قاتلانی در زیر خاک

سوبوکای ۲۷ ساله در ژوئن ۲۰۰۲ در نزدیکی روستایش در استان موکسیتو در کشور آنگولا، هنگامی که مشغول شخم زدن مزرعه خانوادگی بود، ناگهان با مینی برخورد کرد و در دم جان خود را از دست داد. این دختر جوان یکی دیگر از قربانیان جنگ داخلی آنگولا بود؛ جنگی که یک سال و نیم از پایان آن می گذشت.
در حال حاضر، هزاران مین منفجر نشده در اطراف این روستا پراکنده است.هرچند معاهداتی بین المللی به منظور منع استفاده از مین ها و جمع آوری آنها تدوین شده، اما این سلاح های مرگبار به کشتار کور خود، حتی در کشورهایی که جنگ در آنها به پایان رسیده، ادامه می دهند و هر ۲۰ دقیقه یک نفر را قربانی می کنند.مردم این مین ها را «قاتلین خفته» می نامند، جنگ افزارهایی دفن شده که تا مدت ها پس از پایان مخاصمات هنوز هم به کشتار ادامه می دهند.
اولین معاهده بین المللی که حکم بر «جمع آوری تمامی سلاح های عمل نکرده ای که پس از پایان جنگ جان غیرنظامیان را تهدید می کند» داده است در ۲۸ نوامبر سال گذشته در شهر ژنو تدوین شد. حدود ۱۰۰ کشور جهان با امضای این معاهده بین المللی متعهد شدند که بقایای جنگ افزارهای باقیمانده در نواحی جنگی را پاکسازی کنند.مصادیق این معاهده عبارتند از؛ مین ها و مهمات عمل نکرده، وسایل نقلیه منهدم شده، سلاح های سبک و کالیبر کوچک و نیز مواد منفجره و مهماتی که در مناقشات جاری یا قبلی به حال خود رها شده اند.
این متن که پس از تایید شدن از سوی ۲۰ کشور بلافاصله به مرحله اجرا درخواهد آمد، به تازگی به کنوانسیون سازمان ملل پیرامون سلاح های متعارف ضمیمه شده است. ۹۲ کشور تاکنون کنوانسیون سلاح های متعارف را امضا کرده اند. معاهده بین المللی ژنو همچنین مکملی بر کنوانسیون منع استفاده، انبار کردن، تولید و انتقال مین های ضدنفر و نابودی آنها محسوب می شود.
این کنوانسیون که به پیمان اتاوا معروف است در سال ۱۹۹۷ توسط سازمان ملل متحد به تصویب رسید.به جز سومالی، ۴۸ کشور جنوب صحرای آفریقا در زمره امضاکنندگان یا ناظران کنوانسیون منع مین ها هستند. اما هیچ یک از کشورهای منطقه هیچ قانونی را در داخل کشور به منظور عملی ساختن این کنوانسیون وضع نکرده اند. اگر بسیج جامعه مدنی بین المللی نبود، هیچ گاه مسئله بقایای تجهیزات جنگی به حیطه حقوق انسانی وارد نمی شد.
هیچ کشوری در جنوب صحرای آفریقا به عنوان تولیدکننده مین های ضدنفر شناسایی نشده است. اما سازمان های بشردوستانه نگران انتقال غیرقانونی این جنگ افزارها از کشوری به کشور دیگر هستند. هر چه مین ها پیشرفته تر باشند، دامنه خسارات و تلفات آنها نیز بیشتر خواهد بود.
در واقع، مین ها را که سلاح های نوع سوم نامیده می شوند، می توان به دو گروه دسته بندی کرد. اولین نسل از این جنگ افزارها شامل مین های ضدنفری است که تا جنگ جهانی دوم به کار می رفت. پیمان اتاوا مین را چنین تعریف کرده است؛ «هر وسیله ای که روی سطح زمین یا زیر خاک قرار می گیرد و طوری طراحی شده که در اثر حضور، نزدیکی و یا تماس یک فرد، منفجر می شود.»
از جنگ جهانی دوم به این سو، و به ویژه در جنگ های «مدرن» اخیر، نخستین «شبه مین ها» از طریق پرتاب بمب به وسیله هواپیما مورد استفاده قرار گرفته اند. مکانیسم انفجار شبه مین ها با خود مین ها متفاوت است، به طوری که قبل یا بعد از تماس و یا هنگام تماس می توانند منفجر شوند.
از سوی دیگر، با توجه به مواد غیرفلزی که حدود ۲۰ سال در ساختار این شبه مین ها به کار می رود امکان ردیابی آنها (توسط مین یاب) تقریباً منتفی است و شناسایی مکان دقیق آنها بسیار دشوار و حتی غیرممکن است. تمامی جنگ افزارهایی که شلیک، پرتاب و یا همانند بمب از آسمان رها شده اند و به دلیل نقص فنی عمل نکرده اند، تحت هیچ کنترلی قرار ندارند و تا ده ها سال همچنان در حالت فعال باقی می مانند. و فراموش نکنیم که تا ۱۵ درصد این جنگ افزارها ممکن است دچار نقص فنی شوند.
از ۲۳ کشور جنوب صحرای آفریقا که با مسئله مین ها درگیر هستند، آنگولا بیش از همه شاهد خسارات و تلفات بوده است. بیش از ۷۶ نوع مین ضدنفر که در ۲۲ کشور مختلف ساخته شده، در کشور آنگولا کشف و دسته بندی شده اند. بنابر گزارش سالانه موسسه ملی مین زدایی بیش از دو میلیون میدان مین یا محوطه بقایای مواد منفجره احصا شده که فقط ۶۶۰ ناحیه از آنها از سال ۱۹۹۵ تاکنون پاکسازی شده است. قاره آفریقا بنا بر سه دلیل عمده بیشترین خسارات را در اثر انفجار مین و بقایای مواد جنگی متحمل شده است.
اولاً، مهاجرت گسترده مردمان جنگ زده که در جاده ها به راه می افتند و موجب افزایش خطرات مربوط به انفجار مین می شوند. ثانیاً استفاده روزمره از کامیون هایی که سنگین تر از وسایل نقلیه مورد استفاده در طول مناقشات هستند خطر انفجار مین های سطح زمین را افزایش می دهند.
بسیاری از رانندگان بی تجربه در مناطق روستایی سعی می کنند میانبرهای جدیدی پیدا کنند، این مناطق الزاماً جزو نواحی مین زدایی شده نیستند.ثالثاً، تغییرات شدید آب و هوا که عامل خطرآفرین دیگری به حساب می آید. در فصل بارندگی مین ها جابه جا می شوند و علائمی که مناطق مین گذاری شده را مشخص می کند از بین می رود.

منبع: ژون آفریک

منبع : روزنامه کارگزاران