مجری اراده ملت ایران

بی تردید یکی از مهمترین حرکتها و جنبشهای اسلامی در تاریخ معاصر ایران، جنبش فدائیان اسلام است. چرا که تا قبل از پیدایش این جنبش در سال ۱۳۲۴، حرکتها و جنبشهای اسلامی از انسجام، هماهنگی و هم آوایی برخوردار نبودند و علما و روحانیت در راس جریانها، براساس مقتضای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی موجود، واکنشهای اعتراض آمیزی از خودشان نشان می‌دادند و توده‌ها‌ و اقشار مختلف مردم را به صحنه سیاسی فرا می‌خواندند که ساختاری ناپایدار داشت و پس از مدتی فروکش می‌نمود. در چنین فضایی، فدائیان اسلام را می‌توان پیشگام عینیت بخشیدن به جنبشهای متشکل اسلامی در تاریخ معاصر ایران قلمداد کرد که روند تکاملی آن شکل گیری احزابی چون (حزب ملل اسلامی) را دربرداشت. فداییان اسلام از راه تشکیل جلسات تفسیر قرآن و اسلام شناسی بر اساس مکتب تشیع، به فعالیت خود ادامه می دادند و پرچم سبز و سفید خود را با کلمات زیبای «لا اله الا الله، محمد رسول الله و علی ولی الله» آراسته بودند. نام “جمعیت فدائیان اسلام” نام شهادت، رنگ خون و شجاعت و صدای حق طلبی را از حلقوم انسانی چون شهید “سید مجتبی نواب صفوی”؛ پایه گذار این جنبش انقلابی و اسلامی را در اذهان بیدار دلان زنده می‌کند. فعالیت جمعیت فداییان اسلام و اعضای شهیدش و در راس آن شهید نواب صفوی که با هدف مقابله با جریانات ضد اسلامی و مبارزه با جریانات وابسته به بیگانگان و دفاع از منافع کشور ایجاد شده بود، در صحنه های سیاسی بی سامان آن زمان کشور بالاخص در جریان ملی‌شدن صنعت نفت چشمگیر است.
در این اثنا سپهبد حاجعلی رزم‌آرا به منظور تمدید و توسعه امتیاز نفت جنوب به نخست‌وزیری رژیم پهلوی منصوب شد. وی قصد داشت قرارداد الحاقی نفت (معروف به قرارداد گس-گلشائیان) را در مجلس به تصویب برساند، اما مخالفت جدی و گسترده جبهه ملی به وی اجازه این کار را نداد که این امر موجب شد که او لایحه قرارداد الحاقی را از مجلس پس بگیرد. در این سالها بود که اندیشه ملی شدن نفت در میان مردم گسترش یافته بود و رژیم توان مقابله با آن را نداشت. رزم آرا نخست وزیر رژیم پهلوی و دست نشانده انگلیس، با ملی شدن صنعت نفت به شدت مخالفت می کرد و می گفت که ملت ایران توانایی و لیاقت اداره این صنعت عظیم را ندارد و به عناوین مختلف در تصویب این قانون در مجلس شورای ملی کارشکنی می کرد. وی حتی نقشه اجرای یک کودتای نظامی را با کمک انگلیسی ها طراحی کرده بود و گفته بود مسجد را بر سر آیت الله کاشانی و مجلس را بر سر اقلیت خراب خواهد کرد. در ادامه و در پی کارشکنی‌های فزاینده دربار و انگلستان در قضایای ملی شدن صنعت نفت و مخالفتهای رزم آرا، به دعوت نواب نمایندگان جبهه ملی در منزل یکی از تجار تهران گرد آمدند که منجر به اتخاذ تصمیمات مهمی از جمله از سر راه برداشتن مخالف اصلی و داخلی یعنی رزم آرا شد که مورد تصویب و حمایت آیت الله کاشانی، روحانی مجاهد وقت نیز واقع شد، یعنی می بایست با ترور رزم آرا توسط خلیل طهماسبی از اعضای فعال فدائیان اسلام، روند ملی شدن صنعت نفت تسریع شود.
