازار، عموماً بازی‌های مناسبی نیستند. نقش تخریبی آنها به طور عمده به دلیل ارائه خشونت، بی‌رحمی و ... زیاد است.
باید اذعان داشت که بازی‌های استراتژیک و شبیه‌ساز دارای اثرات مثبتی در ارتقاء توانایی‌های ذهنی هستند.
ظهور پدیده‌ای جدید به نام «اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای» یادآور این نکته است که مقدار زمان استفاده از این بازی‌ها در دوره کودکی، اهمیت ویژه‌ای دارد.
حداکثر زمان استفاده مداوم از این بازی‌ها بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت در روز پیشنهاد می‌شود.
● بازی‌های جسمی
هدف از بازی‌های جسمی، ارتقاء مهارت بدنی است. تغییر الگوی تغذیه‌ای و حرکتی و برطرف کردن ضعف مهارتهای جسمانی کودکان، وجه دیگری از اهمیت این گروه را تأکید می‌کند.فعالیت‌های جسمانی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:
▪ فعالیت‌هایی که با انواع توپ‌ها می‌توان انجام داد.
▪ مجموعه‌ای از «دست‌ورزی‌ها»، کار با «گل رس»، «خمیربازی» و «ماسه».
▪ مجموعه‌ای از «نشانه‌روی‌ها» که با توپ‌های سبک، حلقه‌های پلاستیکی و ... می‌توان انجام داد.
▪ فعالیت‌هایی با هدف تأکید بر استفاده از حواس مانند تشخیص اشیاء به کمک لامسه در زمان بسته بودن چشم‌ها، حدس وقایع یا عناصر با کمک حس شنوایی، بویایی و ... انجام می‌شود.
▪ تمرین‌ با ابزارهایی چون طناب‌بازی، میله تعادل، دوچرخه و ...
● بازی‌های شناختی
هدف از انجام بازی‌های شناختی، بالا بردن مهارت ذهنی است. این دسته از بازی‌ها به گروههای زیر تقسیم می‌شوند:
▪ انواع پازل‌ها، جورچین‌ها و مازها
▪ کشف روابط، استفاده از بازی‌هایی چون بازی رابطه و ...
▪ کشف شباهت‌ها و تفاوت‌ها در دو پدیده طبیعی(چون میوه‌ها و گیاهان) یا تصاویر
▪ شرح وقایع، اتفاقات، داستان‌ها و ...
▪ حفظ اشعار موزون یا آیات قرآن و ....
● بازی‌های اجتماعی
هدف از انجام بازی‌های اجتماعی، بالا بردن مهارت‌های ارتباطی است. بازی‌هایی چون ایفای نقش در قالب اعضای خانواده، یک گروه خاص (دریانورد، کوه‌نورد و ...)، خرید و فروش، بازی‌هایی که با اسباب‌بازی‌ها و یا آدمک‌ها انجام می‌گیرد، جزء این دسته بازی‌ها هستند.
● بازی‌های خلاق
هدف از انجام بازی‌های خلاق، بالا بردن قدرت ذهن در کودکان است. باید یادآوری کرد که گروههای دیگر بازی‌ها نیز تأمین‌کننده این هدف هستند. مجموعه‌ای از وسایل بی‌استفاده و حتی دورریختنی، مواد طبیعی بی‌خطر و هر آنچه در اطراف ما وجود دارد، منابع قابل توجهی برای این گروه از بازی‌ها هستند.
کودک در این بازی‌ها ترکیب عناصر مختلف وشناخته شده و ایجاد یک ترکیب جدید را می‌آزماید. ساخت انواع «کلاژها» عمده‌ترین فعالیت این بخش را تشکیل می‌دهد.
کلاژهای کاغذرنگی، پارچه، نخ، برگ‌های طبیعی، صدف‌ها، حبوبات، چوب کبریت، چوب بستنی، تراشه‌های مداد و چوب، ماسه‌های رنگی و ...
● بازی‌های عاطفی
هدف از انجام این گروه بازی‌ها، بالا بردن سطح احساسات انسانی و نیز شناخت آنها است.
در بازی‌های اجتماعی نیز هدف تا حدودی تأمین می‌شود. عمده‌ فعالیت مناسب برای کودک در این گروه، نگهداری از حیوانات خانگی و انجام امور ساده کشاورزی است.
داشتن تکه زمین کوچک یا یک جعبه برای کاشت بذرهای مختلف و گل‌ها بسیار قابل توجه است.
● نتیجه‌گیری
دستیابی به اهداف مختلف بازی به منظور تأمین رشد در دوره کودکی، زمانی میسر است که بزرگترها با صبر و حوصله با آن برخورد کنند و بازی را جدی بگیرند.هیچ‌گاه کودکان را مجبور به بازی خاصی نکنید، برای رسیدن به نتایج مطلوب، در بازی کودکانتان شرکت کنید و بدانید که انجام یک بازی لذت‌بخش به زمان و مکان و ابزار خاصی نیازمند نیست و هر زمان و موقعیتی، در دوره کودکی به سادگی به موقعیت بازی تبدیل می‌شود.

منبع : روزنامه اطلاعات