انتصاب یا انتخاب؟

ورزش ایران طی نزدیک به گذشت بیش از ۷۰ سال از پایه گذاری تربیت بدنی در کشورمان تنها نزدیک به ۶۰ سال است که به شیوه انتخابی عمل کرده و در مابقی اوقات به روش انتصابی رؤسای فدراسیون های ورزشی را برگزیده است. اینکه کدامیک از این دو روش با توجه به موقعیت کنونی ورزش می تواند سودمند واقع شود، دیدگاه ها متفاوت است.
در شیوه انتصابی فرد منصوب تنها پاسخگوی مقام بالادست خود خواهد بود و در حیطه کاری اش تلاش می کند تا نظر مسئول مستقیم خود را جلب کند. این انتصاب شاید هرگز مقبول اهالی آن رشته ورزشی متشکل از پیشکسوتان، مربیان، داوران و کارشناسان نباشد.در شکل انتخابی خیلی ها به مکانیسم انتخاب و به خصوص سهمی که برای گروه ها و نیروهای در برگیرنده قائل شدند، خرده می گیرند و اعتقاد دارند که عدالت در سهمیه برای تصمیم گیری در این امر مهم نادیده گرفته شده است. در این شیوه با وجود مقبولیت نسبی فرد برگزیده از نگاه جامعه ورزش و مجمع، گاهی اختلاف سلیقه احتمالی موجود میان نفر انتخابی با دیدگاه های رئیس سازمان منجر به بروز مشکلات دیگری می شود. در اساسنامه اولیه تصویب شده از سوی هیأت دولت فقط مجمع حق عزل و نصب رئیس فدراسیون را در روش انتخابی داشت، اما پس از رفتن هاشمی طباء و آمدن مهرعلیزاده به سازمان ورزش در تغییرات دوباره ای که صورت پذیرفت، رئیس سازمان هم اندازه با مجمع، قدرت عزل و نصب رئیس انتخابی را پیدا کرد و حالا پس از گذشت شش سال باز هم گفته می شود که اساسنامه فدراسیون های ورزشی به زودی دستخوش تغییر و تحول خواهد شد.برای آشنایی شما خوانندگان عزیز و اینکه کدام شیوه می تواند برآورنده نیاز کنونی جامعه ورزش کشور باشد، به انعکاس دیدگاه های مختلف در این زمینه پرداختیم.
●فراهم نبودن فرهنگ انتخابات
رئیس فدراسیون والیبال به عنوان یکی از قدیمی ترین رؤسای فدراسیون های ورزشی که ۱۲ سال را به شکل انتصابی و ۸ سال را با شیوه انتخابی بر والیبال مدیریت می کند، یکی از مدافعان روش انتصابی است و اعتقاد دارد که هنوز جامعه ما فرهنگ پذیرش شیوه انتخابی را ندارد.
البته او دلیل مخالفت خود را خواسته های نابه جای رأی دهندگان از فرد انتخابی و از دست رفتن زمان در طول مدت انتخابات ذکر کرد. محمدرضا یزدانی خرم می گوید: من از اول هم با انتخابی بودن رؤسای فدراسیون ها مخالف بودم و معتقدم که رئیس سازمان تربیت بدنی این حق را دارد که رؤسای فدراسیون ها را انتصاب کند.
وی دلیل این امر را محقق نبودن زمینه فرهنگ انتخابات می داند و اعتقاد دارد که از شیوه شایسته سالاری و کارآمد باید در پیشبرد اهداف ورزشی سود جست.
رئیس فدراسیون والیبال در عین حال مخالف کاهش زمان دوره ریاست فدراسیون ها از چهار سال به ۲ سال است. «دو سال نمی تواند برای به بار نشستن فعالیت مدیران زمان کافی باشد. باید به مدیر خوب فرصت داد تا با در اختیار داشتن زمان مناسب بتواند برنامه ریزی مناسبی برای به اجرا درآوردن کامل یک پروژه در برنامه کوتاه، بلند و میان مدت داشته باشد. در برخی از کشورها به دلیل فعالیت های مثبت یک مدیر ورزشی، زمامداری آنان حتی نزدیک به ۲۵ سال هم به طول می انجامد» .
