جمعه, ۱۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 3 May, 2024
مجله ویستا
قدمت بیابانزایی در جهان
بر پایهی نتایج حاصل از تازهترین پژوهشهای منتشرشدهی بینالمللی، از بین ۴۵ عامل بیابانزایی، ۳۹ عامل مربوط به مدیریت غیر معقولانهی منابع آب، خاک، گیاه و دیگر مؤلفههای انسانی متأثر از آن بوده و تنها شش مورد از عوامل تشدیدکنندهی بیابانزایی ریشه در ویژگیهای طبیعی و اقلیمی سرزمین دارد. از آن جمله کیفیت مدیریت حاکم بر منابع طبیعی و کشاورزی یکی از مهمترین عواملی است که به صورتی تؤامان هم میتواند اثری کاهنده و هم شتابدهنده بر روند تخریب سرزمین و تشدید جریان بیابانزایی ایفا کند؛ دریافتی که اهمیت این حوزه از دانش و فناوریهای مرتبط با آن را در هر دو بخش مدیریت سازهای و غیرسازهای آشکار میسازد. اگرچه در بخش سازهای پیشرفتهای شگرفی در اثر فناوریهای نوین در کشور روی داده است ولی هنوز در مدیریت غیرسازهای دیدگاهها مبتنی بر اصول پایداری نیست. ازاینرو بیشتر منشاء علل بیابانزایی را در حوزههای کاری دیگری بغیر از منابع طبیعی و کشاورزی بایستی جستجو کرد.
هنوز نمیتوان گفت که کدام علت بیابانزایی ، نقش بیشتری در تخریب دارد هرچند با روشهای ارزیابی، میتوان در یک منطقه مشخص، منشاء اصلی آن را یافت. چنانچه فرآیندهای بیابانزایی را شامل فرسایش بادی و آبی، شورشدن، زوال پوشش گیاهی، فشردگی و تشکیل سله در لایههای خاک، کاهش مواد آلی و تجمع مواد سمی درخاک بدانیم، قدمت بسیاری از آنها تا پیدایش تمدن بشری به عقب بازمیگردند ولی ظهور واقعی آنرا باید به قرن اخیر و همراه با افزایش جمعیت بدانیم.
بطور مثال زوال پوشش گیاهی که یکی از فرآیندهای مهم بیابانزایی است و به شکل وسیعی در سطح جهان در حال اتفاق افتادن است، قدمتی به اندازه پیدایش انسان دارد. شکارگری و جمعکنندههای غذا در انسانهای نخست همواره مدیون استفاده از گیاهان بوده است. بطور مسلم در آنزمان، شدت تخریب ناشی از عوامل طبیعی مانند آتشفشانها، اتش سوزیهای طبیعی ، بارش شهاب سنگها و... بسیار بزرگتر از تخریب عوامل انسانی بوده است.
آثار شورشدن خاکها در خاورمیانه، دره هوانگهو و نیل که محلهای ظهور تمدنهای ایران باستان،چین و مصر در روی زمین هستند،نمونههایی از قدیمیترین خاکهای تحت تاثیر شوریزایی در اثر آبیاری میباشند.
قدمت فرسایش خاک به اندازه تاریخ تولد کره خاکی پیش میرود ولی مسلما شدت آن در آنزمان هرگز به گرد پای آن در حال حاضر نمیرسد در حال حاضر ایران یکی از بالاترین نرخهای فرسایش در جهان را دارد و ۹۰درصد سطح کشور تحت تأثیر فرسایش بادی و آبی قرار دارد. این درحالیست که نرخ فرسایش خاک در ایران ۴۰۰ درصد نسبت به گذشته افزایش یافته است(احمدی حسن ۱۳۸۶). هم اکنون کانون های بحرانی فرسایش بادی در ۳۰ سال گذشته از ۲۲ کانون به ۴۰ کانون افزایش بافته است.
