بازگشت بحران به سومالی

سومالی بار دیگر ناآرام شده است. در روزهای اخیر موگادیشو (پایتخت سومالی) صحنه درگیری های جدید میان نیروهای دولتی سومالی و شبه نظامیان این کشور شده است. درگیری های تازه در اواخر مارس سال جاری میلادی و با آغاز عملیات دولت سومالی علیه شبه نظامیان این کشور شروع شد. در روزهای بعد شبه نظامیان با حملات مشابه به پایگاه های نیروهای دولت موقت خسارات سنگینی را به ایشان وارد ساختند.
به گزارش الجزیره بیش از هزار تن در درگیری های ماه آوریل جان خود را از دست داده اند. خشونت های اخیر موگادیشو، از سوی کمیته بین المللی صلیب سرخ فاجعه آمیزترین جنگ و درگیری طی ۱۵ سال گذشته در سومالی توصیف شده است.
سازمان ملل نیز گزارش داد بر اثر این درگیری ها بیش از ۵۰ هزار نفر در چند روز گذشته از موگادیشو آواره شده اند.پس از دخالت اتیوپی در جنگ داخلی سومالی در ژانویه گذشته توازن جنگ سومالی یکباره برهم خورد و نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی شکست های سنگینی را پذیرا شدند. سپس با بمباران هوایی آخرین پایگاه های اسلامگرایان توسط هواپیماهای امریکایی عملاً قدرت اتحادیه محاکم اسلامی به صفر نزدیک شد. اما پس از آنکه امنیت سومالی به دولت موقت این کشور واگذار شد و سربازان اتیوپی شروع به ترک سومالی کردند، مشکلات جدید پدیدار شد.
سومالی از اوایل دهه ۹۰ میلادی تاکنون حکومت دائمی را به خود ندیده و همواره صحنه کشمکش های گروه های سیاسی و مسلح گوناگون بوده است. فقدان دولت مرکزی باثبات و دائم خسارت های جبران ناپذیری بر پیکره سومالی وارد ساخته است.
ارتش و گروه های مسلح دولت موقت که اداره کشور را در چند سال اخیر در دست داشته و دارند، حتی قادر به دفاع از مراکز و پایگاه های نظامی خود نیز نیستند. ناگفته پیداست اگر دخالت سربازان کشور همسایه (اتیوپی) نبود، بسیار بعید به نظر می رسید حاکمیت (نسبی) از دست اسلامگرایان خارج و به نیروهای دولت موقت منتقل شود. با این تفاسیر نمی توان انتظار داشت که قوای دولت موقت از عهده برقراری نظم و امنیت در کشور پهناور سومالی برآیند.قصور و سهل انگاری اتحادیه آفریقا نیز از دلایل بروز حوادث اخیر است.
در اجلاس گذشته سران این اتحادیه که اواخر ژانویه در اتیوپی برگزار شد، مقرر شد اعضای اتحادیه سربازان لازم جهت استقرار هشت هزار صلح بان آفریقایی برای برقراری امنیت سومالی را تامین کنند. اما در طول این نشست، رهبران قاره سیاه از زیر مسوولیت خود شانه خالی کرده و تنها نیمی از صلح بانان مورد نیاز تامین شد. در آن هنگام رئیس جمهوری غنا (که خود و کشورش ریاست سال ۲۰۰۷ اتحادیه آفریقا را بر عهده دارند) از عدم همکاری کشورهای آفریقایی در این زمینه به شدت انتقاد و اظهار تاسف کرد. ناتوانی اتحادیه آفریقا در استقرار نیرو در سومالی بر آشفتگی اوضاع داخلی این کشور افزود و عملاً زمینه را برای درگیری مجدد طرفین و نیز شعله ور شدن مجدد آتش جنگ داخلی آماده ساخت.
با این اوضاع آرایش سیاسی و نظامی نیروهای درگیر در سومالی تغییر خواهد کرد. سربازان و نظامیان اتیوپی که پس از شکست اسلامگرایان شروع به عقب نشینی و ترک تدریجی خاک سومالی کرده بودند، اکنون بار دیگر رهسپار کشور همسایه و حمایت از نیروهای دولت موقت خواهند شد. حوادث اخیر و ناامنی های به وجود آمده، بهانه مناسبی در دست دولتمردان اتیوپیایی قرار داده تا با استناد به آن حضور خود در سومالی را توجیه کنند.
سوی دیگر ماجرا آ رایش جدید نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی و تجدید قوای آنهاست. گزارش ها حاکی است اسلامگرایان پس از شکست های سنگینی که در ابتدای سال جاری میلادی متحمل شدند توانسته اند بار دیگر قدرت نظامی شان را تقویت کنند. به گزارش ایلنا یکی از مقام های عالی رتبه محاکم اسلامی اعلام کرد در منطقه «نائیه» در مرز سومالی با کنیا ۱۵۰۰ جنگجوی محاکم اسلامی خود را برای عزیمت به موگادیشو آماده می کنند.
