دولت الکترونیک کلیدی برای دستیابی به اهداف

رشد فناوری ها به ویژه فناوری اطلاعات و فراگیر شدن آن در سطح جامعه تغییرات گسترده ای را در ابعاد مختلف زندگی انسان ها پدید آورده است. این فناوری ها امروز با نرخی فزاینده و به صورت تصاعد هندسی در حال رشد است و به صورت نماد عصر حاضر در آمده است. رشد فزاینده این فناوری ها در تمامی پدیده ها از جمله دولت و موسسات دولتی تاثیرات شگرفی بر جای می گذارد. دولت ها در عصر جامعه اطلاعاتی می بایست برای برآورده كردن نیازها و انتظارات شهروندان خدمات و محصولات خود را به طور روزافزون كیفی تر و مطلوب تر نمایند.
● مفهوم دولت الكترونیك
دولت الكترونیك استفاده سهل و آسان از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به صورت مستقیم به مشتری، به صورت ۲۴ ساعته و در هفت روز هفته است. دولت الكترونیك درصدد بسترسازی مناسب جهت دسترسی هر چه بهتر و بیشتر شهروندان به اطلاعات و خدمات دولتی، اصلاح كیفیت خدمات و ارائه فرصت های گسترده تر برای مشاركت در فرایندها و نمادهای مردم سالار است. دولت الكترونیكی در اصطلاح به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباط در جهت ارائه اطلاعات و خدمات به شهروندان، بخش های اقتصادی، كارمندان دولت و سایر قسمت های دولتی اطلاق می شود. اگر چه این فناوری هنوز دوره نوجوانی خود را طی می كند ولی قابلیت های انعطاف پذیر اینترنت شامل پتانسیل بالای آن برای كاستن فوق العاده هزینه ها، افزایش سود، گسترش موارد قابل دسترسی و از بین بردن فاصله ها است. دولت الكترونیكی در حقیقت روش كلیدی برای دستیابی به بسیاری از اهداف مذكور است.مشتریان دولت الكترونیك از طریق پایگاه های تار عنكبوتی دولت الكترونیك می توانند در فعالیت های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی شركت نمایند. یكی از اهداف اساسی دولت الكترونیك تحقق بخشیدن به مردم سالاری الكترونیك است كه تمامی شهروندان بتوانند در سرنوشت خویش دخالت داشته باشند. با این عمل و با مشاركت گسترده مردم در واقع دولت ماهیتی غیررسمی به خود می گیرد و شهروندان می توانند به طور كامل با دولت در تعامل باشند. شهروندان، بنگاه های اقتصادی و موسسات دولتی می توانند از طریق دولت الكترونیك فعالیت های گوناگونی نظیر موارد زیر را انجام دهند: پرداخت مالیات و عوارض، تجدید گواهینامه، دریافت و تجدید جواز كسب، ثبت شركت، عقد قرارداد، ثبت ازدواج و طلاق، ثبت تولد و مرگ، انجام فعالیت های مالی و اعتباری، شركت در انتخابات، پركردن فرم های الكترونیك برای مقاصد مختلف، بازدید از موزه ها، استفاده از كتابخانه های مجازی، پرداخت صورت حساب آب، برق، گاز و ده ها مورد دیگر.رسانه منتخب برای دولت الكترونیك فعلاً اینترنت است كه از طریق رایانه های شخصی متصل به آن قابل بهره برداری است. ولی پیش بینی شده است كه در ۳ تا ۵ سال آینده از كیوسك ها و تلفن های همراه ویژه ای كه بدین منظور طراحی و ساخته خواهند شد نیز استفاده گردد.
