غایبان سربازی و کابوسی تازه

▪گفت وگوی كوتاه با سردار بهمن كارگر، معاون وظیفه عمومی نیروی انتظامی
●سردار محل كار شما هیچ شباهتی به یك محیط نظامی ندارد.
قبلا دور این جا را دیوار كشیده بودند. من كه آمدم، سعی كردم فضای سازمان وظیفه عمومی را باز كنم. به همین خاطر، دیوارها را برداشتیم و به جای آن، نرده گذاشتیم تا همه ببینند این جا چه خبر است و ما چه كار می كنیم. با این كار در واقع می خواستیم به جوانان بقبولانیم كه وارد تشكیلاتی می شوند كه افراد آن می خواهند خدمات دهنده و پاسخگو باشند. به همین خاطر، محیط این جا كاملا خدماتی و اداری است نه نظامی.
●حدوداً پنج سالی از حضور شما در معاونت وظیفهٔ عمومی می گذرد. این مدت، غیر از مورد بالا، این معاونت چه تحولاتی داشته؟
ما یكی از كارهایی كه در سازمان وظیفه عمومی نیروی انتظامی انجام دادیم، این بود كه از همان ابتدا اصل را بر برائت گذاشتیم و گفتیم كه همهٔ مردم و جوانانی كه به ما مراجعه می كنند، افراد صادقی هستند و درست و صحیح، مسائل شان را مطرح می كنند، مگر این كه عكس آن ثابت شود. چون قبلا در سازمان وظیفه عمومی، جو دیگری حاكم بود و جوانان می گفتند در این سازمان به حرف و خواسته های ما توجهی نمی شود. ما این جو را برداشتیم. مسألهٔ دیگر، این بود كه ما روش های موجود را سهل و آسان كردیم. یعنی كاری كردیم تا افراد، هم راحت ترمراجعه كنند و هم سریع تر و دقیق تر پاسخ بگیرند. در این رابطه، سیستم غیرحضوری سازمان وظیفهٔ عمومی فعال شد. الان هم تقریبا پاسخ به استعلامات در سیستم اعزام، غیرحضوری شده و به جز در بحث معافیت های كفالت و پزشكی كه مجبوریم فرد را بخواهیم تا در كمیسیون مربوطه حضور پیدا كند، در مابقی معافیت ها همهٔ اقدامات به صورت مكتوب انجام می شود. مورد بعدی كه در این مدت انجام شده، مكانیزه كردن سیستم وظیفه عمومی است كه این یك اتفاق بی نظیر به شمار می رود. در این طرح، كل استان های كشور به یك سیستم آنلاین وصل هستند كه در افزایش سرعت و دقت عمل ما بسیار مؤثر است. جالب است بدانید براساس آمارهایی كه ما در اختیار داریم، با انجام این كار، در سال ۱۳۸۱ چهار میلیون نفر در سال ۱۳۸۲ ده میلیون نفر، در سال ۱۳۸۳ پانزده میلیون نفر، و در سال ۱۳۸۴ هفده میلیون نفر مراجعه را به مراكز وظیفه عمومی كاهش داده ایم.
از اقدامات دیگر ما، برخورد با متخلفین بود كه برخورد گسترده ای در این رابطه داشتیم و خواهیم داشت.
اطلاع رسانی به مردم هم یكی از كارها و برنامه های ما بود. ما سعی كردیم ارتباط خوبی با مطبوعات و صداوسیما داشته باشیم كه این اقدام چه در داخل و چه در خارج از كشور، بسیار تأثیرگذار بود. ما هر دو ماه یا سه ماه یك بار با شبكه جام جم چه اروپا و چه آمریكا مصاحبه داریم كه در آن برنامه مردم تماس می گیرند و ما پاسخ می دهیم. مسألهٔ دیگری هم كه به جد پیگیر آن هستیم، این است كه سازمان پاسخگویی باشیم. به خاطر همین، هر دوشنبه، من و معاونینم، پاسخگوی مردم هستیم. در این روز به سؤالات نزدیك به ۲۵۰ نفر پاسخ می دهیم، و البته در سراسر كشور، این كار توسط معاونین وظیفه عمومی استانها انجام می گیرد.
●شما در بین صحبت هایتان به برخورد قاطع با متخلفین اشاره كردید. عمدهٔ تخلفاتی كه در حوزهٔ وظیفه عمومی انجام می گیرد، شامل چه مواردی است؟
ببینید، یكی از محورهای اصلی كاری ما، برخورد قاطع با متخلفین است كه این كار با همكاری بازرسی نیروی انتظامی انجام می گیرد. خوشبختانه برخوردها تا به حال، هم قاطع بوده و هم مؤثر. بیشترین مجرمین هم كسانی هستند كه در جعل، جازنی و اقدام به پرداخت یا گرفتن رشوه فعالیت می كردند. در آینده ای نزدیك، قرار است نمایشگاهی در همین رابطه برپا شود و تخلفاتِ انجام گرفته به نمایش گذاشته شود.
