شکست آتاتورک از روسری

«روسری» سالهاست که در ترکیه به مهمترین نشانه افتراق و فاصله اکثریت مردم مسلمان این کشور و احزاب اسلام گرا با حامیان لائیسم و سیاستمداران پیرو مبانی پایه ریزی شده توسط کمال مصطفی آتاتورک تبدیل شده و جدایی ملت و حکومت دراین کشور مسلمان را به روشنی نمایش می دهد اما این موضوع در ماه های اخیر چنان شدت گرفته که دیگر نمی توان اختلاف بر سر آن را اختلافی فاقد نتیجه عملی میان مبانی فکری مردم با حاکمیت دانست.
اگر هشت سال پیش «مروه کاواکچی» با روسری در پارلمان این کشور حاضر شد و در میان باور سیاستمداران رخنه ایجاد کرد و البته در مقابل هجمه همه جانبه مخالفان قرار گرفت، امروز ترکیه صاحب رئیس جمهور و نخست وزیری است که همسر و فرزندانی محجبه دارند و حجاب اسلامی به اتاق آتاتورک هم رسیده است!
قانون اساسی ترکیه که سکولاریسم رکن مهمی از آن را تشکیل می دهد از سال ۱۹۸۲ که دولت نظامی وقت ترکیه تغییراتی بر آن اعمال کرد، ورود بانوان با حجاب را به موسسات دولتی ممنوع کرده است و همین موضوع، باعث جلوگیری از حضور زنان و دختران محجبه در محافل سیاسی، ادارات، دانشگاه ها و سایر مراکز دولتی شده است اما حالا پس از انتخاب عبد الله گل به ریاست جمهوری و رجب طیب اردوغان به سمت نخست وزیری، حزب حاکم اسلام گرای عدالت، توسعه - که هر دو این افراد جزو آن هستند - در پی لغو ممنوعیت حجاب در مراکز دولتی هستند.
مخالفت با حجاب زنان در تمام این سال ها موضوع مناقشه انگیزی در ترکیه بوده است. بارها زنانی که به واسطه پافشاری برحفظ حجاب از تحصیل محروم شده اند - از جمله خیر النسا» همسر رئیس جمهور فعلی این کشور - به دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا شکایت برده اند (که البته این دادگاه رایی به نفع آنها نداده است!)، نوشته های روزنامه های لائیک این کشور علیه حجاب اسلامی بارها اعتراض مردم را در برداشته و به راهپیمایی هایی منجر شده است و در طول سال های اخیر که نمایندگان اسلام گرا در مجلس ترکیه حضوری پررنگ داشته اند، حضور همسران آنها در میهمانی ها و مراسم رسمی همواره خبرساز و جنجال آفرین بوده است.
جنجال بیشتر از طرف ارتشی هایی صورت گرفته که خود را حافظ میراث آتاتورک و نگهبان سکولاریسم می دانند و در این سال ها با تمام قدرت در مقابل اسلام گرایی و خواسته های مسلمانان ایستاده اند. احمد نجدت سزر رئیس جمهور سابق این کشور هم از مخالفان سرسخت اسلام گرایی بود و سعی داشت روسری را از تمام صحنه های سیاسی این کشور حذف کند و در این راه تا آنجا پیش رفت که یکسال در مراسم سالگرد تشکیل جمهوری ترکیه از نمایندگان پارلمان که همسرانشان محجبه بودند برای شرکت در این مراسم دعوت نکرد که این اقدام با اعتراض های بسیاری روبه رو شد. ارتش هم آنچنان علیه حجاب موضع دارد که حتی از نمایش تابلوهای نقاشی که در آنها تصویری از زنان محجبه هم باشد، در موزه نظامی استانبول جلوگیری کردند! آنها با عنوان اینکه برخی از تابلوها مغایر با مبانی جمهوری ترکیه هستند، اعلام کردند که هرگز اجازه نمی دهیم تصاویر زنان محجبه در این موزه به نمایش گذاشته شود.
حالا اگرچه نجدت سزر دیگر رئیس جمهور نیست و جای خود را به عبد الله گل اسلام گرا داده است اما ژنرال های ارتش می کوشند که همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و از موقعیت سیاسی خود و ادعای میراث داری آتاتورک قدمی عقب ننشینند.
بر همین اساس هم فرماندهان نظامی این کشور در اولین مهمانی که از سوی عبد الله گل به عنوان رئیس جمهور ترتیب داده شده بود شرکت نکردند و در واقع همراه با اعضای حزب جمهوری خلق - که آتاتورک را بنیانگذار حزب خود می دانند - این میهمانی را تحریم کردند. این ژنرال ها در مراسم سوگند گل هم شرکت نکردند و پیش از انتخاب او، آشکارا با ریاست جمهوری اش مخالفت کرده و طی بیانیه ای برای نظام سکولار این کشور ابراز نگرانی کرده بودند.
ارتش ترکیه طی ۶۰ سال گذشته با توسل به همین ادعا که نگهبان و پاسدار نظام سکولار است، سه بار دولت های منتخب این کشور را با توسل به کودتا سرنگون کرده است اما واقعیت این است که به نظر نمی رسد در شرایط فعلی توان و جرات کودتا را داشته باشد، با این حال ژنرال ها از اینکه عبد الله گل و همسر محجبه اش، رئیس جمهور و همسر رئیس جمهور این کشور هستند، به شدت ناراحتند.
