پایان عصر کاپیتالیسم

بحران مالی اخیر آمریکا به عقیده بسیاری از ناظران سیاسی و تحلیلگران اقتصادی، نقطه آغازی بر پایان دوره مکتب لیبرالیسم سیاسی و اقتصاد مبتنی بر سرمایه داری، در جهان است. بحران اخیر مالی آمریکا تا حد زیادی به تصمیمات حوزه سیاسی دولتمردان آمریکایی مربوط می شود آنجا که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه نود قرن بیستم آمریکایی ها را تا آنجا سرمست کرد که خود را منجی بشریت بنامند و داعیه دار تحقق آزادی باشند. به گزارش ایرنا، کارشناسان معتقدند حرکت آمریکا برای قبضه نظام بین الملل در قالب مکتب لیبرالیسم از فردای پس از فروپاشی شوروی آغاز شد و در نهایت با وقوع حوادث ۱۱ سپتامبر در نخستین سال از هزاره سوم میلادی وارد فاز اجرایی جهت تحقق این مهم شد. آمریکا که تنها مانع خود برای بسط ارزشهای اخلاقی مکتب لیبرالیسم را در تمدن اسلامی و هسته مرکزی این تمدن یعنی خاورمیانه می دید پس ازحوادث ۱۱ سپتامبر عازم این منطقه شد تا به این ترتیب با حذف کانون های مخالف مکتب لیبرالیسم به رویای دیرین خود دست یابد.
این حرکت با اشغال دو کشور مسلمان افغانستان و عراق تحت نام هجوم برای آزاد سازی و استقرار دموکراسی آغاز شد. از زمان اشغال افغانستان در سال ۲۰۰۱ و عراق در سال ۲۰۰۳ آمریکایی ها در قالب ائتلاف غرب قادر به تحقق اهداف سیاسی خود نشدند. سرمایه گذاری کلان آمریکا در جنگ افغانستان و عراق از یک سو و هزینه حضور این نظامیان پس از اشغال در کنار شکست آنان در برقراری امنیت در دو کشور یاد شده سبب شد تا رفته رفته اعتراض ها ابتدا به عملکرد امنیتی و نظامی غرب و سپس به استراتژی سیاسی افزایش یابد. استراتژی سیاسی ای که بدون اعتنا به بافت دینی و فرهنگی کشورهای اشغال شده می گفت که ارزشهای وارداتی را می توان در بین مردم منطقه منتشر کرد. طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا و گروه جی هشت دقیقا ناظر بر این عملکرد آمریکا و غرب علیه منطقه اسلامی خاورمیانه بود. طرحی که خواستار زدودن شاخص های اسلامی فرهنگ کشورهای منطقه و جایگزینی ارزشهای غربی در قالب استقرار دموکراسی بود. از آنجا که ابزار تحمیل مکتب لیبرالیسم بر کشورهای اسلامی از دید غرب ابزار نظامی و اقتصادی بود لاجرم با شکست نظامی و امنیتی ائتلاف بین المللی غرب به رهبری آمریکا در ایجاد امنیت در افغانستان و عراق، زمینه های سیاسی مکتب غرب را نیز به سمت شکست هدایت کرد. از آنجا که از دیدگاه غربی ها سیاست و اقتصاد دو مولفه لازم و ملزوم همدیگر هستند، بنابراین پس از شکست سیاسی غرب در خاورمیانه پشت پرده هزینه های اقتصادی لشکر کشی غرب به این منطقه نیز از لایه های زیرین به سطح آمد.
● تب بحران مالی آمریکا اقتصاد جهان را بیمار کرد
وب سایت دیپلماسی ایران نیز در تحلیلی در این رابطه آورده است: «بحران اقتصادی و سقوط شاخص سهام ها برای چندمین روز متوالی باز هم به شدت سقوط کرد تا ثابت شود بحران اقتصادی آمریکا جهانی شده و سراسر جهان را در خود در نوردیده است. افزایش نگرانی ها نسبت به بروز یک رکود عمیق اقتصادی در اثر بحرانی که بازارهای مالی را فراگرفته است، شاخص بازارهای سهام آمریکا را به پایین تر سطح خود در پنج سال گذشته رساند. بازارهای سهام آمریکا پس از آنکه بن برنانکه، رئیس بانک مرکزی این کشور گفت که به نظر او وضع اقتصاد آمریکا از این بدتر خواهد شد، شدیدا افت کرد، به گونه ای که شاخص سهام داو جونز که متشکل از سهام شرکت های صنعتی است ۵۰۸ واحد معادل بیش از پنج درصد سقوط کرد. این بازار طی پنج روز کاری اخیر خود ۱۴۰۰ واحد یعنی تقریبا ۱۳ درصد سقوط کرده است. در همین حال شاخص فوتسی ۱۰۰ لندن و عمده ترین بازار بورس فرانسه نیز در پایان روز کمی بالاتر از آغاز روز بسته شد. در روز سه شنبه گذشته بازار نیکی ژاپن سه درصد از ارزش خود را از دست داد. با این حال در استرالیا بازارهای بورس پس از آنکه بانک مرکزی نرخ سود بانکی را از هفت به شش درصد کاهش داد، جهش کردند.
