موسیقی جهانی

● بیوموزیکولوژی
بار دیگر که صدای پرنده آوازخوانی را می شنوید، با دقت به آن گوش فرا دهید، چرا که اگر توجه خود را به آواز این جانوران معطوف کنید، ممکن است ریتم و الگوهای بسیار مشابه با آنچه که در موسیقی انسان یافت می شود را بیابید.
مطابق گزارش های جدید، دانشمندانی که سرگرم بررسی این الگوها هستند، معتقدند طبیعت موسیقی و ماهیت آن ممکن است از آنچه تا کنون تصور می شد بسیار عمیق تر و ریشه دارتر باشد. به عقیده محققان این الگوها شاید نشان از دانش ذاتی موسیقی در میان بسیاری از جانوران نظیر پرندگان، نهنگ ها و انسان داشته باشد.
جودی کالینز طی نیم قرن اخیر به آواز خوانی و همنوایی با اصوات نهنگ های گوژپشت پرداخته و CD های مختلفی را با عناوینی نظیر «آوای جنگل بارانی» روانه بازار کرده است. جالب آنکه صنعت «موسیقی طبیعی» با شکوفایی روزافزون هر لحظه رونق بیشتری در جهان می یابد.
اما به راستی آیا این اصوات آرام بخش و دلنشین موسیقی واقعی به شمار می روند و یا تنها عملکرد زیستی جانوری است که آنها را می آفریند؟
بررسی های اخیر حاکی از آن است که اصواتی نظیر پرنده یا نهنگ نه تنها موسیقی طبیعی هستند، بلکه این آواها ممکن است بخشی از یک «موسیقی جهانی» باشد که یک مفهوم شهودی از موسیقی را برای بسیاری از جانوران و نیز انسان فراهم می آورند. جیل آتما، پروفسور زیست شناسی دانشگاه بوستون و از نویسندگان گزارش اخیر که فلوت های ماقبل تاریخ را مورد بررسی قرار داده، می گوید فلوت هایی که بیش از ۵۷هزار سال قبل از استخوان ساخته شده اند، نشان از اهمیت والای موسیقی نزد اجداد غارنشین ما دارند. به اعتقاد وی، «این آلات موسیقی بسیار پیچیده تر از ابزارهای شکار بوده اند.»
مشابهت میان اصوات جانوران و انسان و میل ذاتی به ایجاد موسیقی از جمله نکاتی است که در علم موسیقی شناسی زیستی (biomusicology) مورد بررسی قرار می گیرد.
● اصوات یا موسیقی
این پرسش بچگانه به نظر می رسد که آیا طبیعت به لحاظ زیبایی شناختی قادر به تولید اصوات خوش و دلنشین است؟ به عنوان مثال موزارت بخشی از یک کنسرت پیانوی خود را از آوای سارش الهام گرفت و به عقیده متخصصان موسیقی شناسی زیستی، «آوای آن پرنده پیش از تصنیف شدن توسط موزارت نیز یک موسیقی بوده است.»
رون هوی، پروفسور زیست شناسی اعصاب و رفتار در دانشگاه کورنل، بر این عقیده است که ابتدا باید تعریف دقیقی از موسیقی ارائه شود و پس از آن این واژه برای توصیف اصوات خاص مورد استفاده قرار گیرد. به اعتقاد وی، تمام تعاریف موجود از موسیقی به نگرش انسان به این موضوع باز می گردد و عنوان موزیکال یا غیر موزیکال با یک بینش انسانمدار اصوات را مورد توصیف قرار می دهد. پروفسور هوی تصریح می کند: «موزیک یک مفهوم به شدت انسانی است و انسان ها زیبایی را تنها در اصوات خاصی می یابند و به آن لقب موسیقی می دهند.» به اعتقاد هوی، علاقه انسان ها از سبک مورد توجه هیپی های دهه ۱۹۶۰ به گوش سپردن آوای نهنگ ها تغییر یافته است، چرا که این اصوات با شکوه هستند.
اما آیا جانوران صوات خوش و دلنشین خود را هدفمندانه می آفرینند؟ پروفسور آتما می گوید این امکان باید به طور جدی مورد توجه محققان اهل فن قرار گیرد. او می افزاید درست همان طور که اجداد ما برای ساخت آلات موسیقی خود زحمت کشیده اند، جانوران نیز با جدیت روی ابداعات موزیکال خود کار می کنند. وی متذکر می شود: «]نهنگ های گوژ پشت[ بخش عظیمی از انرژی و وقت خود را صرف ساخت موسیقی می کنند.»
بنا به اظهار هوی، برخی دانشمندان هنوز هم اصوات معروف به موزیکال را در جانوران تنها در خدمت یک عملکرد زیست شناختی به شمار می آورند. هوی خود معتقد است: «به دلیل آنکه توانایی های شناختی جانوران هنوز به طور کامل مورد شناسایی قرار نگرفته، تنها می توانیم ابداعات آنها را از میان فیلتری به نام گوش و احساس انسانی درک کنیم.»

منبع : بنیاد اندیشە اسلامی