●نبود شرایط احراز در هر دو روش
استاد دانشگاه تربیت مدرس در ارزیابی انتصابی یا انتخابی بودن انتخابات مجامع فدراسیون های ورزشی به ایسنا گفت: ما باید شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه خود را بسنجیم و با استفاده از محاسن هر دو روش، معایب کار را پوشش دهیم تا به روشی صحیح دست یابیم.
دکتر محمد احسانی اعتقاد دارد که هر دو روش چه انتصابی و چه انتخابی بودن مجامع فدراسیون های ورزشی هیچکدام در ورزش کشور جواب نداده است چرا که هر دو روش دارای معایب و محاسن مخصوص به خود است و هیچگاه به روش متقن برای برگزاری انتخابات دست نیافته ایم.وی دلیل این مشکل را فراهم نبودن شرایط احراز در هر دو روش می داند. «در روش انتخابی، شرایط به گونه ای است که رأی ها به میزان درست در میان همه افراد تقسیم نمی شود. مثلاً اتحادیه باشگاه ها دارای ۲ رأی و هیأت های ورزشی دارای ۳۰ رأی هستند. چنین مشکلاتی باعث می شود که رئیس فدراسیون دارای اقتدار لازم نباشد و افراد ذینفع در سرنوشت فدراسیون ها بیشتر دخالت می کنند. در روش انتصابی نیز بیشتر سلیقه ای عمل شده و ما شرایط احراز اصولی را نداریم» . وی افزود: «ما در درجه اول باید شرح وظایف را کاملاً روشن کنیم اما در حالت کلی با موانع زیادی روبه رو هستیم. توزیع رأی در انتخاب یک رئیس فدراسیون براساس آنچه که در قوانین بین المللی آمده از اهمیت بسیاری برخوردار است. متأسفانه هم اکنون در کشور ما شرایطی فراهم شده که همین انتخابات رؤسای فدراسیون های ورزشی، خسارات جبران ناپذیری به رشته های ورزشی وارد می شود و افرادی که اطلاعی از رشته ورزشی خاص ندارند، در انتخابات پیروز شده و جامعه ورزش را در آینده با مشکل مواجه می کنند» .
●شرایط بینابین
رئیس مرکز توسعه مدیریت و منابع سازمان تربیت بدنی ضمن اعتقاد به کار کارشناسی در این زمینه اعتقاد دارد: «در برخی جاها انتخاب و در برخی موارد نیز انتصاب در فدراسیون ها مثمر ثمر خواهد بود. انجام انتخاب یا انتصاب به زمینه لازم و یا میزان شناخت در فدراسیون مربوطه باز می گردد. البته بُعد زمان و شرایط حاکم به یک مجموعه نیز در انتصاب و یا انتخاب مهم است» .
مهندس اسماعیلی همدانلو با اعلام اینکه موضوع فوق در میان مدیران ورزش در حال بحث و بررسی است، گفت: «کم و کیف این قضیه باید بیشتر مورد کار کارشناسی قرار بگیرد؛ چرا که یک زمان فردی آنقدر برجسته و شناخته شده است که در حوزه کاری همه روی او دست می گذارند. در برخی مواقع نیاز به شور و مشورت و یا اخذ رأی است تا فرد مناسب انتخاب شود. در برخی مواقع هم باید شرایط بینابین را در نظر گرفت.