بن برنانکه، رئیس بانک مرکزی آمریکا همچنین گفت: «آمریکا با یک بحران مالی در ابعاد تاریخی روبروست و بانک مرکزی ممکن است آماده کاهش نرخ سود برای کمک به رشد اقتصادی باشد. البته با توجه به افت بهای نفت و سایر کالاهای اساسی، چشم انداز تورم بهبود یافته است.» اسپانیا، بلژیک و هلند به طور چشمگیری رقم ضمانت شده سپرده های بانکی را بالا برده اند. رقم ضمانت مبلغی است که دولت تضمین می کند در صورت ورشکستی بانک به سپرده گذاران پرداخت می کند. وزیران دارایی اتحادیه اروپا نیز با تضمین حداقل ۵۰ هزار یورو از سپرده های مردم در بانک های خصوصی در سراسر اتحادیه اروپا موافقت کرده اند. همزمان صندوق بین المللی پول گزارش داد که ادامه سقوط بازار مسکن در آمریکا و گسترش رکود اقتصادی به این معنی است که مشکلات بازپرداخت وام ها افزایش خواهد یافت و هنوز بحران به اوج خود نرسیده است. از سوی دیگر بانک های مرکزی آمریکا، انگلیس، اتحادیه اروپا و برخی دیگر از کشورهای صنعتی در اقدامی هماهنگ نرخ بهره بانکی را به میزان نیم درصد کاهش دادند. این اقدام در زمانی اتخاذ شده است که تصویب طرح ۷۰۰ میلیارد دلاری بوش در کنگره نتوانسته است آرامش را به بازارهای این کشور بازگرداند. کشورهای صنعتی امیدوارند کاهش نیم درصدی نرخ بهره بتواند تا حدودی از شدت بحران در بازارهای مالی بکاهد. بانک های مرکزی کانادا، سوئد، سوئیس نیز نرخ های بهره را کاهش دا ده اند. هنوز دولت ژاپن برنامه خود را در این باره اعلام نکرده است. دولت انگلیس هم اعلام کرد برای مقابله با بحران مالی ۵۰ میلیارد پوند معادل ۸۷ میلیارد دلار به نظام بانکی این کشور تزریق می کند.
وزارت خزانه داری انگلیس در بیانیه ای طرح مزبور را طرح ویژه نقدینگی نامید و اعلام کرد بر اساس این طرح، دولت بخشی از سهام بانک ها را خریداری می کند و بانک مرکزی انگلیس نیز ۲۰۰ میلیارد پوند به صورت وام در اختیار بانک ها قرار می دهد. همچنین مبلغ ۲۵۰ میلیارد پوند از مطالبات مالی بانک ها توسط دولت تضمین می شود. در همین رابطه جوزف استیگلیتز برنده نوبل اقتصاد با تاکید بر این موضوع خواهان پایان دادن به «بنیادگرایی اقتصاد بازار» شده است. برخی کارشناسان معتقدند اقدام دولت انگلیس در تزریق میلیاردها پوند به بازار نمی تواند آرامش را به نظام بانکی بازگرداند. رابرت زولیک، رییس بانک جهانی نیز تاکید کرد، بحران مالی کنونی نشانگر ناکارآمدی گروه هفت است. رابرت زولیک با انتفاد شدید از وضعیت بازارهای مالی گفت: «بحران مالی کنونی نشان دهنده ناکارآمدی نظام گروه هفت کشور پیشرفته جهان است و باید با یک نظام نوین بین المللی که شامل جوامع اقتصادی عمده جدید نیز می شود، با بحران کنونی مقابله کرد.» زولیک در سخنرانی خود درباره اقتصاد بین المللی در پژوهشگاهی در شهر واشنگتن تصریح کرد، نظام گروه هفت در حل بحران مالی کنونی نقشی ندارد و جامعه بین المللی باید تاسیس یک گروه جدید شامل اعضای گروه هفت، چین، برزیل، هند، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی و آفریقای جنوبی را بررسی کند. این نظام باید به حق مالکیت کشورهای مختلف احترام گذاشته و به طور عملی با تعداد زیادی از مسائل مهم فرامرزی برخورد کند.
