آثار اقتصادی جنگ اوستیای جنوبی

جنگ اوستیای جنوبی روزانه حدود دویست میلیون دلار برای گرجستان هزینه داشت. ناامن شدن خطوط انتقال نفت باکو- تفلیس- جیهان از سویی، باعث افزایش قیمت جهانی نفت و از سوی دیگر، باعث تغییر مسیر انتقال نفت آذربایجان از خط لولۀ باکو- تفلیس- جیهان به خط لولۀ باکو - نووروسیسک روسیه شد.
کشورهای قفقاز که ناهمگون ترین منطقۀ جهان از نظر تنوع قومی است، در دو دهۀ اخیر، شاهد ناآرامی و آشوب و گاه جنگ های خونینی بوده است. گرجستان در مرکز و غرب ماوراء قفقاز واقع شده و از شمال با فدراسیون روسیه، از شرق با جمهوری آذربایجان، از جنوب با ارمنستان، و از جنوب غربی با ترکیه هم مرز است.
جمعیت این کشور۷/۴ میلیون نفر و درآمد سرانۀ آن بیش از هزار دلار است. در سال های اخیر، این کشور همواره رشدی دو رقمی داشته است و قبل از این درگیری ها، از اقتصادهای موفق جهان محسوب می شد.
از اوایل استقلال جمهوری گرجستان از شوروی، آبخازیا و اوستیای جنوبی، مناطقی از گرجستان بود که خواستار استقلال یافتن از این کشور بودند و همین خواست موجب ناآرامی هایی در منطقه بود.
چندی پیش، همزمان با افتتاحیۀ بازی های المپیک پکن، ارتش گرجستان با ادعای سرکوبی ناآرامی ها وارد مناطق استقلال طلب اوستیای جنوبی شد. روسیه به این حمله واکنش نشان داد و ارتش روسیه وارد گرجستان شد و تا نزدیکی تفلیس پیشروی کرد و گرجستان به پذیرش شرایطی سنگین برای آتش بس مجبور شد.
● اقتصاد گرجستان
در پی ناکامی گرجستان در جنگ اوستیای جنوبی، اقتصاد این کشور به سبب تحمل هزینه های بسیار سنگین این جنگ، در آستانۀ فروپاشی است. محاسبات و اطلاعات نادرست دولتمردان تفلیس دربارۀ این جنگ و توانایی نظامی روسیه باعث شد تا اقتصاد ضعیف و رو به رشد این کشور کوچک منطقۀ قفقاز بحران زده شود.
جنگ اوستیای جنوبی برای گرجستان در هر روز حدود دویست میلیون دلار هزینه داشت و پیش بینی می شود که این درگیری دو هفته ای، رشد اقتصادی گرجستان را در سال جاری میلادی، حداقل دو درصد کاهش دهد. البته ادامۀ مناقشه و استفادۀ روسیه از ابزارهای تنبیهی ممکن است باعث کاهش بیشتر رشد اقتصادی گرجستان شود.
به دلیل آشفتگی های مالی ناشی از جنگ، همۀ بانک های خصوصی و اغلب بانکهای دولتی در تفلیس و دیگر شهرهای گرجستان، به حالت نیمه تعطیل و ارائۀ تسهیلات بانکی به حالت تعلیق درآمد.
گرجستان ۶۶ درصد گاز خود را از روسیه وارد می کند که تنش های موجود بین دولت های روسیه و گرجستان، برای سهم واردات گاز از روسیه خطر ناک تلقی می شود.
● اقتصاد روسیه
جنگ اوستیای جنوبی تأثیر چندانی بر روند رو به رشد اقتصاد روسیه نگذاشت و باعث شد تا ارزش برابری روبل، واحد پول این کشور، در برابر دیگر ارزهای خارجی، از جمله دلار آمریکا و یورو، افزایش پیدا کند. البته طی این جنگ، روسیه روزانه، صد میلیون دلار هزینه متحمل شد که نصف هزینه های روزانۀ گرجستان بود.
● اقتصاد آذربایجان
بسته شدن راه های حمل و نقل زمینی از شمال و مسدود شدن راه آبی دریای سیاه به علت وقوع جنگ در اوستیای جنوبی، بر اقتصاد جمهوری های آذربایجان و ارمنستان نیز تأثیر منفی گذاشت.
در این میان، آذربایجان بیشتر آسیب دید؛ چرا که ‪۸۰‬ درصد مبادلات تجاری جمهوری آذربایجان به فروش نفت و فراورده های نفتی بستگی دارد. خسارت وارده به جمهوری آذربایجان پس از قطع انتقال نفت از طریق خط لولۀ باکو– تفلیس- جیهان، به یک میلیارد دلار رسیده است.
آذربایجان پس از حوادث اخیر قفقاز، قصد دارد که انتقال نفت خود را به دلیل جنگ در گرجستان، از خط لولۀ باکو به نووروسیسک روسیه به جریان بیندازد که این تغییر باعث وابستگی آذربایجان به روسیه می شود.
● بازار نفت
گرجستان از لحاظ ذخایر نفت و گاز نقشی در بازار انرژی ندارد، ولی به دلیل اینکه در مسیر ترانزیت نفت و گاز دریای خزر و آسیای مرکزی به آمریکا و اروپا قرار گرفته است و برای انتقال نفت و گاز دریای خزر و آسیای مرکزی، می تواند جایگزین مسیرهای ایران و روسیه شود، از اهمیتی استراتژیک دارد.
بخش مهمی از خط لولۀ ۱۷۷۰ کیلومتری باکو- تفلیس- جیهان که سال گذشته به بهره برداری رسید، از گرجستان و منطقۀ بحران زدۀ اوستیای جنوبی عبور می کند. حدود ۲۴۹ کیلومتر از این خط لوله در گرجستان قرار دارد که ۵۵ کیلومتر آن در اوستیای جنوبی است.
این خط لوله که یکی از پروژه های پرهزینۀ انتقال نفت در جهان محسوب می شود، تحت فشارهای امریکا و برای کاستن از موقعیت استراتژیک ایران و روسیه در بازار انرژی راه اندازی شد. با حملۀ تروریستی گروه پ.ک.ک در تخریب این خط لوله در ترکیه و جنگ اوستیای جنوبی، مخاطرات امنیتی این خط لوله افزایش یافته است.
خط لولۀ باکو- تفلیس- جیهان روزانه بیش از ۲/۱ میلیون بشکه نفت را منتقل می کند. با ناامن شدن خط لولۀ باکو- تفلیس- جیهان و به تبع آن، نوسان در عرضۀ جهانی نفت، قیمت این کالای مهم افزایش پیدا می کند.
بحران قفقاز موجب شد این اطمینان از بین برود که گرجستان محلی امن برای انتقال نفت و گاز به اروپاست، و بنابراین، به پروژهایی نظیر پروژۀ گازی نوبوکو با تردید نگریسته شود. نوبوکو پروژه ای گازی است که هدف آن انتقال گاز توسط خطوط لوله ای سه هزار کیلومتری از کشورهایی به غیر از روسیه و ایران به اروپاست.
در این پروژه، گاز دریای خزر از طریق ترکیه به اتریش و کشورهای حوزه بالکان منتقل می شود. بنابراین، برخی تحلیل گران، ریشۀ جنگ و اختلاف در منطقۀ قفقاز را رقابت روسیه و آمریکا بر ‌سر کنترل منابع نفت و گاز این منطقه می‌دانند و بمباران ترمینال های نفتی گرجستان توسط روسیه را در این راستا ارزیابی می کنند.

منبع : امید