دروغ بزرگ تاریخ

کتاب «تاریخ هرودوت» یکی از مهم‌ترین کتاب‌های تاریخی جهان به شمار می‌آید که بیش از ۵۰ سال از زمان ترجمه آن به زبان فارسی می‌گذرد.
در این کتاب هرودوت علاوه بر اینکه شیوه‌زندگی، رسوم و امور سیاسی ملل قدیمه را مورد بررسی قرار داده، اطلاعاتی را نیز پیرامون تاریخ و جغرافیای این ملل از جمله تاریخ‌ و جغرافیای ایران در اختیار مخاطب خود قرار داده است. شرح تاریخ‌ و جغرافیای ایران و بررسی امور مربوط به نخستین شاهان هخامنشی یکی از مفصل‌ترین بخش‌های این اثر است که به نوعی یکی از بزرگترین شاهکارهای مکتوب عالم محسوب می‌شود.
کتاب «تاریخ هرودوت» که به‌عنوان شاهکار مکتوب از آن نام‌می‌برند معایبی دارد که اگر چه کلیت آن را زیر سؤال نمی‌برد ولی بخش‌هایی از آن، به‌ویژه فصل‌هایی که در آنها پیرامون تاریخ و جغرافیای ایران و پادشاهان هخامنشی، مباحثی مطرح شده را اغراق آمیز، مبهم و یک‌سویه می‌نمایاند.
ندانستن زبان ملل قدیمه، عدم‌دسترسی به اطلاعات و معلومات در مورد تاریخ و جغرافیای آنها و همین‌طور غرور و حس ملت‌پرستی هرودوت و برتر دانستن یونانیان نسبت به ملل دیگر و اغراق‌آمیزی و دیدگاه یک‌سویه نویسنده به تاریخ این ملل، از جمله مواردی است که موجب وارد آمدن لطمه به این اثر بزرگ شده است.
اغراق‌ و عدم‌تناسب شواهد و مستندات مورد استفاده در ارائه تاریخ ملل قدیمه و جنگ‌های میان ایران و یونان که در زمان پادشاهی داریوش اول و خشایارشا‌ اتفاق افتاده به‌حدی آشکار و غیرقابل پذیرش بوده که بارها این مسئله توسط تاریخ‌نویسان و محققان ایرانی چون میرزاحسن‌خان پیرنیا، احمد کسروی و... مورد اعتراض و انتقاد قرار گفته است.
اما به این دلیل که این انتقادها همواره در سایه حس وطن‌دوستی و احساسات میهن‌پرستانه مطرح می‌شده، آن طور که باید و شاید مورد توجه مورخان و محققان داخلی و خارجی قرار نگرفته است تا اینکه کتاب «نقد تواریخ هرودوت» به قلم اسپنسر دی‌اسکالا محقق و تاریخ‌دان صاحب‌نام آمریکایی منتشر شد و توانست ابهاماتی را که در تاریخ‌نگاری هرودوت «پدر تاریخ جهان» وجود دارد مرتفع کند و موج تازه‌ای را در این زمینه به‌وجود آورد.
اسپنسر، محقق و استاد کرسی تاریخ دانشگاه هاروارد در اثرش «نقد تواریخ هرودوت» دیدگاه‌های منتقدان و صاحب‌نظران ایرانی را با ذکر شواهد و مستنداتی مورد تائید قرار می‌دهد و می‌گوید: گفته‌های هرودوت درباره خشایارشا و داریوش اول و پاره‌ای مباحث مربوط به جنگ‌های میان ایران و یونان دروغ محض بوده و کاملا جانبدارانه نگارش شده است.
«نقد تواریخ هرودوت» که به تازگی به همت دکتر محمد بقایی (ماکان) و به همت نشر یادآوران به فارسی برگردانده و منتشر شده، شامل ۹ فصل است که مولف آن در هر فصل با وسواسی خاص به شرح آنچه در تاریخ و جغرافیای ملل قدیمه به واقع اتفاق افتاده است، می‌پردازد. هر فصل این کتاب با نام یکی از میوز‌ها از جمله کلیو (میوز تاریخ)، اوترپ (میوز نی‌نوازی)، ملپومنه (میوز تراژدی)، کالیوپ (میوز شعر حماسی) و... نام‌گذاری شده است.
اسپنسر در «نقد تواریخ هرودوت» پس از ذکر خلاصه‌ای از فصل‌های مورد اشاره در اثر هرودوت، آن بخش را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. دکتر بقایی نیز در مواردی آنجا که با موضوعی مغایر با حقیقت روبه‌رو شده است براساس مدارک و مستندات موثق در پانویس‌ها به شرح و توضیح مورد پرداخته است.
«نقد تواریخ هرودوت» در طول پنجاه سالی که از ترجمه کتاب «تواریخ هرودوت» می‌گذرد به یقین اولین کتابی است که به‌طور مستقل در شرح، نقد و بررسی این اثر بدون جانبداری و کاملا مستقل به رشته تحریر در آمده و نسبت به دیگر تاریخ‌نگاری‌های مورخان ایرانی و خارجی این مزیت را دارد که نویسنده آن یکی از اساتید برجسته تاریخ یونان و ایران در دانشگاه هاروارد است که هیچ وابستگی به دو کشور ایران و یونان ندارد و کاملا بی‌طرفانه ارزیابی‌هایی را در مورد جنگ‌های ایران و یونان در معرض دید مخاطب قرار داده که همگی آنها پس از خوانش کتاب، مورد تایید خواننده قرار خواهد گرفت.
«نقد تواریخ هرودوت» را نشر یادآوران، سال ۱۳۸۷، با قیمت ۳۲۰۰ تومان به بازار کتاب ارائه کرده است.

آمنه فرخی

منبع : همشهری آنلاین