حجاب اسلامی در کشور ترکیه علی رغم سال ها ممنوعیت و مبارزه فرهنگی به قدری ریشه دار است که حذف آن محال است. بعضی مردم ترکیه حتی عقیده دارند که مادر و همسر آتاتورک هم محجبه بوده اند و یکبار، زمانی که یکی از روزنامه ها اقدام به چاپ عکسهای آتاتورک در کنار مادر محجبه اش کرد، جنجال رسانه ای میان مخالفان و موافقان در گرفت و تا مدتها نویسندگان ترک به زوایای مختلف این موضوع پرداختند.
در ماههای اخیر کمیسیونی برای تدوین منشور قانون اساسی جدید ترکیه تشکیل شده تا جایگزین منشور دوران نظامی این کشور شود و یکی از مهمترین مسائل طرح شده در این کمیسیون، رفع ممنوعیت حجاب در این کشور است.
رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه چندی قبل در گفت وگو با روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز گفت که ممنوعیت ورود زنان و دختران با حجاب به دانشگا ه های دولتی در ترکیه باید لغو شود.
یک روز پیش از چاپ مصاحبه اردوغان در فایننشال تایمز، روزنامه ترکیه ای ملیت نیز از مخالفت عبدالله گل رئیس جمهور جدید ترکیه با ممنوعیت ورود زنان و دختران محجبه به دانشگاه های دولتی در این کشور خبر داده بود. اردوغان به روزنامه فوق الذکر گفته که لغو ممنوعیت ورود بانوان محجبه به دانشگاه های دولتی، دموکراسی و سکولا ریسم را در ترکیه استوارتر خواهد ساخت و از سوی دیگر، به نظر او محروم کردن دختران از تحصیل تنها به دلیل تقید آنها به حجاب اسلا می ناعادلا نه است.
وی در این مصاحبه همچنین عنوان کرد که وقتی در جوامع غربی، دختران محجبه مشکلی برای ورود به دانشگاه ها ندارند، چنین مشکلی در ترکیه هم نباید وجود داشته باشد و به نظر او حل این مشکل باید در اولویت نخست جای داشته باشد.
عبدالله گل هم در اظهاراتش که در روزنامه ملیت منتشر شد گفته بود که دانشگاه رفتن بانوان محجبه خیلی بهتر از خانه نشین شدن آنها است و با مساله آزادی حجاب باید از منظر فردی و به عنوان یکی از دستاوردهای مدرنیته نگریست.
همزمان با انتشار اظهارات نخست وزیر ترکیه، اما شورای تحصیلا ت عالیه ترکیه جلسه ای تشکیل داد و مخالفت خود را با لغو این ممنوعیت ابراز کرد. با این حال نتایج یک نظر سنجی در همین ایام نشان داد که اکثریت قابل توجهی از پرسش شوندگان از لغو ممنوعیت حجاب در دانشگاه ها حمایت می کنند.
طبق این نظر سنجی که توسط یک موسسه تحقیقاتی و به سفارش یک برنامه خبری انجام شده است ۷۴ درصد افراد مخاطب گفته اند ممنوعیت حجاب در دانشگاه ها باید لغو شود. تقریبا همین میزان از پرسش شوندگان هم ابراز عقیده کرده اند که روسری سر کردن خیرالنسا» گل همسر رئیس جمهور جدیدشان هم ایرادی ندارد.
همچنین طبق تحقیقات این موسسه بیش از ۶۰ درصد زنان ترکیه با حجاب هستند. سال گذشته هم از سوی یکی از مراکز تحقیقاتی ترکیه، نظرسنجی میان ۴۴۰۰ پسر و دختر جوان در مناطق مختلف ترکیه انجام گرفت که نشان داد تقریبا ۹۰ درصد جوانان گزینه های لزوم احترام به دین و برداشته شدن ممنوعیت حجاب را انتخاب کرده اند و چنین آماری با توجه به این که طرفداران نظام سکولا ر در ترکیه بیش از ۸۰ سال است با اسلا م خواهی و حجاب مبارزه می کنند، بسیار پرمعنا است.
در سال ۱۳۱۷، رضا پهلوی شاه ایران که می خواست از الگوی آتاتورک در ترکیه پیروی کند سعی در کشف حجاب در ایران کرد اما همچنان که در تاریخ آمده، تلا ش او به شکست انجامید و حکومت پهلوی در ۴۰ سال باقیمانده حکومتش سعی داشت با استفاده از روش های فرهنگی و تبلیغات، حجاب اسلا می را از مردم بگیرد اما نتوانست.
حال شاید بتوان ادعا کرد که اگر چه در تمام این سالها نظامیان و حکومتگران ترکیه خواسته اند نشان دهند که آتا تورک در پیشبرد اهداف خود در ترکیه موفق بوده اما دیگر برای کسی شک نمانده که ظاهر سازی های مبتنی بر زور و تبلیغات نتوانسته ریشه اعتقادات مذهبی در مردم مسلمان ترکیه را بخشکاند و نهایتا تلا ش هشتاد ساله آتاتورک و پیروانش محکوم به شکست است، همچنان که نمونه ایران آتاتورک (رضا خان میرپنج) هم نتوانست موفقیتی کسب کند.

نویسنده : محمدحسین روانبخش

منبع : روزنامه مردم سالاری