●در بین صحبت هایتان به رسیدگی به مشكلات ایرانیان خارج از كشور هم اشاره كردید. عمدهٔ مشكل این افراد چیست؟
با توجه به تجربیات این چند سال، به نظر می رسد یكی از بزرگ ترین مشكلات ایرانیان خارج از كشور، اطلاع نداشتنِ آنها از قوانین و مقررات است. اغلبِ آنها نمی دانند كه عدم انجام خدمت سربازی، مانعی برای افرادی كه در خارج از كشور زندگی می كنند یا در آن جا به دنیا آمده اند نیست و این افراد براساس تسهیلات جدید، هیچ مشكلی برای ورود و خروج به ایران ندارند. خوشبختانه تا به حال، ما هر چه بیشتر اطلاع رسانی كرده ایم، مشكلات آنها كمتر شده است.
هم اكنون وضعیت معافیت مشمولین چگونه است؟
در چند سال گذشته در مورد وضعیت تحصیل جوانان و فرصت دادن به آنها برای شركت در كنكور، توجه ویژه ای شد. همان طور كه می دانید، امتیازهای خاصی هم به قهرمانان رشته های ورزشی، المپیادی ها و نفرات برتر كنكور تعلق گرفت. حتی در این مدت، خدمت وظیفه عمومی هم كاهش پیدا كرده. هم اكنون مدت خدمت در مناطق عادی ۲۰ ماه، در مناطق محروم ۱۹ ماه، مناطق مرزی ۱۸ ماه، و مناطق عملیاتی ۱۷ ماه است. علاوه بر این یك بار هم توسط مقام معظم رهبری، عنایتی به افرادی شد كه سنشان بالا رفته بود و اكثراً مشمولین غایب یا سربازان فراری بودند.
●همان طور كه گفتید، در سال ۸۴، تعدادی از افراد مشمول غایب یا سربازان فراری، از خدمت سربازی معاف شدند. الان باز هم عده ای منتظر یك چنین معافیتی هستند باز هم امكان چنین معافیت هایی وجود دارد؟
قطعاً می گویم نه. الان هیچ تصمیمی و هیچ عزم و اراده ای در كشور بر این نیست كه از این گونه معافیت ها داده شود. كسی هم منتظر این گونه معافیت ها نباشد. ما مطمئنا از این پس، نه خرید خدمت داریم و نه در مورد كاهش خدمت چیزی متصور است.
●و در مورد اقدامات رفاهی سربازان چه؟ اتفاقات بهتری می افتد؟
در رابطه با حقوق سربازان پیگیر هستیم تا بیشتر شود. الان خدا را شكر، بحث بیمهٔ سربازان عملی شده و سربازان دارند بیمه می شوند. هم خودشان و هم افراد تحت تكفل شان مانند خانوادهٔ نیروهای مسلح، دفترچهٔ بیمه دارند. ستاد كل نیروهای مسلح هم به دنبال افزایش حقوق و تسهیلاتی است كه در اختیار سربازان قرار می گیرد. البته در این رابطه باید محدودیت های دولت و مجلس را هم در نظر گرفت. به هر حال تا آن جا كه بشود، ما سعی می كنیم یك تفاوتی بین كسی كه می آید به خدمت سربازی و كسی كه نمی آید، وجود داشته باشد. در این رابطه، یكی از برنامه هایی كه داریم، برخورد قاطع با مشمولین غایب است.●چطوری؟
ما در سال ۱۳۸۵ این كار را به صورت جدی شروع كرده ایم. بر این اساس، با كسانی كه مشمولین غایب را به كار بگیرند یا كسانی كه با غایبین برخورد لازم را نداشته باشند، برخورد قاطع می شود. هیچ نوع معاملهٔ منقول و غیرمنقول مشمولین غایب نباید انجام شود و اگر كسی از این مشمولین به دفتر اسناد رسمی و امور مشتركین تلفن همراه رفت، كسی حق ثبت معامله آنها را ندارد. در رابطه با گرفتن وام هم باید اول تكلیف مشمولیت فرد مشخص شود. همهٔ سختگیری ها به خاطر درخواستی است كه خود مردم از ما دارند. آنها می گویند ما بچه هایمان را می فرستیم خدمت سربازی، اما شما با كسی كه به سربازی نمی آید، چه برخوردی می كنید؟ به همین خاطر، ما از همهٔ عزیزانی كه چه در سیستم دولتی و چه در سیستم خصوصی مسئولیتی دارند، خواسته ایم كه به وظیفهٔ ملی شان عمل كنند و پیش از روشن شدن خدمت وظیفه عمومی افراد، كاری را به آنها نسپارند.
