رژیم غذایی برای کودکان

▪ مادران چه نکاتی راباید در رژیم غذایی کودک خود رعایت کنند تا رشد آنها آسیب نبیند؟
ـ در رژیم غذایی کودکان باید سعی شود از تمام موادغذایی استفاده شود که شامل مواد پروتئینی - کربوهیدرات (قندی) چربی - ویتامین ها و مواد معدنی و ریز مغذی که اخیراً التفات بیشتری به آن معطوف شده است بایستی در رژیم گنجانده شود.
▪ چه موادی در تغذیه کودک باعث افزایش ضریب هوشی یا حافظه کودک می شود و آیا اصلاً این مسأله امکانپذیر است؟
ـ از قدیم الایام در این مورد بحث و گفت وگو زیاد شده است و با مدارک تجربی و شاید علمی با بررسی هایی که در نقاط مختلف دنیا اعم از آنکه در مناطق خشک - خوش آب و هوا و سواحل دریاها زندگی کرده اند چنین نتیجه گیری شده است که مصرف محصولات دریایی بیشتر در ضریب هوشی مؤثر است. البته پودرهای گیاهی کندر نیز این نقش را دارا هستند.
▪ وقتی کودکی علاقه به خوردن گوشت ندارد، با چه روش و تدبیری مادر می تواند عمل کند؟
ـ اصولاً اگر مایل به مصرف موادغذایی مهمی مانند گوشت در تغذیه فرزندان هستید باید ابتدا از غذاهایی مثل سوپ با گوشت کم و خیلی ریز شده استفاده کنید و به تدریج مقدار مواد گوشتی غذا را بیشتر نمایید. توجه داشته باشید اکثراً کودکان گوشت را به صورت تکه دوست ندارند و گاهی اوقات از بوی گوشت در غذا لذت نمی برند.
سعی کنید گوشت به صورت اندازه های خیلی ریز باشد و بوی گوشت به وسیله افزودن سبزیجات - حبوبات مجاز و حبوبات سبز و پیاز گرفته شود در این صورت تمایل کودکان بیشتر می شود. به عنوان مثال بچه ها گوشت خورشتی را نمی خورند ولی اکثرشان ماکارونی را با گوشت ریز شده دوست دارند و می خواهند هر روز ماکارونی طبخ شود.
راه دیگر مصرف موادگوشتی پخت آنها به صورت کتلت و به صورت کوکوی گوشت است همچنین به صورت کباب ماهی تابه ای چرخ شده همراه با مواد دیگر مثل سبزیجات - هویج - سیب زمینی که خیلی گوشت آن واضح و قابل رؤیت نباشد. نکته دیگر که توصیه می گردد اگر یک نوع گوشت را نمی خورد از انواع دیگر مواد گوشتی می توان استفاده نمود. از مواد گوشتی خیلی پرانرژی و کالری حلقه کتلتی مغز گوسفند است.
▪ آهن و مواد حاوی آن از چه سنی و تا چه سنی برای کودکان باید در نظر گرفته شود؟
ـ شیر غنی ترین و کامل ترین منبع تغذیه نوزاد است ولی کمبودهایی نیز دارد بدین لحاظ این نقصان ها به وسیله داروهای تکمیلی به نوزادان و شیرخواران توصیه می شود. از هفته دوم تولد ویتامین های A و D علاوه بر شیر مادر تجویز می گردد و به طور معمول از پنج ماهگی قطره آهن نیز اضافه می گردد و این ویتامین ها و آهن تا ۲ سالگی ادامه می یابد. بعضی از شیرخواران خیلی زود از قطره آهن و از ویتامین همراه موادمعدنی و ریزمغذی ها استفاده می نمایند.
▪ چه موادغذایی باید روزانه به کودک برسد؟
ـ همانطوریکه ذکر شد تا پایان سن پنج ماهگی شیرمادر تنها منبع تغذیه شیرخوار همراه ویتامین است. از ابتدای سن ۶ماهگی تغذیه تکمیلی شروع می شود و بهتر است از موادی که مادر در خانه تهیه می نماید استفاده شود. هنوز از ۶ ماهگی تا یکسالگی غذای اصلی کودک شیر است که همراه آن از مواد پروتئینی که شامل موادگوشتی، حبوبات، تخم مرغ، مواد قندی طبیعی که میوه جات سرشار از آنهاست و در خرما، عسل (درسن تعیین شده)، کشمش، مربا و... موجود است نیز استفاده می گردد.