●انتخابی بودن نوعی ارزش است
رئیس کمیته ملی المپیک، انتخابی بودن مجامع فدراسیون های ورزشی را نوعی ارزش برای ورزش کشور قلمداد کرد.دکتر رضا قراخانلو با اشاره به اینکه در کشوری زندگی می کنیم که بیشترین انتخابات در آن صورت می گیرد، می گوید:«از آنجا که فدراسیون های ورزشی نهادهای مردمی هستند، انتخاباتی بودن مجامع آنها متناسب با شأن نظام است که اگر اشکالی در آن وجود دارد باید آن را برطرف کرد .» وی همچنین معتقد است که در انتخاب کادر فدراسیون های ورزشی افرادی باید دخالت داشته باشند که تأثیرگذاری واقعی در آن رشته ورزشی دارند. رئیس کمیته ملی المپیک برخلاف آیین نامه فعلی که بیشترین سهم از آن رؤسای هیأت های ورزشی است، اعتقاد دارد که اعضای مجامع باید عمدتاً نمایندگان باشگاه ها و نمایندگان ارگان ها و نهادهای داخلی کمک کننده به فدراسیون ها باشند.
●زد و بند و تبانی عامل بازدارنده
رئیس فدراسیون دوچرخه سواری زد و بندها و تبانی ها در انتخابات رؤسای فدراسیون های ورزشی را عاملی بازدارنده در مسئولیت گرفتن افراد شایسته خواند. امیر واعظی آشتیانی در گفت وگو با فارس گفت:«انتخابات باعث شده که امروز افرادی در ورزش ما مسئولیت داشته باشند که نه از نگاه علمی برخوردارند و نه از نگاه کاربردی که بتوانند روند رو به رشدی را در عرصه ورزش به جریان بیاندازند .» وی افزود:«فدراسیون ها زیر مجموعه مستقیم سازمان تربیت بدنی هستند و بودجه خود را از سازمان و کمیته ملی المپیک دریافت می کنند. از سوی دیگر مسئولیت پاسخگویی عملکرد فدراسیون ها به مسئولان نظام و مردم بر عهده سازمان تربیت بدنی است. چطور می توان چنین رسالتی را برای رئیس سازمان در نظر گرفت، اما حتی حقی مبنی بر انتصاب رؤسای فدراسیون برای او قائل نشد.» رئیس فدراسیون دوچرخه سواری با اشاره به اینکه رئیس سازمان تربیت بدنی بهتر از هر کس دیگر می تواند افراد مؤثر برای فدراسیون های مختلف را انتخاب و انتصاب کند، طرح تقلیل مدت زمان ریاست فدراسیون را از چهار سال به دو سال منطقی نخواند.وی برای مدت ریاست فدراسیون های ورزشی مدت پنج سال و مشابه با برنامه توسعه کشور را پیشنهاد داد و تصریح کرد:«البته حق انتصاب این امکان را به رئیس سازمان تربیت بدنی می دهد که اگر مدیری نتوانست برنامه های سازمان را دنبال کند او را برکنار نماید.»
●کل طرح را نباید زیر سؤال برد
رئیس فدراسیون شنا، شیرجه و واترپلو، با ارجح دانستن بحث انتخاب بر بحث انتصاب گفت:«هر جا که مدیری با نظر و رأی مردم انتخاب شود، بی تردید از مشروعیت و قدرت بیشتری برای کار برخوردار خواهد بود.» وحید مرادی با اشاره به اینکه در مملکت ما که رئیس جمهور و نمایندگانش با رأی مستقیم مردم انتخاب می شوند، گفت:«بهتر است به جای پاک کردن صورت مسأله کل طرح انتخابات فدراسیون ها را زیر سؤال ببریم و با تجربه به دست آمده در چند سال گذشته، نقاط ضعف آن را برطرف کنیم .» وی ضعف موجود در آیین نامه انتخابات را ناشی از کج سلیقگی و عدم صبوری و اعمال نظر مسئولان و یک جور تبانی دانست و اعلام داشت:«آنقدر طی۱۰ سال گذشته دست روی دست گذاشتیم تا امروز هیچ کاری برای رفع نواقص اساسنامه صورت نپذیرد و متأسفانه هیچ مسئول ارشدی هم به خود زحمت نداد تا با تحلیل کارشناسی شده آن را اصلاح کند.به نظر من با برطرف شدن نقایص و نهادینه کردن انتخابات و تسری رأی مردم در انتخاب رؤسای فدراسیون های ورزشی، بی تردید یک قدم در جهت رشد و اعتلای ورزشی برداشته خواهد شد.»