●چند مدت پیش، خبری شنیدیم مبنی بر این كه پا مرغی و كلاغ پر در دوره سربازی ممنوع شده است. ماجرا از چه قرار بوده؟ یعنی پیش از این، ما چنین تنبیهاتی داشته ایم؟
الان شرایط نیروهای مسلح نسبت به گذشته خیلی فرق كرده و انسانها در نیروهای مسلح محترم هستند و كرامت انسانی آنها در این نیرو رعایت می شود. شما آیین نامهٔ انضباطی نیروهای مسلح را اگر مشاهده كنید، در آن جا چیزی كه بیان شده، این است كه توهین در نیروهای مسلح ممنوع است. اعمال خلاف قانون، ممنوع است. اعمال خلاف شرع، ممنوع است. حتی بالاترین مقام نظامی در نیروهای مسلح، حق ندارد به پایین ترین ردهٔ آن توهین كند. حتی به یك سرباز عادی هم كسی حق توهین ندارد و حتی این حق برای سرباز وجود دارد كه اگر توهینی صورت گرفت، شكایت كند. حالا ممكن است در گذشته های دور، چنین اتفاقاتی افتاده باشد، اما هم اكنون هیچ كس حق چنین كاری را ندارد. شما برخورد فرماندهان ارتش، سپاه و نیروی انتظامی را با سربازها ببینید، كاملا پدرانه است. بالاتر از همهٔ اینها، مقام معظم رهبری در تدابیری كه دارند، همیشه سفارش سربازها را به فرماندهان نیروهای مسلح می كنند كه حواستان باشد. اینها فرزندان این كشور هستند. اینها را مثل فرزندان خودتان بدانید و حواستان به اینها باشد. ما هم این بچه ها را مثل بچه های خودمان می دانیم، فكر می كنیم اینها امانتهایی هستند كه مردم به ما داده اند و ما باید امانتدار خوبی برایشان باشیم. امیدواریم كه لیاقت داشته باشیم كه از این امانتها به خوبی نگهداری كنیم.
●به نظر می رسد برخی از جوانان ما از خدمت سربازی، طول دوره و شرایط حاكم بر آن، خیلی راضی نیستند. این پژوهش ها و كارهای كارشناسی، چنین نظری را به شما منتقل نكرده؟ اگر كرده، شما چه اقداماتی انجام داده اید؟
بله، براساس همین پژوهشها و نقطه نظرات بود كه طول مدت خدمت، چهار پنج ماه كاهش یافت و معافیت های خاصی برای جوانان و تسهیلات ویژه ای برای سربازان در نظر گرفته شد. من در بعضی جاها می شنیدم كه می گفتند سربازی نباشد. من می گویم پس چی باشد؟ آلمان پنج سال پیش آمد و خدمت سربازی را در كشورش اجباری كرد. تازه آن جا تهدیدی هم ندارد. از طرف دیگر، خیلی از كشورهایی كه خدمت سربازی را برداشته اند، الان به این نتیجه رسیده اند كه كار درستی نكرده اند. این درست كه در حال حاضر، بعضی ها از انجام خدمت ناراضی اند. اما این به معنای نامناسب و بیهوده بودن خدمت سربازی نیست.
●شما چطور به خدمت سربازی نگاه می كنید؟
به نظر من سربازی، تمرین زندگی است. شما هیچ مكانی را پیدا نمی كنید كه این تعداد جوان جمع شده باشند و هیچ خلافی صورت نگیرد. جوانان در سربازی می توانند تعامل با مردم را تمرین كنند. شما ببینید از همهٔ اقوام، زبانها، تربیت ها و قشرهای مختلف در یك محل جمع می شوند، یك نوع لباس می پوشند، یك نوع غذا می خورند، یك جا می خوابند، یك جا جمع می شوند و در آسایشگاهی كه می خوابند سعی می كنند همدیگر را تحمل كنند. یكی در موقع خواب خرناس می كشد، اما طرف مقابل تحمل می كند. موقع غذا خوردن، دیگر انتخابی در كار نیست، پس سعی می كند كه تحمل كند. علاوه بر این با افراد دیگری هم برخورد می كند و تعامل با دیگران را یاد می گیرد. مثلا كسی كه از استان لرستان آمده، با كسانی كه از آذربایجان، مناطق شمالی، سیستان و بلوچستان و تهران آمده اند، در یك مكان می نشینند و یاد می گیرند كه چگونه با آنها تعامل داشته باشند. علاوه بر همهٔ اینها در سربازی تبعیض هم نیست. یعنی كسی كه از یك خانوادهٔ مرفه آمده، با كسی كه از یك خانوادهٔ متوسط یا فقیر آمده، یك جا جمع اند. از نظر من، سربازی یك دانشگاه است كه اگر كسی از آن خوب بهره بگیرد، در زندگی اش آدم موفقی از كار در می آید.
