دیدگاه‌های دکتر صنعتی پیرامون وضعیت بیوتکنولوژی در ایران و جهان

متن زیر از سخنرانی دكتر محمد حسین صنعتی، رییس مركز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیك و تكنولوژی زیستی اقتباس شده كه به وضعیت بیوتكنولوژی در ایران و جهان پرداخته است.
● عوامل مؤثر در توسعه بیوتكنولوژی در جهان
۱) سرمایه‌گذاری بخش دولتی:
بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار تا سال ۲۰۰۰ توسط دولت‌های مختلف جهت توسعه بیوتكنولوژی سرمایه‌گذاری شده است كه ۵۰ درصد آن فقط در آمریكا بوده است. كوبا، هند و سایر كشورهایی كه در بیوتكنولوژی پیشرفت خوبی داشته‌اند، نمونه‌هایی از حمایت مناسب دولت از این فناوری هستند.
۲) توسعه بیوتكنولوژی در تمامی ابعاد مختلف جامعه:
بیوتكنولوژی به سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها، ارگان‌ها و بخش‌های مختلف مرتبط می‌شود و كشورهای پیشرفته در اثر وفاق ملی و همكاری بخش‌های مختلف با یكدیگر توانسته‌اند توسعه این فناوری را رقم بزنند. تا سال ۱۹۹۵، تعداد دوره‌های كارشناسی (BSc) بیوتكنولوژی در دنیا كمتر از انگشتان دست بوده است؛ در حالیكه در سال ۲۰۰۰، حدود ۲۵۰۰ دوره كارشناسی در دنیا وجود داشت كه این نیز روبه افزایش است.
۳) سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
▪ كشورهای پیشرو
كشورهای توسعه‌یافته در بیوتكنولوژی عبارتند از: آمریكا، انگلیس، كانادا، فرانسه، استرالیا، ژاپن و آلمان و برخی اسراییل را نیز جزو این كشورها تلقی می‌نمایند.
كشورهای درحال توسعه كه در بیوتكنولوژی قدرتمند هستند شامل: هند، كوبا، آرژانتین، تایوان، كره جنوبی، چین و برزیل.
این كشورها شاید با وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر از كشور ما، توانسته‌اند در بیوتكنولوژی وضعیت بسیار مطلوب و خوبی را كسب نمایند.
▪ نمونه‌هایی از سرمایه‌گذاری و درآمدزایی بیوتكنولوژی
ژاپن تاكنون حدود ۲۰ میلیارد دلار در بیوتكنولوژی سرمایه‌گذاری نموده است و حدود ۱۸ میلیارد دلار از این طریق درآمد داشته است.
آمریكا نیز تاكنون ۱۰۰ میلیارد دلار در بیوتكنولوژی سرمایه‌گذاری نموده است ( بیشترین سرمایه‌گذاری در دنیا) كه ۳ میلیارد دلار آن فقط مربوط به پروژه ژنوم انسان است و در سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ به این امر تخصیص یافت. میزان درآمدزایی آمریكا از بیوتكنولوژی حدود ۵۰ میلیارد دلار است كه دلیلی است بر این نكته كه هنوز بیشتر سرمایه‌گذاری در آمریكا صرف تولید علم می‌شود تا تولید محصول.
برزیل نیز در حدود ۲ میلیارد دلار در بیوتكنولوژی سرمایه‌گذاری كرده است و بیش از ۴ میلیارد دلار درآمدزایی داشته است.
● زیرساخت‌های توسعه بیوتكنولوژی در كشور
