توافقنامه امنیتی امریکا و عراق؛ راهی برای حضور بلند مدت ابرقدرت در منطقه

توافقنامه امنیتی امریکا وعراق که طراحی شده توسط مقامات دفاعی، امنیتی و سیاست خارجی ایالات متحده امریکا برای برنامه ریزی حضوری بلند مدت، جدی و هدف دار در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس است، در حال نزدیک شدن به مرحله امضا و پس از آن اجراست.
نیروهای نظامی امریکا که پنج سال متمادی را در عراق سپری کرده اند، علی رغم خستگی و میل به اتمام دوره خدمت و بازگشت به وطن، اکنون باید خود را برای ادامه حضور فعال در عراق پس از جنگ آماده کنند و این در حالی است که مردم عراق، رغبتی به ادامه این حضور ندارند.
مقامات ارشد ایالات متحده امریکا پیش از اعلام زمان بندی مشخص برای خروج نیروهای نظامی خود از خاک عراق به فکر راهکاری برای حفظ پایگاه نظامی خود در منطقه افتاده و طرحی را با نام پیمان امنیتی امریکا و عراق در این رابطه ارائه کردند که در صورت تصویب از سوی مراجع قانونی دو کشور، زمینه را برای حضور بلند مدت نیروهای امریکایی و به تبع آن ادامه نفوذ و اعمال نظر مقامات این کشور در عراق و اوضاع و تحولات منطقه فراهم می سازد.
از همین رو ایران و کشورهای عربی منطقه از ابتدای طرح این موضوع به مخالفت با آن پرداخته و تصویب این پیمان امنیتی را راهی برای تمدید دخالت های امریکا در خاورمیانه قلمداد کردند که بی شک با منافع ملی کشورهای منطقه و استقلال آنها منافات داشته و حتی می تواند ناقض تمامیت ارضی این کشورها نیز شود.
به تازگی دیدارها و مذاکرات مقامات عراقی و امریکایی به گونه ای پیش رفته است که نزدیکی زمان نهایی شدن پیمان امنیتی بغداد- واشنگتن را گوشزد می کند و این در حالی است که وقایع، خلاف نظر و دیگاه مردم عراق و کشورهای منطقه در حال پیش روی است.
مردم و برخی نهادهای داخلی عراق که معتقدند امضای تفاهم‌نامه جدید میان بغداد و واشنگتن نقض حاکمیت کشورشان است و هم اکنون زمان خروج اشغالگران آمریکایی از عراق فرا رسیده است، به واقع توان و قدرت ایستادگی در برابر توافق دولتمردان خود و امریکاییان را ندارند و حتی مقامات عراقی نیز به خوبی بر خلع سلاح بودن در برابر سیاست های ایالات متحده و بازی هایی که برای اجرا در صحنه عراق دارد، واقفند.
اما کشورهای عربی منطقه هم به‌واسطه فقدان وحدت و اشتراک دیدگاه در مسائل و امور منطقه ای، این بار هم به مانند قبل، توان و اراده مخالفت و ایستادگی در مقابل نفوذ قدرتی فرامنطقه ای را در خود نمی بینند و به همین دلیل از هرگونه اقدام عملی و جدی در ارتباط با پیمان امنیتی امریکا و عراق، خودداری کرده و سکوت پیشه کرده اند.
ترکیه نیز با وجود آنکه به نظر می رسد مخالف امضای این توافق نامه است، هنوز موضع رسمی در این باره اعلام نکرده است. تنها مخالف سرسخت نهایی شدن پیمان امنیتی امریکا و عراق در منطقه، ایران است که در صورت توافق دو طرف بغداد و واشنگتن، عملا راه بجایی نخواهد برد.
با وجود آنکه مقامات سیاسی و نظامی عراق بارها به ایران به‌عنوان کشور هم مرز و همسایه خود تضمین داده اند که توافقی خلاف امنیت این کشور نداشته و اجازه نخواهند داد عراق به پایگاهی برای حمله کشوری به خاک ایران تبدیل شود، اما رایزنی های مقامات سیاست خارجی عراق و امریکا حاکی از آن است که تصمیم گیران عراقی نیز هم پیمان شدن با ایالات متحده امریکا را در شرایط کنونی بیش از سایر فاکتورها به صلاح کشورشان ارزیابی می کنند.