رئیس فدراسیون شنا بحث کاهش مدت ریاست فدراسیون ها را هم موجب تضعیف مدیران ورزش خواند و عنوان داشت:« با چنین کاری فرصت برنامه ریزی، طراحی و اجرا و در نهایت نتیجه گیری از رؤسای فدراسیون های ورزشی گرفته خواهد شد.»
وی وجود چنین تفکراتی را سطحی و نه پخته و نشأت گرفته از عدم شناخت نیاز کنونی ورزش ایران خواند و گفت:«نداشتن تحصیل آکادمیک و شناخت روی سایر کشورها، زمینه های بروز چنین تفکراتی در مجموعه ورزش است. به عنوان مثال در کشورهای صاحب ورزش تمامی ارگان های درگیر مانع از حذف و یا رفتن مدیران با سابقه و تجربه دار می شوند. تمامی رؤسای فدراسیون های بین المللی سوابقی ۱۰ الی۳۰ ساله در سمت های خود دارند. «لارفاوی» رئیس الجزایری فدراسیون جهانی شنا، ۱۲سال نایب رئیس بود و هم اکنون نیز به عنوان عضو هیأت اجرایی کمیته بین الملل المپیک (IOC) نزدیک به ۲۰ سال است عهده دار ریاست این فدراسیون است و این مدت حضور باعث تحول شگرفی در این ورزش شده است.●بهترین حالت ، انتصابی بودن است
رئیس فدراسیون بدمینتون گفت:با توجه به شرایط فعلی ورزش کشور انتصابی بودن روسای فدراسیون بهترین حالت است.مهدی کرباسیان اظهار کرد: من به همراه یزدانی خرم دو تن از قدیمی ترین روسای فدراسیون های ورزشی کشور هستیم که از سال های ۶۸- ۶۹ در این پست انجام وظیفه می کنیم.انتصابی بودن یا انتخابی بودن روسای فدراسیون های ورزشی در ادوار مختلف در سازمان تربیت بدنی مطرح بوده و اگر به ریشه این بحث توجه کنیم، با توجه به پرداخت بودجه اکثر فدراسیون های ورزشی از طرف دولت و سازمان تربیت بدنی و این که بودجه کافی و مناسبی در شأن جوانان و ورزش اختصاص یابد، بهترین حالت انتصاب روسای فدراسیون هاست.
●نیازبه کارشناسی
رئیس فدراسیون هندبال گفت: با کاهش مدت زمان ریاست فدراسیون های ورزشی به دو سال، اصلا نمی توان برنامه ریزی کرد. علیرضا رحیمی اظهار داشت: معتقدم در دنیا چون سیستم اداره فدراسیون های ورزشی با دیگر ارگان ها متفاوت است، مدیران به ثبات و زمان برای فعالیت نیاز دارند به همین دلیل با دو ساله شدن زمان ریاست فدراسیون های ورزشی اصلا نمی شود برنامه ریزی کرد. وی افزود: در سایر کشورها زمانی که رئیس یک فدراسیون تغییر می کند، کارها ادامه می یابد چرا که روی برنامه ریزی پیش می رود، ولی متاسفانه در کشور ما هنگام عوض شدن رئیس فدراسیون تمام کادر فدراسیون تغییر می کند که روی عملکرد آن رشته تاثیر می گذارد. رئیس فدراسیون هندبال با تاکید بر این که طرح احتمالی انتصابی شدن روسای فدراسیون های ورزشی باید توسط گروه کارشناسی که در این مساله ذینفع نباشند، بررسی شود،خاطر نشان کرد: من به عنوان کسی که در این میان ذینفع هستم نمی توانم اظهار نظر کنم اما به شخصه در هر دو صورت انتخابی یا انتصابی زیر نظر سازمان تربیت بدنی کار خود را ادامه می دهم. این گروه کارشناسی باید با نظر سازمان تربیت بدنی تمام مسایل مانند اساسنامه را به صورت دقیق مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
●نظر خاصی ندارم
محمد علیپور که تا چندی پیش رئیس مرکز توسعه ورزش همگانی بود و هم اکنون مسئولیت فدراسیون ورزش همگانی را در اختیار دارد، در این باره می گوید: هر رئیس سازمانی با بررسی شیوه های مختلف سعی می کند با انتخاب روشی ارزیابی بهتری روی زیر مجموعه مدیریتی خود داشته باشد و بتواند اعمال نظر کند. وی افزود: من شخصاً نظر خاصی ندارم و این موضوع باید در رده های بالای مدیریتی سازمان تربیت بدنی کارشناسی شود.