در حال حاضر ۱۲ وزارتخانه و سازمان به نحوی در ارتباط با بیوتكنولوژی مشغول فعالیت هستند و ۱۰ دانشگاه علوم پزشكی كشور نیز فعالیت‌های نسبتاً خوبی در این مورد دارند. ۱۸ مركز تحقیقاتی نیز به نحوی در خصوص بیوتكنولوژی مشغول فعالیت هستند. نیروی انسانی كشور نیز تقریباً شامل ۱۴۰۰ نفر فوق‌لیسانس و دكترا است كه مستقیماً در بیوتكنولوژی فعال هستند.
در خصوص آموزش بیوتكنولوژی در كشور، ۳۲ دوره آموزشی شامل ۱۳ دوره دكتری و ۱۹ دوره كارشناسی ارشد در كشور وجود دارد كه از آنها ۸ دوره علوم پایه، ۱۱ دوره كشاورزی، ۹ دوره مرتبط با صنعت و ۴ دوره مربوط به پزشكی و مالكیت فكری است.
تولیدات بیوتكنولوژی درایران نیز عبارتند از: سرم و واكسن (بیشتر به روش بیوتكنولوژی سنتی)، كشت بافت گیاهی، كود و سموم بیولوژیك، فرآورده‌های میكروبی و كیت‌های تشخیصی، برخی از مواد دارویی مثل آنتی‌بیوتیك‌ها، هورمون‌ها و فاكتورهای پروتئینی كه با روش‌های بیوتكنولوژی و مهندسی ژنتیك تولید می‌شوند و در مراحل مختلف آزمایشگاهی تا تولید قرار دارند. مواد شیمیایی شامل الكل، اوره، استون و اسیداستیك نیز وجود دارند كه تا حدودی در تولید آنها از روش‌های بیوتكنولوژی استفاده می‌شود.
● سرمایه‌گذاری در مؤسسه رازی، نمونه‌ای از خلق ارزش‌افزوده بالا
یكی از ظرفیت‌های بزرگ كشور در تولید محصولات بیوتكنولوژی، مؤسسه تحقیقات واكسن و سرم‌سازی رازی است كه شاید همگی ما كه در این جمع حضور داریم با واكسن‌های تولیدی این مؤسسه ایمن شده‌ایم. در حال حاضر بیش از ۵/۳ میلیارد دوز در سال از انواع مختلف واكسن در مؤسسه رازی تولید می‌شود. این مؤسسه، در صورتی‌كه بازسازی شود و بتواند خود را به متدهای جدید تجهیز نماید، می‌تواند مركز بسیار مهم و بزرگی در خاورمیانه و حتی دنیا باشد.
سالانه حدود ۲۰ میلیون دلار در مؤسسه رازی سرمایه‌گذاری می‌شود (اعم از هزینه‌های جاری، عمرانی، تجهیزاتی و غیره)، درحالی‌كه ارزش محصولات تولیدشده در این مؤسسه حدود ۲۰۰ میلیون دلار در سال است. این موضوع نشان می‌دهد كه سرمایه‌گذاری در بیوتكنولوژی تا چه حد می‌تواند ارزش افزوده خلق نماید.
● عوامل مؤثر و لازم در توسعه بیوتكنولوژی كشور
۱) تربیت نیروی انسانی
۲) ایجاد و تقویت زیرساخت‌ها
۳) توجه به زیست‌فناوری در ساختار تحقیقاتی كشور
۴) تخصیص بودجه مناسب
۵) تدوین برنامه ملی زیست‌فناوری
۶) وجود ارتباطات علمی در سطح جهان
۷) رعایت قوانین حقوق مالكیت فكری و ثبت اختراعات
به‌عنوان مثالی از تخصیص بودجه مناسب باید گفت اسپانیا برای تأسیس مركز ملی تحقیقات بیوتكنولوژی، تاكنون ۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری كرده است و یا اینكه كوبا كه كشوری از نظر اقتصادی ضعیف و در تحریم اقتصادی نیز می‌باشد، سرمایه‌گذاری اولیه آن برای ساخت مركز تحقیقات بیوتكنولوژی كوبا، یك میلیارد دلار بوده است.

نویسنده: مهدی رهایی
نقل قول از دكتر صنعتی

منبع : شبکه تحلیل گران تکنولوژی ایران