مهاجرت برای بقا

گرگ خاكستری (Canis lupus) در اوایل قرن نوزدهم در جزیره اسكاندیناوی بسیار پرتعداد بود. در نتیجه آزار و اذیت و شكار بی رویه جمعیت این پستاندار رفته رفته كاهش یافته و در اواخر دهه ۱۹۶۰ رسماً اعلام شد كه نسل این گرگ منقرض شده است. اما در دهه ۱۹۸۰ گروه كوچكی از گرگ های خاكستری در مناطق یخبندان اسكاندیناوی مشاهده شدند. بررسی های ژنتیكی صورت گرفته بر روی آنها نشان داد كه این جانوران با تغییر ساختار ژنتیكی خود بر اساس ساختار ژنتیكی یك گرگ مهاجر بقای خود را در شرایط سخت محیطی تضمین كرده اند.
یكی از آثار نامطلوب تعامل انسان با محیط زیست كاسته شدن از شمار جانوران وحشی و پراكندگی هر چه بیشتر آنان است. این امر موجب كاهش تنوع ژنتیكی و نهایتاً انقراض گونه های زیستی می شود. كاهش تنوع زیستی سبب می شود جانداران نتوانند در برابر تغییرات نامطلوبی كه در زیست بومشان اتفاق می افتد پایداری كنند و در نتیجه به واسطه عدم آمادگی برای تطابق با شرایط تازه، در برابر تحولات جدید از پا درمی آیند. یكی از سازوكارهایی كه می تواند در برابر این خطر به جانداران كمك كند، مهاجرت جانداران همجنس آنها از نواحی مجاور به ناحیه مورد نظر است. این سازوكار به دو صورت می تواند نقش مثبت خود را به انجام برساند. نخست ازدیاد شمار جانداران و بالا بردن توان زاد و ولد آنها و دیگر غنی تر كردن ساختار ژنتیكی آنها و عرضه ژن هایی كه به جانداران توان مقاومت در برابر شرایط نامطلوب را اعطا می كند.
گروهی از محققان موفق شده اند عملاً فرآیند «نجات از انقراض با استفاده از غنی تر كردن ساختار ژنتیكی» را در حیات وحش مشاهده و بررسی كنند. این محققان شواهد قدرتمندی فراهم آورده اند كه نشان می دهد نسل كنونی گرگ های خاكستری ساكن مناطق اسكاندیناوی در گذشته و مدت زمانی طولانی به واسطه كمی نفرات و كاهش تنوع ساختار ژنتیكی در معرض خطر انقراض قرار داشته است، اما از یك دهه پیش به این سو و صرفاً به واسطه ورود یك گرگ نر مهاجر، جمعیت این گرگ های خاكستری رو به افزایش گذارده و خطر انقراض از جمع آنها دور شده است. جمعیت گرگ های خاكستری مناطق اسكاندیناوی در قرون نوزدهم و بیستم با شتاب رو به كاستی گذارد. علت این امر شكار این حیوانات و نیز مسموم كردن آنها بود. این فرآیند تا آنجا ادامه یافت كه در دهه ۱۹۶۰ رسماً اعلام شد نسل این نوع گرگ منقرض شده است.
اما در دهه ۱۹۸۰ محققان یك گروه كوچك ده تایی از گرگ های خاكستری نر و ماده را در فاصله هزار كیلومتری نزدیك ترین آبادی ها در فنلاند و روسیه شناسایی كردند. جمعیت این گروه چندین سال در همین حد كوچك محدود باقی ماند. بررسی های ژنتیكی در مورد این گروه نشان داد همگی از یك زوج واحد به وجود آمده اند و به واسطه زاد و ولد در میان خود به انواع نقایص ژنتیكی مبتلا شده اند.
ناگهان از سال ۱۹۹۱ به این سو جمعیت گرگ های خاكستری اسكاندیناوی رو به افزایش گذارد و اكنون شمار گروه های مستقل و زادآور آن به ۱۰ تا ۱۱ گروه رسیده است. این گروه ها مجموعاً ۱۰۰ گرگ را در خود جای داده اند. در این مرحله، دانشمندان تصمیم گرفتند الگوهای تاریخی تغییرپذیری ژنتیكی را در طول دوره كاهش جمعیت گرگ های خاكستری از ۱۸۲۹ تا ۱۹۷۹ آزمایش و نتیجه آنها را با نمونه های گرفته شده از گرگ های فنلاندی مقایسه كنند.بررسی های ژنتیكی نشان داد كه علت اصلی این افزایش مهاجرت یك گرگ نر فنلاندی بوده است. ورود این گرگ تازه سبب شد بخش قابل ملاحظه ای از تنوع ژنتیكی از دست رفته در گرگ های منطقه اعاده شود.
بررسی ها نشان می دهد كه ۶۲ قلاده از گرگ ها از سال ۱۹۸۳ به بعد به دنیا آمده اند و ۶۸ قلاده از آنها پس از ورود گرگ تنهای فنلاندی متولد شده اند.
نكته قابل توجه آنكه تاثیر این گرگ تنها بسیار چشمگیر بوده و به اعتقاد محققان یك علت اصلی این امر آن است كه در میان همه جانوران مكانیسم هایی وجود دارد كه از ازدواج میان نزدیكان و بستگان جلوگیری به عمل می آورد. این مكانیسم ها به منظور اجتناب از نقایص ژنتیكی تعبیه شده است.
زمانی كه گرگ بیگانه به جمع گرگ های ماده افزوده شد، این محدودیت از میان رفت و بنابراین سازوكار انتخاب طبیعی به منظور بقای نسل، حداكثر زاد و ولد را تشویق كرد. بررسی اخیر نشان می دهد مهاجرت در مقیاس كوچك برای جوامع و گروه هایی كه در خطر انقراض قرار دارند، تاثیر بسیار مثبتی دارد. اما در این میان نباید از این امر غافل بود كه نمی توان حیوانات را بدون توجه به قابلیت آنها برای انطباق خود با محیط به نقاط دیگر انتقال داد. تحقیقات نشان می دهد فرزندان جانورانی كه والدینشان از توان انطباق بالا با محیط برخوردار نیستند بخت زیادی برای بقا ندارند.

www.ncbi.nlm.nih.gov
فلاگستاد واكر
ترجمه: زینب همتی

منبع : روزنامه شرق