راه ورود فناوری نوین به صنعت ساختمان مسدود است

سال ۸۴ نخستین سال شروع برنامه چهارم توسعه بود و بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ساخت مسكن انبوه برای عموم مردم محور اصلی و جدی برنامه پنج ساله چهارم قرار گرفته است.
پس از آنكه ظرفیت تولید سالانه مسكن در طول برنامه سوم توسعه از ۴۲۰هزار به حدود ۷۵۰هزارواحد مسكونی افزایش یافت، تولید سالانه حدود یك میلیون واحد مسكونی در برنامه چهارم توسعه در دستور كار قرار گرفت. این در حالی است كه باید پایدارسازی و مقاوم سازی سالانه ۵۰۰هزار واحد مسكونی آسیب پذیر نیز به این رقم اضافه شود.
برای تحقق چنین برنامه ای ، ضرورت حضور پررنگ انبوه سازان در فعالیت های ساخت و ساز كشور ، بیش از گذشته احساس می شود. انبوه سازانی كه با روش های علمی ، اصولی و نوین به ساخت خانه هایی مقاوم و نوین اقدام كنند.
شاید به همین علت است كه وزارت مسكن و شهرسازی و سازمان ملی زمین و مسكن، مطالعه و بررسی روش های نوین ساخت كه به نوعی در كشورهای دیگر شكل گرفته را یكی از اهداف خود قرار داده اند. در این گزارش اهمیت و لزوم بكارگیری فناوری های نوین ساخت و ضرورت توجه انبوه سازان به این مهم بررسی شده است.
●وضعیت موجود
براساس گزارش بانك جهانی تعداد واحدهای مسكونی در ایران به ازای هر هزار نفر ۱۹۸ واحد است. این آمار نشان می دهد ایران در این بخش از استانداردهای جهانی بسیار عقب است.
بحران در بخش ساختمان همیشه وجود داشته و هیچ وقت حالت طبیعی و متعادل به خود نگرفته است. عمر مفید ساختمان های كشور ۲۵ تا ۳۰ سال است در حالی كه در كشورهای اروپایی عمر مفید ساختمان ها به بالای ۱۰۰سال می رسد.
عمده مشكلاتی كه منجر به این تفاوت چشمگیر ۷۰ ساله شده است، به استاندارد نبودن مصالح (فقط ۵ نوع از مصالح ساخت و ساز در كشور دارای استاندارد است)، نبود طراحی و محاسبات صحیح و مطابق با استانداردها توسط مشاور، عدم نظارت دقیق و صحیح و مدیریت مهندسان ناظر در مراحل مختلف ساخت، عدم بكارگیری نیروهای ماهر و آزموده و مجریان با صلاحیت و نیز عدم بكارگیری فناوری روز دنیا در بخش ساختمان برمی گردد. همچنین طراحی های فعلی ساختمان ها نیاز به استفاده از مصالح سنگین را تشدید كرده و در نتیجه بار مرده ساختمان به شدت بالا رفته و ریسك زلزله درچنین ساختمان هایی بسیار بالاست.
از این رو حل مشكلات و كاستی های فوق عزم تمامی دست اندركاران بخش ساخت و ساز كشور را می طلبد كه در این میان لزوم حضور جدی وزارت صنایع، اداره استانداردها ، شهرداری، سازمان نظام مهندسی و انجمن صنفی انبوه سازان انكارناپذیر است.
●تولید كنندگان سنتی یا نوین
در حال حاضر ۴۲۹ شركت معتبر در شاخه های معماری، دكوراسیون و تزئینات داخلی، مصالح ساختمانی ، كاشی و سرامیك، تأسیسات ساختمان و اجزای ساختمان در صنعت ساختمان و معماری كشور فعالیت می كنند. تولیدكنندگان مصالح ساختمانی كه نقش بسیار مهمی در كیفیت ساخت و ساز ایفا می كنند در دو سوی این صنعت ایستاده اند. تولید كنندگان سنتی و تولیدكنندگان نوین كه این از هم گسستگی، باعث چالش هایی بین تولیدكنندگان دو گروه شده است. كیفیت پایین مصالح ساختمانی كه مورد انتقاد دست اندركاران ساخت و ساز است، همچنان مورد بی توجهی مسؤولان و متولیان این صنعت است. این در حالی است كه طی چندسال اخیر بحث استفاده از فناوری های نوین ساخت و ساز به میان آمده اما با روند فعلی هیچگاه به مرزهای علم و تكنولوژی جهانی نخواهیم رسید.
استاندارد كردن مصالح ساختمانی، بررسی روش های كاهش مصرف انرژی در ساختمان های اداری و مسكونی ، بررسی مشكلات عایق كاری ساختمان، مقاوم سازی و ساخت و ساز توأم با استانداردهای جهانی از مسائل اساسی حوزه ساخت و ساز به شمار می رود و لزوم به كارگیری فناوری های نوین در صنعت ساختمان ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. در همین راستا، معاون شهرسازی شهرداری تهران در آخرین روزهای اسفندماه گذشته، عنوان كرد: در حال حاضر برنامه هایی در زمینه مكانیزه كردن، كنترل مضاعف و استفاده از تكنولوژی های مدرن در دست تهیه است. به نظر می رسد با وجود این اظهار نظر، ما تاكنون هیچ دستورالعمل و برنامه مدونی در این زمینه وجود ندارد. این در حالی است كه تولیدكنندگان فناوری های نوین ساخت و ساز از بی توجهی مسؤولان ، سرمایه گذاران و انبوه سازان گلایه می كنند.
آنها می گویند با آنكه وزارت مسكن و شهرسازی ، سازمان عمران و به سازی ، سازمان ملی زمین و مسكن و شهرداری ها به ضرورت مقاوم سازی ساختمان ها، بهینه سازی مصرف انرژی ، سبك سازی ساختمانها و ... اشاره می كنند اما عملاً گامی برای تحقق این اهداف و نیازها برداشته نشده است و انبوه سازان نیز هنوز به شیوه سنتی به ساخت و ساز ادامه می دهند.
با آنكه در ۱۰ سال اخیر برخی تولید كنندگان، فناوری های روز دنیا را وارد كشور كرده اند اما این فناوری ها همچنان مهجور و ناشناخته مانده است.
از یك سو مقاوم سازی و مصرف بهینه سوخت در ساختمان ها بیش از سایر مؤلفه ها مورد توجه سازندگان و مسؤولان قرار گرفته است، اما در حال حاضر سازندگان ، ساختمانها را با دیوار آجری و سقف های سنتی می سازند به عبارت دیگر از روش های سنتی ساخت پیروی می كنند. بااشراف به اینكه در هنگام زلزله و دیگر سوانح، آوار دیوارها وسقف بیشترین آسیب را به مردم می رساند.
این در حالی است كه در بیشتر كشورهای دنیا حتی در برخی كشورهای حوزه خلیج فارس ، ساختمانها به روش سنتی ساخته نمی شوند و روش های سنتی جای خود را به دیوارهای كواك داك، بلوك های سبك پلی استایلن، سازه های پیش ساخته سبك و ... داده اند.
با آنكه این فناوری های نوین توسط برخی تولیدكنندگان ایرانی بومی و به بازار داخلی تزریق شده است اما هنوز از ۱۰۰ میلیون مترمربع سقف ساخته شده در سراسر كشور فقط ۱۰ میلیون مترمربع با سقف های نوین و سبك پوشیده شده است .علی مهرآبادی یكی از تولیدكنندگان فناوری نوین در ساخت و ساز علت عدم استقبال از فناوری های نو را عدم آگاهی مسؤولان و بی اعتمادی انبوه سازان از فناوری های نو و بی اطلاعی عموم مردم می داند.
علیرضا لك ، تولیدكننده سازه های پیش ساخته سبك نیز نبود دستورالعمل اجرایی از سوی مراجع قانونی و دولتی را به دلایل فوق می افزاید و می گوید: بكارگیری فناوری نوین ساخت و ساز ضرورتی اجتناب ناپذیر است اما هنوز استفاده از فناوری های نوین از سوی دست اندركاران این صنعت نادیده گرفته می شود. گویا حلقه مفقوده ای بین تولیدكننده ،سازنده ، مصرف كننده و دولت وجود دارد. باوجود اظهارنظرهای تولیدكنندگان فناوری های نوین، تولید كنندگان سنتی مصالح، روی آوردن و استفاده صرف از فناوری های نوین ساخت و ساز را عاقلانه نمی دانند.
یكی از تولید كنندگان آجر می گوید، با آنكه دیوارهای سبك در ساختمانها در مقابله زلزله مقاوم هستند اما دربرابر دیگر سوانح مقاومت ندارند. در حالیكه استفاده از آجر به صرفه بوده و در برابر آتش سوزی و ... مقاوم است .
●انبوه سازان و نیاز به فرهنگ نوین ساخت
چندی پیش مركز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی اعلام كرد هم اكنون
۸۵ درصد ساخت و سازها توسط بساز بفروش ها انجام می شود و تعریف خاصی از تفاوت بساز بفروشی و انبوه سازی در قانون انبوه سازی وجود ندارد در حالی كه سرشكن شدن هزینه های كارگاهی، كاهش قیمت تمام شده مسكن و افزایش كیفیت ساخت فقط با تعریف صحیح از انبوه سازی محقق می شود.
این گزارش نشان می دهد كه سیاست انبوه سازی مسكن با توجه به تقاضای روز افزون مردم در دستور كار مراجع متولی قرار گرفته است اما از آنجا كه تعریف روشنی از بساز بفروش ها و انبوه سازان وجود ندارد، كیفیت و نحوه كار انبوه سازان كارنامه عملی آنها را رقم می زند. محمد سعیدی كیا در مراسم معارفه خود گفته بود؛ هیچ وقت تك سازی ما را به اولویت نمی رساند و از انبوه سازی و شركت هایی كه توانایی ساخت انبوه داشته باشند، حمایت می كنیم.»از اظهارات وزیر مسكن و شهرسازی می توان نتیجه گرفت برای تحقق ساخت سالانه یك میلیون واحد مسكونی كه از اهداف دولت است مبنا، انبوه سازی ، كوچك سازی مسكن و استفاده از فناوری های نوین ساخت است. با آنكه وزارت مسكن و شهرسازی تلاش خودرا بر تشویق سازندگان و سرمایه گذاران معطوف كرده اما علل بازدارنده و عدم هماهنگی در سایر سیاست های كلی، انتظارات را برآورده نمی سازد.
با این توضیحات در حال حاضر سؤالی كه مطرح می شود این است؛ چرا در كشور ما هنوز بخش مسكن و انبوه سازان ، رغبتی به استفاده از فناوری های نوین صنعت ساختمان نشان نمی دهند؟
در جواب این پرسش، انبوه سازان معتقدند هزینه تمام شده ساختمان در صورت استفاده از فناوری های نوین افزایش می یابد. اما این پاسخ چندان دقیق نیست . یكی از بحث های عمده در تولید و به كارگیری فناوری های نوین صنعت ساختمان، برآوردهای اقتصادی و مقرون به صرفه بودن آن برای زنجیره سازنده، مصرف كننده و دولت است. اگرچه در حال حاضر بسیاری از انبوه سازان بزرگ درشهرهای بزرگ و با درك ضرورت ساخت صنعتی به استفاده از فناوری های نوین ساخت رو آورده اند اما هنوز شیوه های سنتی ساخت درمیان بسیاری از انبوه سازان متداول است.
به نظر می رسد دلایلی چون بحث های مالكیتی ، ساخت در مقیاس كوچك، نوسانات بازار، روابط اقتصادی با فروشندگان مصالح، استفاده از كارگر ساده و غیرمتخصص و ... انبوه سازان را به ●ساخت و ساز سنتی سوق
می دهد. ولی مسأله اصلی كه در این میان باید مورد توجه قرار گیرد، نبود فرهنگ صحیح و عدم آشنایی سازنده و مصرف كننده از فناوری های نوین ساخت و ساز است. به هرروی ادامه روال كنونی ساخت و ساز سنتی و استفاده از آن در انبوه سازی در بلندمدت به نفع منافع كشور نیست.برای همگانی كردن فرهنگ فناوری های نوین صنعت ساختمان می توان با حمایت مادی و معنوی از الگوهای انبوه سازی موفق مبتنی بر ساخت صنعتی و استفاده از فناوری های نوین، گام های عملی دراین زمینه برداشت و با برگزاری كارگاههای آموزشی برای انبوه سازان ، برگزاری همایش های مرتبط، استفاده از توان انجمن های صنفی انبوه سازان استانها، این فرهنگ را به سایر انبوه سازان نیز تسری داد.

لیلا سعادتی

منبع : روزنامه ایران