● عوامل زمینه ساز پیدایش دولت الكترونیك
پیدایش مفهوم دولت الكترونیك در پی ظهور و گسترش فناوری های نوین ارتباطی و از جمله اینترنت است. تغییرات گسترده و عمیقی را كه اینترنت بر ابعاد گوناگون زندگی انسان ها از روابط انسانی گرفته تا كار، آموزش، تفریح، خرید و غیره... داشته لزوم ارائه خدمات نوین و كیفی كه پاسخگوی نیازها و انتظارات شهروندان جامعه اطلاعاتی آینده باشد را نمایان می سازد.به طور كلی عوامل متعددی زمینه ساز پیدایش مفهوم دولت الكترونیك بوده است كه همگی ناشی از رشد فناوری و پیچیده تر شدن زندگی بشر است. دولت ها برای پاسخ به این پیچیدگی ناگزیرند كه اقدام به ایجاد دولت الكترونیك نمایند. برخی از عوامل زمینه ساز پیدایش این مفهوم عبارتند از: رشد فناوری به ویژه فناوری اطلاعات، سرمایه گذاری بنگاه های اقتصادی در بخش فناوری و اطلاعات و تطبیق آن با نیازها و شرایط خویش، رشد استفاده از اینترنت و عادت كردن مردم به استفاده از آن، تغییر انتظارات شهروندان و بنگاه های اقتصادی، فشارهای ناشی از رقابت، جهانی شدن
● مزایای دولت الكترونیك
دولت الكترونیكی مزایای مهمی برای شهروندان، مشاغل و دولت ها در سرتاسر جهان به وجود آورده است. اگرچه این فناوری هنوز دوره نوجوانی خود را طی می كند ولی قابلیت های انعطاف پذیر اینترنت شامل پتانسیل بالای آن برای كاستن فوق العاده هزینه ها، افزایش سود، گسترش موارد قابل دسترس از بین بردن فاصله ها است. دولت الكترونیكی در حقیقت روش كلیدی برای دستیابی به بسیاری از اهداف مذكور است. برخی از مزایای دولت الكترونیكی به شرح زیر است: دولت الكترونیك، شاهد مدیریت كاراتر خواهد بود، خدمات دولتی بهتری به شهروندان ارائه می شود، تعامل بهتری با شهروندان و بخش های بازرگانی و صنعتی به وجود می آورد، از طریق دسترسی بیشتر و بهتر به اطلاعات، توان شهروندان افزایش خواهد یافت، خدمات به مردم، در هر زمان و هر مكان ارائه می شود، تسهیلات با سرعت بیشتر در اختیار شهروندان قرار می گیرد، انجام امور دولتی با شفافیت بیشتری انجام می شود، مسئولیت پذیری از سوی بخش های دولتی مشاهده خواهد شد، مخاطب بخش های دولتی دیگر جمع نبوده، بلكه فرد است و دولت خود را در قبال برآورده كردن انتظارات تك تك افراد مسئول می داند، كاهش بوروكراسی اداری و كاغذبازی در ادارات از دیگر مزایای دولت الكترونیكی است، افراد معلول چه شهروندان و چه كارمندان از خدمات دولت الكترونیكی بسیار بهره خواهند برد.
● موانع ایجاد دولت الكترونیك
در راه تحقق و پیاده سازی دولت الكترونیك موانع بسیاری اعم از محدودیت های فنی و تكنولوژیكی، دشواری های اقتصادی و مالی، نگرش های موجود در جامعه در سطح مسئولان و دستگاه های اجرایی كشور گرفته تا شهروندان و عموم جامعه و غیره قابل مشاهده است. در میان این موارد به طور اختصاصی می توان به موارد ذیل اشاره كرد: در میان مسئولان، برنامه ریزان و نیز افكار عمومی جامعه هنوز ضرورت تحقق دولت الكترونیك به طور كامل درك نشده است و مدیران بلندپایه سازمان های دولتی، در عمل، از برنامه ریزی های انجام شده در جهت بسترسازی برای تحقق دولت الكترونیك حمایت لازم را به عمل نمی آورند. لذا این مسئله نیازمند تدابیر برنامه هایی به منظور تغییر نگرش ها در این خصوص است.در صورت درك ویژگی ها و مختصات جامعه اطلاعاتی آینده و جایگاه و نقش ایران در این عرصه از سوی مدیران و برنامه ریزان شاهد اجرا و پیاده سازی اصولی و صحیح دولت الكترونیك در جامعه خواهیم بود. از دیگرسو رسانه های جمعی اعم از رادیو و تلویزیون و مطبوعات می بایست با اطلاع رسانی مناسب نسبت به آگاه سازی افكار عمومی شهروندان در خصوص مفاهیم و مزایای دولت الكترونیكی اقدام كرده تا شرایط پیاده سازی دولت الكترونیكی تسهیل شود، ایجاد و نگهداری شبكه های اطلاع رسانی و پایگاه های اطلاع رسانی هزینه های بالایی را به ویژه برای كشورهای در حال توسعه در بر دارد.لذا فراهم كردن بسترهای پیاده سازی و تحقق دولت الكترونیك هزینه های سنگینی را بر دوش جامعه و شهروندان خواهد گذاشت، زیرساخت های لازم در این زمینه در بسیاری از جوامع مهیا نیست. عمده ترین بستر پیاده سازی دولت الكترونیك، اینترنت است كه فراهم كردن امكانات مناسب در این زمینه ضروری و اجتناب ناپذیر است، فقدان یا كمبود نیروهای متخصص در زمینه فناوری های اطلاعات به ویژه در كشورهای جهان سوم نیز از دیگر محدودیت های موجود است، در طراحی و اجرای دولت الكترونیكی، دولت باید به سیاست ها از جمله مسائل اقتصادی، مقررات گذاری و حقوق كاربران توجه داشته باشد، ثبت و نگهداری سوابق الكترونیكی از جمله مسائل مهم در اجرا و پیاده سازی دولت الكترونیك در جامعه است، برخی از چالش های پیاده سازی دولت الكترونیك مربوط به ابعاد اجتماعی و سیاست های اطلاعاتی مربوط به اینترنت به عنوان زیربنای پیاده سازی دولت الكترونیك است.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی تخصصی فن‌آوری اطلاعات