مجموعه این مواد به صورت سوپ، فرنی، حریره، تخم مرغ، برنج له شده، ماست، پوره سیب زمینی و پوره سبزیجات و میوه ها همراه شیر غذای کاملی برای شیرخوارمحسوب می شود و از سن یکسال به بعد غذای ساده و خانگی سفره تأمین کننده احتیاجات کودک همراه با ویتامین و آهن است.
▪ با تولد نوزاد در خانواده مادربزرگها و افراد قدیمی تر به مادران جوان توصیه می کنند تا زودتر و در سن ۳ ماهگی به نوزاد دادن آب میوه را شروع کنند، دراین مورد چه توصیه ای دارید؟
ـ توصیه بر این است که تا پایان ۵ ماهگی تنها از شیرمادر و ویتامین به نوزاد داده شود و غذای تکمیلی زودتر شروع نکنید و بخصوص پیشنهاد چشاندن مزه غذای سفره بزرگسالان را به شیرخواران به هیچوجه قبول نکنید. همچنین میوه جات را نیز بعد از ۶ماهگی شروع کنید و میوه جاتی که حساسیت زا است را حدود یک سالگی امتحان نمایید. البته در دسته کودکانی که حساسیت پوستی - تنفسی دارند بایستی تعدادی از موادغذایی و میوه جات مصرف نشود.
▪ خوردن میوه برای کودک مفیدتر است یا آب میوه ؟
ـ در ابتدا بایستی در شیرخواران بعد از ۶ ماه از آب میوه به مقدار کم داده شود و بتدریج اضافه گردد. بعد از آبمیوه می توان از فالوده میوه استفاده نمود و زمانی که کودک توانی بلع غذا را پیدا کرد می تواند از میوه کامل استفاده نماید.
▪ با چه روش هایی باید چاقی را درکودکانی که وزنی بیشتر از سن خود دارند کنترل کرد؟
ـ بلای قرن بیست و یک چاقی کودکان است که به علل عدیده ای به وجود می آید. ولی اصولاً اگر می خواهید فرزندتان چاق نشود از ابتدا به حرف اطرافیان گوش ندهید.
اگر پزشک می گوید کودک وزن مناسب دارد اصرار به داروهای اضافی و اشتهاآور نکنید و به توصیه پزشک گوش فرادهید. ضمناً به زور به کودکان غذا ندهید. نحوه برخورد با بچه های چاق بیشتر مربوط به والدین می شود تا پزشک، در سنین کودکی معمولاً دارویی توصیه نمی شود و با رژیم درمانی قابل کنترل خواهدبود.
نکات اساسی عبارت است از:
مصرف شیرینی مخصوصاً شیرینی جات به صورت کیک، نان خامه ای، شکلات، بستنی، نوشابه و... قطع شود و یا لااقل هفته ای یکبار به مقدار کم استفاده گردد. حجم موادغذایی بخصوص برنج، سیب زمینی، ماکارونی محدود شود.
در غذاهای طبخ شده از روغن حیوانی استفاده نکرده و چرب نباشد و نمک آن نیز کم باشد. آب و مایعات همراه غذا بخصوص با غذاهای شور موجب تشدید چاقی می گردد. حتماً ورزش در برنامه کودک گنجانیده شود یا لااقل بی تحرک نباشند و از بازیهای کامپیوتری نشسته، اجتناب کنند و سعی کنید یک برنامه منظم ورزشی را برای آنها تنظیم کنید.
چند وعده غذایی در سنین مختلف برای کودکان باید در نظر گرفته شود و کدام وعده ضرورت بیشتری دارد؟
در نوزادان هر ۲ - ۳ ساعت شیر داده می شود و بتدریج با افزایش سن فاصله وعده ها طولانی تر می گردد و در سنین ۶ماهگی به بعد سه وعده مواد غذایی استفاده می شود و بقیه وعده شیر داده می شود وبه طور کلی از فاصله ۲ ساعت به ۳ ساعت و ۴ ساعت یک بار می رسد وعده های صبحانه مهمترین نوبت می باشد ولی چون کودکان بخصوص کودکانی که مادرانی خانه دار دارند دیر بیدار می شوند این وعده به ظهر نزدیک می شود . بنابراین وعده ظهر ضرورت بیشتری پیدا می کند .
▪ تغذیه در افزایش رشد کودکان تا چه میزان مؤثر است و به مادران دراین زمینه چه توصیه ای دارید؟
با تغذیه بهتر میانگین رشد قد - وزن - دور سر همه تغییر می نماید و حتی نژادهای کوتاه قد با تغذیه مناسب به رشد قدی خوبی رسیده اند. سوءتغذیه روی رشد فیزیکی و عقلی تأثیر منفی دارد.