یكی از دوستان، یك زمانی به من اطلاعاتی می داد از همین دادگاه مدنی خاص كه دادگاه اختلافات خانوادگی است، می گفت اكثر كسانی كه زندگی شان به هم خورده، كسانی بودند كه سربازی نرفته بودند. این یعنی این كه كسانی كه به سربازی می روند، قدرت تحمل شان بیشتر می شود. پس اختلاف كمتری با دیگران پیدا می كنند. من یادم است كه یك روزهایی وقتی می خواستند به كسی اعتماد كنند و بگویند كه می شود به او كاری را واگذار كرد، می گفتند طرف سربازی رفته یا نه. و این برایشان خیلی مهم بود. جالب است بدانید من در مصاحبه ای كه با شبكهٔ جهانی جام جم داشتم، دو نفر در همین رابطه زنگ زدند. یكی شان خانمی بود كه می گفت این برادر من در ایران سرباز بوده و یك بار هم از خدمت فرار كرده. تو را به خدا بیایید این برادر من را بگیرید. چون او در خانه خیلی ضربه پذیر است (واژه ای گفت كه این جا مناسب نیست آن را بیاورم). یك آقایی هم زنگ زده بود و می گفت بچهٔ من معافیت گرفته و ما الان در خارج از كشور زندگی می كنیم، اما امیدواریم یك روزی بیایم ایران و بگویم كه معافیت اش را باطل كنید و ببریدش سربازی، تا شاید یك مقداری قدر بداند و برای زندگی آماده شود.
●هم اكنون آمار فرار از خدمت و مشمولین غایب چگونه است؟
ببینید، ما نمی توانیم بگوییم كه فرار از خدمت نداریم. داریم اما آمارش خیلی كم و ناچیز است. همهٔ آنها هم به خاطر مشكلات خانوادگی، دست به این كار زده اند، نه مشكلات مربوط به محل خدمت. اما دقت كنید كه بحث سرباز فراری با مشمول غایب فرق می كند. بله ما مشمول غایب داریم و دلیل آن این است كه برخی از افرادی كه غایب هستند، احساس می كنند كه چون با سیستم های دولتی ارتباطی ندارند، پس نیازی به پایان خدمت سربازی ندارند. برخی دیگر هم اطلاع درستی از شرایط خدمت سربازی ندارند. عدم برخورد لازم با این افراد هم باعث افزایش تعداد آنها شده كه امیدواریم با سختگیری بیشتر ما، این قضیه برطرف شود. اما نكتهٔ جالب، این است كه هم اكنون با بالاتر رفتن سطح سواد جوانان، آمار مشمولین غایب ما روز به روز كاهش می یابد.
●شرایط خدمت سربازی در ایران با كشورهای دیگر چه تفاوتهایی دارد؟
ببینید، من فكر می كنم كه مقایسهٔ كشورها با یكدیگر، مقایسهٔ مناسبی نباشد، بلكه باید مقایسه بنا به شرایط باشد. شما شرایط سیاسی، جغرافیایی و ژئوپولیتیكی كشور ما را نگاه كنید و ببینید در كجا واقع شده. بعد با همین شرایط به كشورهایی مانند فرانسه و آلمان نگاه كنید. با این شرایط، سربازی در ایران، یك امر لازم و ضروری است. هم برای استقلال و حفاظت از كشور و هم برای خود فرد. شرایط اش هم دارد روز به روز بهتر می شود. قطعاً می توان گفت الان ما جزو كشورهای خوب در زمینهٔ خدمت سربازی هستیم كه البته باید به سمت خیلی خوب حركت كنیم. شما فرمایش مقام معظم رهبری را نگاه كنید (جملاتی را كه روی وایت بورد اتاقش نوشته، می خواند) از مسائل مهم در این باره (سربازی)، آموزش مفید به سربازان، به كارگیری متناسب با تحصیلات و قابلیتها و برنامه ریزی برای تربیت دینی و اخلاقی است. باید احساس تضییع عمر به كسی كه در حال گذراندن خدمت وظیفه عمومی است، دست ندهد. ما داریم به این سمت حركت می كنیم.

اسماعیل رمضانی ـ كامران بارنجی

منبع : روزنامه همشهری