با قطع، تخریب و زوال شدید پوشش گیاهان پایا و یا تنک شدن، سطح خاک بدون محافظ شده و بوسیله آب و باد فرسایش مییابد. قشر رویی خاک در اثر برخورد قطرات باران و لگدمال شدن توسط حیوانات سفت و سخت شده و نفوذیذیری آب کم میشود. در نتیجه میزان روانآب حاصل از بارش زیاد شده و فرسایش آبی را تشدید خواهد کرد.
تخریب پوشش گیاهی دائمی بویژه درختان و بوته ها و علف های چند ساله ، باعث کاهش سایه اندازی بر روی سطح خاک شده و در نتیجه درجه حرارت آن افزایش و بالطبع تبخیر نیز بیشتر میشود بطوریکه درجه حرارت سطح خاک ممکن است در اراضی خشک و نیمه خشک به ۷۰ درجه سانتیگراد برسد. کاهش یا تخریب پوشش گیاهان پایا در مناطق مستعد و وزش باد با سرعت زیاد، موجب تشدید فرسایش بادی و نسبت تبخیر و تعرق پتانسیل و خشکی میشود.
تمام این سازوکارها بر یکدیگر تاثیر گذاشته و پیامدهای عمیق بر عملکرد بومسازگانها میگذارد. هرچند با صرف هزینه میتوان قسمت کوچکی از این پیامدها را بازگرداند ولی هنگامیکه بیابانزایی در گستره بزرگ روی دهد دیگر غیرقابل برگشتپذیر است نظیر آنچه که در دریاچه اورال اتفاق افتاد.
پدیدهای نظیر خشکسالی، در صورت عدم مدیریت،موجب شدت بروز فرآیندهای بیابانزایی خواهند شد.برخلاف خشکسالی، بیابانزایی معمولا دارای اثرات شدید و بلند مدت است. در مرحله اول بیابانزایی، سطح رویی خاک تحت تاثیر فر سایش آبی و بادی قرار گرفته و در نتیجه کم عمق تر شده و قابلیت ذخیره آب و مواد غذایی آن کاهش می یابد. بیشتر گیاهان چند ساله بر اثر چرای بیش از حد ، چرای سرشاخه ها ، جمع آوری هیزم یا پاک کردن اراضی برای شخم از بین میروند.هرچند ممکن است علف های هرز چند ساله جانشین این گیاهان پایا شوند که ارزشی برای انسان و دام ندارد ولی با این وجود، آنها قادرند که سطح خاک را در برابر نیرو های فرسایشی حفظ نمایند . در شرائط حاد و مرحله دوم ، تمام گیاهان پایا در اثر فرسایش آبی و بادی در سطح اراضی از بین خواهند رفت. احتمال دارد این اراضی توسط درختچههای نا مناسب مهاجم اشغال شوند نظیر ورک، دافنه،فرفیون،اسفند که در مراتع استپی ایران بفور مشاهده میشوند.
حمیدرضا عباسی
http://hamidabbasi.blogfa.com
http://hamidabbasi.blogfa.com
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
مجلس شورای اسلامی جنگ حسن روحانی حماس نیکا شاکرمی دولت سیزدهم دولت رهبر انقلاب معلمان مجلس بابک زنجانی شهید مطهری
ایران هواشناسی بارش باران هلال احمر یسنا قوه قضاییه روز معلم تهران سیل معلم پلیس شهرداری تهران
سهام عدالت قیمت خودرو قیمت طلا بازار خودرو قیمت دلار حقوق بازنشستگان خودرو ایران خودرو سایپا بانک مرکزی کارگران تورم
سریال تلویزیون مهران مدیری صداوسیما عفاف و حجاب تئاتر مسعود اسکویی سینمای ایران سینما
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین آمریکا جنگ غزه روسیه ترکیه اوکراین چین نوار غزه انگلیس
فوتبال استقلال پرسپولیس علی خطیر سپاهان باشگاه استقلال تراکتور لیگ برتر لیگ قهرمانان اروپا لیگ برتر ایران رئال مادرید بایرن مونیخ
هوش مصنوعی کولر گوگل اینترنت اپل تلفن همراه تبلیغات اینستاگرام ناسا
فشار خون کبد چرب دیابت چاقی