دوستی در اینترنت

احتمالاً از اطرافیان خود شنیده اید که برخی، دوستان زیادی از طریق اینترنت پیدا کرده اند و گاهی صمیمیت در چنین دوستی هایی بیش از دوستی های متداول بوده است. این افراد، معمولاً دوستان خود را با استفاده از برنامه های پیام رسانی سریع (Instant Messaging) پیدا می کنند.
برنامه های پیام رسانی سریع در میان ابزارهای ارتباطی کامپیوتری دارای دو ویژگی مهم هستند:
۱) با استفاده از این برنامه ها می توان فهمید که از میان دوستان، کدامیک در حال حاضر به شبکه وصل است
۲) یک زمینه گفت وگوی متنی فراهم می کنند. اگرچه، این برنامه اکنون به طور فزاینده ای امکانات صوتی و تصویری نیز فراهم کرده اند. به این ترتیب، برنامه های پیام رسانی فوری، جایگاه خود را به عنوان یکی از محبوب ترین کاربردهای اینترنت تثبیت کرده اند. یکی از مهمترین دلایل محبوبیت این برنامه ها ممکن است آن باشد که نسبت به سایر ابزارهای ارتباطی نظیرتان ارزان تر هستند. گذشته از دلایل اقتصادی، قابلیت استفاده در حالت تک به تک (one to one) و گروهی و نیز ترکیب ویژگی های تلفن، پست الکترونیک و اتاق های گپ از عوامل محبوبیت این برنامه ها هستند.
مطالعات پیشین نشان داده است که فناوری ارتباطات، جایگزین ارتباطات رودررو نشده است (،۱۹۹۲ Walther)، اما آیا در ایجاد رابطه و نحوه ارتباط مردم در دهکده جهانی موفق نبوده است؟ و یا آیا نرم افزارهای پیام رسانی، امکانات بیشتری برای ارتباط میان دوستان فراهم کرده اند؟ در این مطلب، خلاصه ای از مطالعه ای را که در مورد تاثیر نرم افزارهای پیام رسانی بر دوستی ها انجام شده است می آوریم. از آنجا که دانشجویان، نمونه های بسیار خوبی برای بررسی این مورد هستند، این مطالعه با استفاده از دانشجویان انجام شده است.
در حقیقت، بر طبق تحقیقی در سال ،۲۰۰۲ دانشجویان بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت در آمریکا بوده اند. بر طبق این تحقیق، ۸۶ درصد دانشجویان به طور جدی از اینترنت استفاده کرده اند. در حالی که تنها ۵۹ درصد کل جمعیت آمریکا کاربر جدی اینترنت بوده اند. همچنین، دانشجویان بیشتر از سایر اقشار از نرم افزارهای پیام رسانی فوری استفاده می کنند. در حالی که تنها نیمی از کاربران اینترنتی کل جامعه آمریکا از این نرم افزارها استفاده کرده اند، تقریباً سه چهارم کاربران دانشگاهی از پیام رسانی اینترنتی استفاده کرده اند. دو سوم دانشجویان بیان داشته اند که بیشتر ارتباطات آنها در اینترنت با دوستانشان بوده است.
بنابراین، می توان تاثیر میزان استفاده از این نرم افزارها بر روابط دوستی را در گروه دانشجویان به خوبی بررسی کرد. طبق تحقیقات پیشین، دو دیدگاه کلی و متناقض در مورد روابط اینترنتی وجود دارد. دیدگاه نخست بیان می دارد که روابط اینترنتی، غیرواقعی و شکننده هستند. اما در دیدگاه دوم نقش ارتباطات اینترنتی بسیار جدی تر است. طبق این دیدگاه، به دلیل آنکه کاربران مجبورند فقدان کانال ارتباطی دارای ویژگی های ارتباط رودررو را جبران کنند، سعی خواهند کرد از روش های دیگری روابط خود را از طریق اینترنت توسعه دهند.
برای مثال، Walther بیان می کند که پست الکترونیک هیچ اطلاعات کمتری نسبت به یک ارتباط رودررو را فراهم نمی کند. در نتیجه، ارتباطات اینترنتی دقیقاً همان میزان اطلاعات را منتقل می کنند، اما در اینجا زمان بیشتری صرف می شود. ضمن آنکه، اکنون می بینیم که کاربران برای انتقال احساسات در روابط اینترنتی علایمی را ابداع کرده اند (نظیر -:). موضوع دیگری که در این مطالعه بررسی شده است، تاثیر میزان استفاده از پیام رسانی فوری بر ایجاد صمیمیت است. برای بررسی این موضوع، شاید بهتر باشد ببینیم معنی صمیمیت چیست؟ گابریل مارسل، فیلسوف معروف صمیمیت را به کمک یک شعر تعریف کرده است: «حتی اگر نتوانم ببینمت، حتی اگر نتوانم لمست کنم، احساس می کنم با من هستی.»
می بینیم که در این تعریف، حضور فیزیکی در صمیمیت نقشی ندارد. یافته های این مطالعه نیز همین مطلب را نشان می دهد. در این مطالعه، ۱۳۸ دانشجو انتخاب شدند. سپس از آنان خواسته شد پرسشنامه ای با ۱۵ سئوال را پر کنند. سئوالات این پرسشنامه مشخص کننده میزان استفاده از پیام رسانی فوری، محل استفاده از این نرم افزارها (خانه یا دانشگاه) و میزان صمیمیت در دوستان اینترنتی است. ۸۹ درصد پرسش شوندگان بیان داشته اند که از برنامه های پیام رسانی فوری (نظیر MSN Messenger یا ICQ) استفاده کرده اند. میانگین سنی آنها ۴/۲۱ سال بوده است و ۵۴ درصد آنان پسر و ۴۶ درصد دختر بوده اند.
بیشتر آنان اظهار کرده اند که در خانه از پیام رسانی فوری استفاده کرده اند (۷۰ درصد). همچنین، آنان به طور میانگین حدود ۱۰ ساعت برنامه خود را فعال نگه داشته اند، اگر چه تنها ۲ ساعت به طور واقعی از آن استفاده کرده اند. اطلاعات استخراج شده از پرسشنامه ها نشان می دهند که رابطه مستقیمی میان میزان استفاده از پیام رسانی فوری و صمیمیت وجود دارد. در حقیقت، طبق اطلاعات آماری مشخص شد که هر چه استفاده از پیام رسانی فوری بیشتر بوده است، میزان صمیمیت نیز افزایش یافته است.
نتیجه دیگری که از این مطالعه مشخص شده است آن است که برنامه های پیام رسانی فوری، کاربران را به ملاقات رودررو تشویق می کند. برخی ویژگی های نرم افزارهای پیام رسانی فوری به ما کمک می کند تا یافته ها یمان را بهتر تحلیل کنیم. در واقع، کاربران در ارتباط متنی قادرند پیام های خود را با دقت بیشتری نسبت به ارتباط تلفنی یا ارتباط رودررو منتقل کنند و این به افزایش صمیمیت کمک می کند.
همچنین به نظر می رسد مکانی که برنامه های پیام رسانی فوری استفاده می شود در ایجاد صمیمیت بسیار موثر است، زیرا کاربران معمولاً در حریم خصوصی خود (نیمه های شب در خانه) یعنی مکانی که در آن آسوده خاطر و تنها هستند از این برنامه ها استفاده می کنند. در نتیجه، کاربران بهتر می توانند در مورد مسائل شخصی و خصوصی خود صحبت کنند. به این ترتیب می بینیم که فناوری ارتباطات می تواند روابط دوستانه را دگرگون سازد و به ایجاد صمیمیت در جامعه کمک کند.

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات