مهمترین منبع ذخیره انرژی

چربی‌ها پس از آب و پروتئین، سومین ماده تشکیل‌دهنده بدن هستند که علاوه بر نقش ساختمانی، مهمترین منبع ذخیره انرژی در بدن محسوب می‌شوند. به علاوه چربی‌ها در سایر واکنش‌های ضروری بدن نیز شرکت می‌کنند.
با این وجود چربی‌ها در بدن به کندی می‌سوزند و انرژی تولید می‌کنند.
● تقسیم‌بندی‌ چربی‌ها
از نظر ارزش تغذیه‌ای چربی‌ها به دو دسته ضروری و غیر ضروری تقسیم می‌شوند.اسیدهای چرب ضروری که منشأ آنها دانه‌های روغنی گیاهی و آبزیان هستند.
این اسیدهای چرب طی مراحلی در بدن به ترکیبات تبدیل می‌شوند که از نظر ساختمانی ارزشمند هستند.
● چربی‌های غیرضروری
این چربی‌ها می‌توانند طی مراحلی در بافت چربی بدن ذخیره شوند و در شرایط مقتضی انرژی مورد نیاز را تامین کنند.
● سهم چربی‌ها در الگوی غذایی
به طور کلی میزان نیاز به چربی با توجه به شرایط رشد و فعالیت فیزیکی تغییر می‌کند. در مصرف چربی‌ها باید به دو نکته میزان کلی مصرف و ترکیب چربی توجه کرد.
اصولاً سهم چربی‌ها در الگوی مصرف در میانسالی ۷۰ تا ۸۰ گرم است که تقریباً ۲۵ تا ۳۰ درصد کل انرژی را شامل می‌شود.
● منشا چربی‌های بدن
دسته‌ای از چربی‌ها پس از جذب، مستقیماً وارد خون و دسته‌ای دیگر از طریق لنف وارد خون می‌شوند. سرنوشت این گروه از چربی‌ها غالباً ذخیره‌ای است و اصولاً نقش مهمی در بیماری‌های قلبی و عروقی ندارند مگر این که به مقدار زیادی مصرف شوند.
به علاوه چربی‌ها در بدن می‌توانند از قند و پروتئین ساخته شوند که از نظر بیماری‌های قلبی و عروقی بسیار مهم هستند. این گونه از چربی‌ها اصطلاحاً به کلسترول بد یا LDL معروف هستند و ارتباط مستقیم با تنگی عروق دارند.
همچنین مشخص شده است که نقش قندها در تشکیل چربی‌های بد به مراتب بیش از مصرف چربی‌هاست.
عوامل موثر بر ساخته شدن چربی در بدن به شرح زیر است:
الف‌)‌ عادات نامطلوب غذایی: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف نامنظم غذا و گرسنگی سبب تغییر در چربی و کلسترول خون شده که در نهایت پس از تنگی عروق سبب اختلال در عملکرد سیستم قلبی و عروقی می‌شود.
ب‌) مصرف زیاد قندهای ساده توام با مصرف کمتر چربی: استفاده از چنین الگوی غذایی، متابولیسم بدن را در جهتی حرکت می‌دهد که نتیجه آن افزایش چربی‌های مضر در خون خواهد بود.
ج‌) افزایش مصرف چربی: نظر به اینکه در انسان بافت چربی بسیار فعال است، بنابراین مصرف زیاد چربی سبب افزایش آن در خون و کبد می‌شود و متعاقب آن میزان چربیهای مضر افزایش می‌یابد، این وضعیت را می‌توان در افرادی که پرخور و چاق هستند، ملاحظه کرد.
د‌) تغییرات هورمون‌های موثر بر واکنش های متابولیک بدن: تغییر در حین هورمونهایی از جمله انسولین که در مرض قند دیده می‌شود، سبب افزایش چربی مضر در خون می‌شود.
میان مصرف چربی‌ها و افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی ارتباط وجود دارد که در زیر به آن اشاره می‌شود:
الف‌) اصولاً چربی‌های خطی (ترانس) در بدن منشأ خارجی دارند و طی فرآوری تولید در روغنهای نباتی تولید می‌شوند. اگر چه این ویژگی روغن می‌تواند باعث پایداری و افزایش زمان نگهداری آن شود، ولی مطالعات نشان داده‌‌اند که این نوع چربی‌ها تمایل به افزایش چربی‌های مضر در بدن دارند.
ب‌) ترکیب چربی‌های مصرف شده نیز در ایجاد بیماری‌های قلبی ـ عروقی مهم هستند.
چربی‌های با زنجیره بلند مثل چربی‌های موجود در پیه و دنبه نسبت به چربی‌های با زنجیره کوتاه مثل چربی موجود در شیر یا کره بسیار مضر هستند.
ج‌) نقش قندهای ساده و چربی‌های با زنجیره بلند و جامد در افزایش کلسترول خون به مراتب بسیار بیش از مصرف خود کلسترول از طریق مواد غذایی است.
بنابراین محدود کردن آنها بسیار مفیدتر از صرف محدودیت در کلسترول خواهد بود.

شهنازصالحی ـ کارشناس بهداشت

منبع : روزنامه اطلاعات (www.ettelaat.com)