●ترکیب مجمع باید عوض شود
حسین جلالی رئیس فدراسیون دو و میدانی ضمن موافق بودن با روش انتخابات معتقد است: اگر قاعده هرم قانونمند تعریف شود، همه چیز عالی خواهد بود. وی ترکیب مجمع فعلی انتخابات را راضی کننده نخواند و گفت: باید از سهم زیاد هیأت ها کاست و بر سهمیه سایر ارگان ها مثل دانشگاه آزاد و باشگاهها افزود.
وی پیرامون کاهش زمان ریاست رؤسای فدراسیون ها گفت: با دو سال نمی شود برنامه ریزی کرد و در یک چشم به هم زدن این مدت تمام خواهد شد، البته شاید در برخی از رشته ها چهارسال زمان زیادی باشد، اما در ورزش های پایه هر چه به مدیران آن فرصت بیشتری داده شود بهتر می توان نتیجه گرفت.
البته یک انتصاب خوب در خیلی مواقع بهتر از انتخاب جواب داده است و در بسیاری از مواقع هم یک انتخاب بد خیلی چیزها را زیر سؤال برده است.
●باید شرایط انتخابات جامع را فراهم کرد
رئیس فدراسیون تنیس گفت: اگر لوازم برگزاری انتخابات به طور کامل مهیا بوده و فرد منتخب استقلال کامل داشته باشد، این روش بر انتصاب روسای فدراسیون ارجحیت خواهد داشت.
علیرضا خروشی در خصوص انتصاب یا انتخاب روسای فدراسیون های ورزشی گفت: اگر شرایط برگزاری نظام انتخاباتی جامع به طور کامل فراهم باشد انتخاب روسای فدراسیون های ورزشی نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت. اما، اگر فرد منتخب پس از کسب آراء موافق، استقلال کامل نداشته باشد، شیوه انتصابی شرایط مطلوب تری خواهد داشت چرا که در این صورت رئیس فدراسیون با برخورداری از حمایت و پشتوانه سازمان تربیت بدنی اقتدار بیشتری دارد.
وی ادامه داد: انتخابات شرایط و لوازم خاص خود را نیاز دارد که اگر این شرایط مهیا نباشد قطعا موفقیتی نیز حاصل نخواهد شد.در غیر این صورت فرد منتخب تنها مجری قوانین و دستورات سایر مسئولان بوده و اقتدار کافی برای اجرای برنامه های خود را ندارد.
نباید قوانین و مقررات به گونه ای باشد که اختیار رئیس فدراسیون محدود شده و اعمال نظر منابع قدرت در روند کارها تعیین کننده باشد.
خروشی در خصوص انتصاب روسای فدراسیون اظهار کرد: اگر فرد انتصاب شده به طور کامل مورد حمایت مسئولان و مدیران سازمان تربیت بدنی و کمیته ملی المپیک باشد کارآیی فدراسیون افزایش خواهد یافت.
هماهنگی فدراسیون با سازمان و تدوین برنامه های مورد نظر هر دو سازمان نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت.رئیس فدراسیون تنیس با اشاره به نظام انتخاباتی فدراسیون جهانی تنیس به ایسنا گفت: در فدراسیون جهانی تنیس (ITF) نظام انتخاباتی به صورت جامع اجرا شده و رئیس این فدراسیون با موافقت تمامی اعضا برگزیده می شود.کنفدراسیون تنیس آسیا نیز به همین طریق انتخاب می شود و می توان گفت که شیوه مطلوب سایر کشورها نظام انتخاباتی است.اما باید توجه داشت که شرایط این کشورها با ایران متفاوت بوده و باید این تفاوت ها را به حداقل برسانیم.باید شرایطی را فراهم کنیم که فرد منتخب استقلال کامل داشته و در اجرای اهداف خود با مشکل خاصی روبرو نباشد.خروشی در مورد کاهش مدت ریاست روسای فدراسیون ها از دو به چهار سال تصریح کرد: دو سال زمان بسیار کمی است و رئیس فدراسیون برای برنامه ریزی و اجرای آن به زمان بیشتری احتیاج دارد.شناخت ورزش و آگاهی از رشته ورزشی نیاز به زمان داشته و به نظر می رسد که چهار سال فرصت مناسبی برای این کار است.
انتخابات موجب استقلال روسای فدراسیون ها می شود
رئیس فدراسیون کاراته گفت: روی آوردن به نظام انتخابات موجب هماهنگی و همدلی بیشتر روسای فدراسیون با هیات های استانی خواهد شد.
علیرضا سمندر درخصوص موضوع انتخاب یا انتصاب روسای فدراسیون های ورزشی گفت: برگزیدن روسای فدراسیون های ورزشی از طریق برگزاری انتخابات موجب هماهنگی و همدلی بیشتر آنها با مسئولان هیات های استان ها شده و کمک بزرگی به برطرف شدن مشکلات ورزشی هر استان خواهد کرد.
وی ادامه داد: وقتی رئیس فدراسیون با رای روسای هیات ها انتخاب شود ارتباط و تعامل آنها با یکدیگر افزایش می یابد.در این صورت رئیس فدراسیون خود را موظف می داند که با استان ها هماهنگ شده و برای برطرف کردن مشکلات آنها تمام تلاش خود را به کار گیرد.
در حال حاضر وضعیت انتخابی در کشور ما جا افتاده و به نظر نمی رسد که مشکل خاصی در این زمینه وجود داشته باشد.
سمندر درخصوص تاثیر نظام انتخاباتی بر استقلال فدراسیون ها اظهار داشت: انتخاب رئیس فدراسیون موجب افزایش استقلال او خواهد شد.اما انتصابی بودن به بی اعتنایی وعدم هماهنگی رئیس فدراسیون با روسای هیات های استانی منجر می شود و در این صورت فدراسیون اعتقادی به فعالیت و هماهنگ شدن با هیات ها نداشته و نوعی بی تفاوتی در مسئولان پدید خواهد آورد. انتخابی بودن تنها شخص را به سازمان تربیت بدنی وابسته می کند.
رئیس فدراسیون کاراته افزود: روسای فدراسیون جهانی کاراته و کنفدراسیون آسیا نیز با رای مستقیم اعضا و فدراسیون های هر کشور انتخاب می شوند و این شیوه ای است که در بسیاری از کشورهای دنیا پیگیری می شود.وی درمورد کاهش مدت زمان ریاست فدراسیون ها گفت: چهار سال زمان بسیار مناسبی برای مدیران محسوب شده تا طرح های بلند مدت خود را به طور کامل عملی کنند. اجرا کردن بسیاری از برنامه ها و تصمیمات بزرگ یک فدراسیون در گرو در اختیار داشتن زمان کافی است و به نظر می رسد که دو سال زمان بسیار کوتاهی است.
سمندر ریاست چهار ساله روسای فدراسیون در ایجاد حاشیه امنیت برای آنها را بی تاثیر دانست و به ایسنا گفت: اگر رئیس فدراسیون عملکرد مناسبی نداشته و از عهده ایفا و اجرای وظایف خود برنیاید توسط رئیس سازمان تربیت بدنی عزل خواهد شد.
بر اساس قانون، رئیس سازمان تربیت بدنی اجازه دارد روسای فدراسیونی را که عملکرد ضعیفی داشته اند از کار برکنار کند و واضح است که با چنین شرایطی روسای فدراسیون نمی توانند به ریاست خود مطمئن باشند.
علی شاکری

منبع : روزنامه همشهری