اگر هموطنی، فقط بدان

«من، امان الله هاشمی؛ ساکن بم؛ شغل، فروشنده لوازم عکاسی؛ خیابان طباطبایی، شهرستان بم. ۵ دی دقیقاً سه سال از حادثه جانگداز و دلخراش شهرستان ما می گذرد که متاسفانه تا الان عمل هنوز انجام نشده. در رسانه ها می گویند ۷۰ ، ۸۰ درصد ساخته شده، اینجا از این خبرها نیست.
با سلام به همه کسانی که حرف های من را می شنوند. اگر ایرانی اند سلام، مسلمانند سلام، غریبه هفتاد شهر هفتاد دیار هم هستند، باز هم سلام. ان شاء الله که شما حالتان خوب باشد.
سه سال گذشت؛ البته برای ما سخت. هنوز در کانکس زندگی می کنیم. البته خدا را هم شکر می کنیم. حتماً قسمت این بوده.»
مرتضی راننده یی هم که در خط فرودگاه ارگ جدید تا بم کار می کند، همین را می گفت؛ «در سطح شهر، هنوز مغازه ها ساخته نشده اند. الان بیشتر فروشنده ها، داخل کانکس اجناس شان را عرضه می کنند. علت عمده اش هم گرانی مصالح برای ساخت و ساز است.»
محمود بازنشسته ارتش که هنوز خانه اش را تکمیل نکرده است، درباره واحد های تجاری معتقد است؛ «ظاهر و جلوه شهر به تجاری هاست. چون آنها ساخته نشده اند، شهر، خودش را نشان نمی دهد. در مرکز شهر، تعداد کمی خانه ساخته شده است، اما جلوه یی ندارند.»عباس بعد از زلزله، جواز کسب گرفت و الان در یک کانکس، شیرینی فروشی دارد. خودش درباره مغازه اش می گوید؛ «بعد از زلزله، به ما دو تا کانکس دادند، یکی را برای اقامت مان نگه داشتم و یکی را هم گذاشتم برای کسب و کارم. الان دارم برای زمین خالی اینجا، ماهانه ۵۰ هزار تومان اجاره می دهم.»
محبوبه که زمان زلزله با بچه هایش بندرعباس بوده و در این حادثه شوهرش را از دست داده است، در یک کانکس، با چهار بچه زندگی می کند؛ «زمین اش مال پدرشوهرم بود. الان وارث ها دارند برای خودشان می سازند.
اینجا را هم داده اند به من، اما برای ما نمی سازند.»او که به طور مادرزاد معلولیت جسمی هم دارد، از چند ماه پیش از طرف بهزیستی به کار مشغول شده است.سخنگوی دولت هم نظرش این است که سرعت بازسازی چندان مورد نظر دولت نیست، هرچند باقی اقدامات مسیر طبیعی خودش را طی می کند؛ «بعد از اینکه دولت، کار را تحویل گرفت، رئیس جمهور از بم بازدید کردند و حتی شبانه بخش های مختلف بم را دیدند و بعد از آن هم معاون اول و وزیر مسکن سفرهایی به بم داشته اند. البته گزارش هایی هم دراین باره رسیده که شرایط در بم چندان مساعد نیست، از همین رو سرعت کار خیلی بیشتر شده و مردم به زندگی شان برگشته اند. اما رئیس جمهور انتظار سرعت بیشتر دارند. حتی کسبه و بخش تجاری بم رونق بهتری گرفته اند، البته در بعضی موارد اصلاحاتی هم صورت گرفته است.»
● وام بعد از بازسازی
غلامحسین الهام سخنگوی دولت در آخرین جلسه مطبوعاتی خود، درباره کمک دولت به بازسازی بم گفت؛ «ابتدا قرار بود فقط به کسانی که خانه شان در زلزله بم خراب شده، وام بدهیم، اما کسانی که مستاجر بودند، با مشکل برخورد کردند. دولت نیز تصمیم خود را اصلاح و اعلام کرد به این افراد نیز وام می دهد، به شرطی که آنها خودشان زمینی را پیدا کنند و در آن خانه بسازند.»«هنوز نتوانسته ام حتی یکی از هشت باب مغازه ام را بسازم.