به خانواده های محترم توصیه می شود از دادن تنقلات - (شکلات - کاکائو - و چیپس - پفک و ...)به کودکان خودداری نمایند و از غذاهای خانگی استفاده کنند و در صورت آماده نبودن غذا از نان و پنیر - کره - خرما - کشمش و در منزل از مواد گوشتی - تخم مرغ - لبنیات - میوه جات ، سبزیجات ، شیرینی جات طبیعی و خشکبار استفاده نمایند.
▪ چگونه می توان عادات بد غذایی را از کودکان گرفت؟
ـ فقط با آموزش والدین و اطرافیان شیرخوار و عدم توجه پدر و مادران به توصیه های غیرعلمی افراد فامیل و دوستان.
▪ آیا دادن داروهای تقویتی و مولتی ویتامین به کودکان ضروری است؟
ـ علارغم اینکه شیر مادر بهترین ماده غذایی برای کودک محسوب می شود اما بعضی مواقع باید در کنار آن از ویتامینهای A وD استفاده نمود .بعد از دوسالگی معمولاً دادن داروی تقویتی ضرورتی ندارد زیرا کودک با خوردن مواد غذایی و میوه، ویتامین ها مواد لازم برای رشد را می گیرد ولی در بچه های کم وزن - بی اشتها ، رنگ پریده و کم غذا و کودکی که رشد کمی کرده باید از داروهای تقویتی استفاده کرد.
▪ برای جلوگیری از کم خونی در کودکان چه باید کرد و کودکانی که دچار کم خونی اند چگونه و با چه تغذیه ای بهتر درمان می شوند؟
ـ برای جلوگیری از کم خونی توجه به منبع تغذیه شیرخوارمهم است مثلاً اگرمادر کم خون می باشد بایستی حتماً درمان شود. بعضی از کم خونی ها ارثی است که بایستی با انجام آزمایشات نوع آن را مشخص نمود و به صورت معمول مصرف قطره آهن از پنج ماهگی به عنوان پیشگیری مفید است و برای درمان میزان مصرف آن بیشتر می شود و اصولاً مواد گوشتی - لبنیات - تخم مرغ - سبزیجات - میوه جات و خشکبار حاوی آهن و سایر املاح است.
نکته مهم در مصرف آهن این است که ترکیبات آهن همراه غذا استفاده نشود یا یک ساعت قبل از غذا یا دوساعت بعد استفاده شود و با آب میوه حاوی ویتامین ث مثل مرکبات و لیموترش تازه که جذب آهن را بیشتر می کند استفاده نماید.
▪ شایع ترین مشکلی که در میان کودکان ایرانی مشاهده می شود، کدام است و چگونه می توان آن را درمان کرد؟
ـ از نظر تغذیه ای متأسفانه اتکا به موادی که کیفیت غذایی ندارد مثل شکلات، کاکائو، شیرکاکائو، چیپس، پفک، نوشابه و مصرف غذاهای آماده و سریع که هم از نظر بهداشتی و هم از نظر کیفیت موادغذایی مناسب نیست بیشتر و بیشتر می شود.
از نظر بیماری شایع ترین گرفتاری کودکان ابتلا به ویروس های تنفسی فوقانی است که خیلی سریع بین کودکان بخصوص در مدارس، مهدکودک ها گسترش می یابد و راه درمان آنها استراحت و غذاهای ولرم و آبکی وآب میوه و داروهای مسکن ساده مثل استامینوفن و پرهیز از مصرف آنتی بیوتیک است.
▪ تزریق واکسن سرماخوردگی را برای کودکان تا چه اندازه ضروری می دانید؟
ـ اصولاً سرماخوردگی واکسنی ندارد. چون ویروس های سرماخوردگی قریب ۲۰۰ نوع است. واکسن موجود آنفلوآنزا برای ویروس های تیپ A و آنفلوآنزا که هر سال تهیه می شود روی این ویروس های ، ذکر شده اثر دارد و برای کودکان مستعد آلرژی، آسم، بیماریهای قلبی، مرض قند، کودکان مبتلا به عفونت های مکرر و یا کودکانی که مجبورند آسپرین طولانی مدت استفاده نمایند مصرف می شود چون سیستم ایمنی را تحریک می کند احتمال دارد در مورد ویروس های دیگر نیز دفاع بدن را تقویت نماید.

دکتر ابوالحسن مصاحب متخصص کودکان و تغذیه نوزادان

منبع : سایت سیمرغ