روز پنجشنبه کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا، برای دیدار با مقام های عراقی و فرماندهان ارتش آمریکا به طور غیر منتظره وارد بغداد شد. سفر خانم رایس به عراق در زمانی صورت گرفته که آمریکا و عراق همچنان در حال مذاکره بر سر پیمان امنیتی هستند.
طی مذاکرات رایس و هوشیار زیباری همتای عراقی او، افق روشنی از توافق دو طرف برای امضای پیمان امنیتی مورد نظر، پدیدار شد.
کاندولیزا رایس در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای عراقی خود گفت که توافق بر سر افزایش مدت زمان حضور سربازان آمریکایی در عراق نزدیک است. وی افزود" این یک حقیقت غیر قابل کتمان است که مذاکره کنندگان خیلی به توافق نهایی نزدیک شده اند، ولی این به معنای آن نیست که بگوییم در حال حاضر توافق حاصل شده است و یا امروز به آن دست خواهیم یافت."
از سوی دیگر، هوشیار زیباری صراحتا خواستار ارائه جدول زمان بندی روشن از سوی ایالات متحده آمریکا برای خروج ارتش این کشور از عراق شد. آقای زیباری گفت : " توافق از جمله در خصوص زمان بندی خروج، بسیار نزدیک است و احتمالا در اوایل ماه سپتامبر به پارلمان عراق ارائه می شود. گفت و گو ها هم اکنون در جریان است و پیشرفت زیادی حاصل شده و توافق نزدیک است."
به گفته زیباری، توافقنامه امنیتی عراق با آمریکا جایگزین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد شد که حضور آمریکا را در کشورش مشروعیت می بخشد. پیمانی که به موجب آن نیروهای ایالات متحده آمریکا پس از پایان سال جاری همچنان در عراق باقی می مانند. این در حالی است که مهلت قانونی آمریکا از سوی سازمان ملل متحد برای حضور نظامی در عراق، دسامبر امسال به پایان می رسد.
به نظر می رسد زمان خروج نیروهای امریکای از خاک عراق، اصلی ترین موضوع اختلاف برانگیز میان امریکا و عراق در امضای پیمان امنیتی بین دو کشور است. بغداد خواستار آن است که در این قرداد، جدول زمانی مشخصی برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق گنجانده شود. همچنین مستثنی شدن نیروهای آمریکایی از قوانین عراق و وضعیت زندانیان در اختیار ارتش ایالات متحده آمریکا میان واشینگتن و بغداد ، از دیگر موارد اختلاف دو طرف است که برای امضای پیمان امنیتی بغداد- واشنگتن باید بررسی و رفع شود.
این در حالی است که شورای سیاسی امنیت ملی عراق هم به تازگی برای امضای یادداشت تفاهم با امریکا سه پیش‌شرط‌ تعیین کرد "تعیین سقف‌ زمانی برای خروج نیروهای خارجی، ادامه مذاکرات میان طرفین و علنی و شفاف بودن مذاکرات و حضور تمام نیروها و جریانات سیاسی در مذاکرات."
بدون تردید مذاکره و بررسی موارد اختلاف آمیز بین بغداد و واشنگتن برای نهایی کردن پیمان امنیتی، زمان بر خواهد بود، طی این مدت تحولات منطقه، مواضع کشورهای همسایه عراق نسبت به مفاد و ماهیت این پیمان، همچنین درگیری امریکا در آسیای مرکزی و قفقاز، می تواند در نتیجه مذاکرات تاثیر گذار باشد.

نویسنده : مینا علی اسلام

منبع : دیپلماسی ایرانی