بی خوابی (Insomnia)

● محصول ۲۰۰۲آمریکا -کمپانی برادران وارنر-۱۱۸ دقیقه
● فیلمی از کریستوفرنولان
● آل پاچینو -رابین ویلیامز -هیلاری سوانک
● بی خوابی آخرین فیلم کریستوفر نولان کارگردان جوان انگلیسی اثری غافلگیر کننده است.
این غافلگیری شاید به این جهت باشد که کمتر کسی فکر می کرد که خالق تریلر غریب ،یادگاری به بازسازی فیلم ۱۹۹۷ نروژ بپردازد .
● یادگاری: تجربه ای عجیب در روایت داستانی بود که شاید پس از دو بار دیدن نیز نیاز به رمز گشایی برخی از سکانس ها بود وشاید خیلی ها وسوسه شوند فیلم را به صورت توالی زمانی وشکل واقعی روایت به صورت سکانس به سکانس از آخر به اول فیلم ببینند. شایدروایت خطی بی خوابی علاقمندان افراطی یادگاری را سرخورده کند . اما عملا" تریلربسیارجذابی از کار در آمده در نگاه اول یادگاری و بی خوابی وجه تشابه آنچنانی ندارند اما نگارنده براین باورست که وجود تضاد در شخصیت گای پیرس و انگیزه انتقام از قاتل همسرش که خود قاتل او بوده است در بستر اتفاقی که حافظه کوتاه مدت خود را در اثر آن از دست داده است همان انگیزه ای است که کریستوفر نولان را به بازسازی بی خوابی ترغیب کرده است
از اواسط داستان ویل دورمر کاراگاه کهنه کار لس آنجلسی به دنبال قاتلی است که شاهد کشته شدن همکار دورمر به دست او بوده است و می تواند باعث نابودی دورمر شود .احتمالا"کشمکش درونی پاچینو در دوراهی انجام اخلاق حرفه ای ویا مسکوت گذاشتن تبانی با والتر فینچ انگیزه اصلی برای نولان بوده است.
و چه کسی بهتر از آل پاچینو می توانست تصویرگر ویرانی درونی دورمر ونجات او از این مخمصه اخلاقی باشد. در مقطعی که میتوانست نمایش پاچینو در نقش یک کاراگاه پلیس چندان دلپذیر نباشد پاچینو چنان قدرتمند عمل می کند که این نقش تبدیل به یکی از نقاط عطف پرشمار کارنامه درخشانش می شود. و اوج قله اخلاقی شخصیت پاچینو در سکانسی است که الی بر (هیلاری سوانک) پرونده کشته شدن دستیار پاچینو به دست فینچ را پیش دورمر می برد تا امضای نهایی پرونده ومختومه شدن آن را انجام دهد اما دورمر با امتناع ازامضا پرونده الی بر را به بیشتر تحقیق کردن سوق میدهدتا وجدان خود را کمی التیام بخشد.بی خوابی به لحاظ عوامل فنی یکی از پروژه های خوش اقبال سال ۲۰۰۲ بود اکثر نماها در ونکور کانادا فیلمبرداری شد اما برای سکانس های شب های روشن در فیلترهای فیلمبرداری تغیراتی ایجاد شدو با تغییر کنتراست نور شب های روشن نایت میوت (night mut) را بوجود آوردند.
کریستوفر نولان پس از تجربه یادگاری و تعقیب که بعدها دیده شد پیرنگهای اصلی بی خوابی نروژی را حفظ کرد (تغییر سکونت کاراگاه به جایی که آفتاب غروب نمیکند ) امابا اضافه کردن بخشها و شخصیت های متفاوتی فیلم منسجمی ساخت که عملا" باعث دوباره به چشم آمدن بی خوابی نروژی شد.
فیلم به همراه چند فیلم دیگر در تابستان به روی پرده رفت و فروش قابل قبولی داشت امابی توجهی وانکار فیلم در مراسم وجوایز پایان سال روی داد. کره طلایی و اسکار با نادیده گرفتن بهترین فیلمهای تابستان از جمله بی خوابی و گزارش اقلیت و اطاق وحشت چشم خود را بر توانایی های عوامل آنها خصوصا"بازیگران آنها بستند.
بی خوابی داستان کاراگاه پلیسی است که به همراه دستیارش برای به دام انداختن قاتل یک دختر از لس آنجلس عازم آلاسکا می شود و با توجه به وضع جغرافیایی آلاسکا(در آن زمان از سال در آلاسکا خورشید غروب نمی کند) دچار بیماری بی خوابی می شود .عملیات برای یافتن قاتل آغاز شده اما در حالی که ویل دورمر (آل پاچینو) کارآگاه پلیس در مه کوهستان به نزدیکی قاتل رسیده همکارش را اشتباها" مورد هدف قرار می دهدو بعدا" می فهمیم که قاتل نیز تماشاگر این صحنه بوده است. مسئله وقتی بغرنجتر می شود
که بدانیم دستیار دورمر میخواست برای حفظ زندگی خود علیه دورمر در لس آنجلس حرف بزند. قاتل با مطرح کردن این مسئله ازپاچینو میخواهداز ادامه تحقیقات صرف نظر کرده تا او هم ماجرا را به کسی نگوید تا اینکه بالاخره در درگیری انتهایی فیلم یکدیگررا به ضرب گلوله می کشند وپاچینو که از شدت بی خوابی دچار وهم شده است به سوانک می گویدمی خواهم بخوابم. بر خلاف یادگاری که با روایت پیچیده اش تبدیل به نمونه ای در شکل تدوین عکس شده در اینجا با داستان ساده وروانی روبرو هستیم که پیچ وخمهای آنچنانی ندارد . واین یکی از نکاتی است که نشان می دهد بی خوابی فیلم اجراست بر خلاف یادگاری که نقاط عطف خود را مدیون فیلمنامه پرداخت شده وپیچیده خود است . واین نشاندهنده آن است که کریستوفرنولان به حدی از پختگی رسیده که میتواند داستان خود را از طریق نمایش آدمها وجزئیات باور پذیر کند شاید برای این اظهار نظرزود باشد اما کریستوفر نولان می تواند در کنار مایکل مان بهترین تریلرساز سینما ی امروز باشد .اتفاقی که با دیدن تنها دو فیلم بی خوابی ویادگاری قریب به وقوع به نظرمیرسد.

منبع : نشریه الکترونیکی تکاپو