یکی دیگر از فرماندهان آنان نیز به شبکه «العربیه» گفت؛ «در روزهای گذشته، بیش از ۲۰۰ سرباز محاکم اسلامی وارد سومالی شده و خود را برای نبرد با نیروهای اتیوپیایی و نیز نیروهای وابسته به حکومت انتقالی آماده می کنند.همچنین مقام های امنیتی کنیا اعلام کردند نزدیک به دو هزار جنگجوی محاکم اسلامی در منطقه «راس کامبونی» (منطقه یی در مرز سومالی و کنیا) مشغول آماده سازی خود برای حمله به موگادیشو هستند.
اسلامگرایان چندی پیش اعلام کردند برای در اختیار گرفتن موگادیشو جنگ های خیابانی گسترده یی را راه اندازی خواهند کرد. بر این اساس به نظر می رسد نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی به هدف و طرح خود نزدیک تر شده اند، زیرا نزاع های موگادیشو هر روزه تلفات و خسارت های بیشتری به بار می آورد.
افزایش درگیری ها، خود اثبات کننده بازگشت مجدد نیروهای اسلامی به پایتخت است.افزایش قدرت اسلامگرایان در حالی صورت می گیرد که تعدادی از فرماندهان ارشد آنان کشته یا بازداشت شده اند. حتی «شیخ شریف حمد» رهبر اسلامگرایان نیز چندی پیش در کنیا دستگیر و تحویل نیروهای امریکایی شد. به این ترتیب، نیروهای اتحادیه محاکم اسلامی بدون داشتن رهبر واحد توانسته اند به این درجه از بازسازی دست یابند.
در صورت کسب موفقیت های بعدی، به احتمال فراوان شاهد تعیین رهبر و شورای فرماندهی جدید توسط اسلامگرایان خواهیم بود.در این احوال اتفاق مهم هفته های اخیر سومالی، بازدید سرزده دستیار وزیر خارجه امریکا از این کشور آفریقایی بود.جندایی فریزر طبق اعلام سفارت امریکا در کنیا بلندپایه ترین مقام امریکایی است که از سال ۱۹۹۴ تاکنون از سومالی دیدار کرده است.
بازدید دستیار وزیر خارجه امریکا از سومالی، بار دیگر حمایت ایالات متحده را از دولت موقت این کشور نشان داد، اما در عین حال تمایل کاخ سفید جهت توافق طرف های درگیر سومالی را نیز به همراه داشت. امریکا همواره اتحادیه محاکم اسلامی را به حمایت از تروریسم متهم کرده و در مقابل، دولت موقت سومالی را به رسمیت می شناسد.
جندایی فریزر در شهر «بایدوا» (مقر اصلی دولت موقت) با رئیس جمهور، نخست وزیر و رهبران بلندپایه دولت موقت دیدار و درخواست «آشتی ملی» را مطرح کرد. به نظر می رسد ایالات متحده که نقش موثری در وقایع جاری سومالی دارد، بحرانی تر شدن اوضاع را علیه وجهه دموکراسی خواهی خود در جهان می داند.
بر این اساس، امریکا سعی در پایان بخشیدن به درگیری ها دارد، البته با این پیش شرط که منافع بلندمدت ایالات متحده در سومالی (و نیز منطقه استراتژیک شاخ آفریقا)، لحاظ و تقویت شود.ایالات متحده امریکا در جنگ داخلی سومالی، عملکرد دوگانه یی داشته است. با آنکه کاخ سفید همواره از دولت موقت این کشور آفریقایی حمایت می کرد، اما با ظهور اتحادیه محاکم اسلامی و تصرف نیمی از خاک سومالی توسط آنان، سیاست های ایالات متحده نیز تغییر کرد.
با این تفاسیر، آینده سومالی هر روز بیش از گذشته وخیم و غیرقابل پیش بینی می شود. میانجیگری سازمان های بین المللی و کشورهای مختلف نیز همچنان ادامه دارد، اما آنچه پررنگ به نظر می رسد کافی نبودن این میانجیگری ها است.
اتحادیه آفریقا، اتحادیه عرب و شورای امنیت سازمان ملل از مهمترین نهادهای بین المللی تصمیم ساز در جنگ داخلی سومالی به شمار می آیند. قرار بود در ۱۶ آوریل جاری نشست آشتی میان طرف های درگیر در سومالی برگزار شود اما شبکه خبری الجزیره به نقل از یک مقام بلندپایه اتحادیه عرب از تعویق این نشست خبر داد. این مقام اتحادیه عرب، ادامه یافتن درگیری ها را عامل اصلی تعویق گفت وگوهای صلح دانست. همچنین این نماینده اتحادیه عرب، تاریخ بعدی نشست را اواسط ماه مه اعلام کرد.

هادی جرقوئیان

منبع : روزنامه اعتماد