برایان ساک، مشاور رییس جمهور آمریکا نیز در این باره گفت: «اقتصاد آمریکا در شرایط سختی قرار دارد و خیلی سخت می توان از وقوع رکود اقتصادی آمریکا جلوگیری کرد. به اعتقاد کارشناسان، حتی اگر طرح نجات بوش موجب خروج بازارهای مالی از بحران شود، رشد اقتصادی آمریکا تا پایان امسال به شدت کاهش خواهد یافت.» از سوی دیگر میگل آنخل فرناندز، رئیس بانک اسپانیا ضمن دعوت از شهروندان این کشور به حفظ آرامش تاکید کرد، هیچ چیز سپرده های آنها را به خطر نمی اندازد. رئیس بانک اسپانیا که روز گذشته در برابر کمیسیون بودجه کنگره نمایندگان این کشور سخن می گفت، در ادامه افزود: «بانک های اسپانیا در برابر بحران مالی جاری مقاومت زیادی از خود نشان داده اند و احتمال نمی رود این بانک ها با ورشکستگی مواجه شوند.» فرناندز در عین حال از احتمال منفی شدن رشد اقتصادی اسپانیا در ماههای آخر سال ۲۰۰۸ و اوایل سال آتی خبر داد و دلیل این امر را بحران مالی بین المللی و نگرانی شدید بابت چشم انداز اقتصاد این کشور دانست. در پی سقوط سهام بازارهای جهانی، شاخص سهام در کشورهای عربی نیز سیر صعودی به خود گرفت.
خسارت های وارده به بازارهای مالی امارات متحده عربی در معاملات روز سه شنبه ۷ اکتبر از مرز ۲۷ میلیارد و۲۰۰ میلیون درهم گذشت. در پی شدت یافتن بحران در بازارهای مالی امارات سرمایه گذاران در بازارهای مالی دبی و ابوظبی کارشناسان برای چندمین بار در دو ماهه اخیر از دولت درخواست مداخله کردند و این در حالی است که وزارت اقتصاد امارات تاکنون هیچ نظری برای دخالت در بازارهای مالی ارائه نمی کند. راشد البلوشی، مدیر اجرایی بورس ابوظبی نیز از دولت درخواست کرد برای گریز از بحران در بازارهای مالی مداخله کند. وی بهترین راه حل مسایل پیش آمده در بازارهای مالی امارات را مداخله مستقیم دولت ذکر کرد. مشابه چنین وضعیتی دامنگیر بازارهای بورس عربستان سعودی، مصر و بحرین نیز شده است. از سوی دیگر در پی افزایش بحران اقتصادی جهان قیمت نفت ناگهان سقوط کرد و به مرز ۸۶ دلار در هر بشکه رسید. شکیب خلیل، رییس سازمان کشورهای صادر کننده نفت اوپک تاکید کرد، بحران مالی غرب موجب کاهش سه میلیون بشکه ای تقاضای جهانی نفت در ماه های اخیر شده است. وی تصریح کرد، در ماه های آینده تنها عرضه و تقاضا، قیمت نفت را تعیین خواهد کرد و اوپک به وظیفه خود برای برقراری ثبات در بازار نفت ادامه خواهد داد. وی افزود: «مهمترین موضوع نشست ۱۷ دسامبر اوپک، اتخاذ تصمیمی مناسب برای تضمین ثبات و آرامش در بازار خواهد بود. بحران مالی غرب مشکلات اقتصادی زیادی را برای جهان ایجاد کرده و موجب افت سه میلیون بشکه ای تقاضای جهانی نفت شده است. اوپک در نشست آتی خود سعی می کند، آثار منفی بحران مالی جهان را بر قیمت نفت، کنترل کند.»

وب سایت دیپلماسی ایران
www.irdiplomacy. ir

منبع : روزنامه ابرار اقتصادی