در روز ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ زمانی که اتومبیل رزم آرا جلوی مسجد امام (شاه سابق) توقف کرد و نخست وزیر جهت شرکت در مجلس ترحیم آیت الله فیض قصد ورود به صحن مسجد را داشت، خلیل طهماسبی بی درنگ از پشت سر با شلیلک سه گلوله او را از پای درآورد و خود نیز توسط ماموران دستگیر شد. او در بازجویی می گوید: “من نمی گویم سمندر باش یا پروانه باش چون به فکر سوختن افتاده ای مردانه باش بلی من طهماسبی هستم و باکی از کشته شدن ندارم، برای این که خدای متعال می فرماید: و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون پس شما این را مسلم بدانید کسی که شخصیتی را تشخیص داد خائن به دین و مملکت است، ترس از کشته شدن ندارد. آن ها زنده اند. ما معتقد به این حقایق هستیم.” قتل رزم‌آرا عملا به روند ملی شدن صنعت نفت ایران سرعت بخشید و کم‌تر از دو هفته پس از این حادثه، لایحه ملی شدن نفت در پایان سال ۱۳۲۹ در مجلس تصویب شد. پس از ترور رزم آرا هیچکس جر‌ات مقاومت در برابر طرح ملی شدن صنعت نفت را نداشت. از این رو با تلاش تعداد کمی از نمایندگان مجلس، در ۲۴ اسفند ۱۳۳۹، طرح ملی شدن صنعت نفت در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و در ۲۹ اسفند همان سال از تصویب مجلس سنا نیز گذشت و به این ترتیب در اثر تلاش و فداکاری مردم به رهبری آیه الله کاشانی یکی از آرزوهای ملت ستمدیده ایران، به ثمره نشست. همجنین قتل رزم آرا در دل رژیم چنان وحشتی انداخت که دولت بعدی (حسین علاء) نتوانست با ملی شدن صنعت نفت مخالفتی نماید و مجبور به استعفا گردید و مجلس، مصدق را به نخست وزیری انتخاب کرد.
آیت الله کاشانی در مصاحبه ای در رابطه با قتل رزم آرا چنین اظهار نظر کرد: «این عمل (هلاکت رزم آرا) به نفع ملت ایران بود و آن گلوله و ضربه عالیترین و مفیدترین ضربه ای بود که به پیکر استعمار و دشمنان ملت ایران وارد آمد» و در مصاحبه ای دیگر اظهار می دارد: ...« نخست وزیر مقتول در زمان حیات خود از منافع شرکت نفت جنوب و سیاست استعماری انگلستان به شدت حمایت می کرد. چون عموم طبقات مردم ایران با تصمیم قطعی و خلل ناپذیری برای کوتاه کردن دست طمع سیاست استعماری نفت جنوب قیام کرده بودند، پافشاری رزم آرا برای مقاوت در مقابل افکار عمومی ملت ایران و حمایت از شرکت نفت باعث خشم شدید و عمومی مردم ایران گردید و جوانی غیور، وطن پرست و متدین از میان مردم ایران برخاست و نخست وزیر بیگانه پرست را به جزای اعمال خود رسانید... در مرداد ۱۳۳۱، ماده واحدی به تصویب مجلس رسید که چون خیانت حاجی علی رزم آرا بر ملت ایران ثابت گردیده، هرگاه قاتل او خلیل طهماسبی باشد به موجب این قانون مورد عفو قرار می گیرد. بدین ترتیب در ۲۳ آبان همان سال، طهماسبی پس از دو سال و اندی از زندان آزاد گردید ولی پس از رویداد ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دوباره دستگیر و بعدا اعدام شد. آیت الله کاشانی در پی آزادی شهید طهماسبی او را به عنوان «شمشیر بران اسلام» و «مجری اراده و افکار ملت ایران» مورد ستایش قرار داد.
جمعیت فداییان اسلام و بخصوص رهبر آن، نواب صفوی و معاون او، سید عبدالحسین واحدی در تقویت و روی کار آمدن جبهه ملی و تصویب ملی شدن صنعت نفت ایران و انتخاب اعضای جبهه ملی به نمایندگی مجلس بازگشت آیت الله کاشانی از تبعید، نقش اساسی داشتند و اگر قیام مسلحانه آن ها نمی بود و رژیم پهلوی از این جمعیت حساب نمی برد، هیچ یک از موارد یاد شده عملی نمی شد.

منبع : روزنامه رسالت