بعد از کلی دوندگی وام گرفتم، عوارض و مالیات پرداخت کرده ام، می گویند از سازمان میراث فرهنگی استعلام بگیر. آنها هم بعد از این همه دوندگی و پرداخت عوارض، از من می خواهند دو متر از ارتفاع مغازه ام کم کنم. خب، این را از اول می گفتید.»اینها را رضا می گوید که قبل از زلزله چهار باب مغازه اش را اجاره داده بود، دو بابش را هم خودش اداره می کرد و دو بابش هم خالی بود. او فعلاً تا بتواند یکی از مغازه هایش را راه بیندازد، مسافرکشی می کند.
محمود درباره این که چرا هنوز خانه خودش را بازسازی نکرده است، می گوید؛ «وام پرداخت شده، تناسبی با هزینه های ساخت و ساز ندارد. البته آنهایی که همان ماه های اول ساختند، پول وام برایشان کافی بود. اما الان دیگه کفاف نمی دهد. اجناس خیلی گران شده است. البته من کارهای پیمانکاری ساختمانم را خودم انجام می دهم تا هزینه هایم کمتر شود.»
محبوبه در مورد این که چرا خودش به فکر خانه سازی نیست، می گوید؛ «حقوقی که دستم را می گیرد، حدود ۹۰ هزار تومان است، با خرج چهارتا بچه. حدود یک سال هم هست که مستمری بهزیستی قطع شده است.
از همه اینها گذشته، چون زمینی ندارم، به من وامی نمی دهند. خانواده شوهرم که زمین، متعلق به آنها بوده، فقط این قطعه زمین و کانکس را به من داده اند که بتوانم زندگی کنم. آنها برای خودشان می سازند. من، نه پول دارم که از آنها بخرم و نه می توانم اینجا را بفروشم. بفروشم، کجا بروم؟»یاد حرف های امرالله می افتم؛ «متاسفانه الان سه ماه است که دیگه هیچ فریادرسی در ستاد های بازسازی نیست. قبلاً خوب بود.
با ستاد کرمان سر و کار داشتیم و مشکلی نبود. از زمانی که ستاد کرمان زیر پوشش ستاد خراسان رفت، متاسفانه ما به مشکل خوردیم. با در دست داشتن سه تا سند اصلی و پرونده های آواربرداری، هیچ کس به داد ما نمی رسد. بعد از یازده ماه که ما پرونده سازی کردیم و سه ماه هم دوندگی کردیم، هیچ فریادرسی نداریم. تنها چیزی که به ما می گویند این است که وقت بازسازی تمام شده است.
حالا دیگر وام نمی دهند.»ستادهای بازسازی بم، از همان ابتدا تقسیم شد بین استانداری های استان های مختلف تا هر کدام با امکانات و مدیریت خود کاری از پیش ببرند.به گفته علی، شهروند بمی «هر کدام از استان ها وظیفه اجرای بخشی از اقدامات عمرانی در شهر را برعهده گرفتند. به این ترتیب شهر تقسیم شد بین استان های مختلف. به طور مثال استان تهران بازسازی بخشی از شهر را برعهده گرفت که قبرستان هم جزء آن بود. ماه ها از بازسازی گذشته بود و هیچ اقدام عملی در زمینه ساماندهی در این بخش اتفاق نیفتاد. تنها بعد از فشارهایی که به شهرداری و شورای شهر تهران به عنوان مجری بهینه سازی قبرستان بم آوردیم، توانستیم اعتبار مختصری بگیریم و نسبت به ساماندهی مختصر آن اقدام کنیم. تا جایی که من می دانم وضع سایر بخش های شهر نیز بهتر از این نبود.»
● فقط «پرونده» بازسازی بسته می شود
خبرگزاری سلام روز یکشنبه، به نقل از نصرالله دهقان، رئیس ستاد کل بازسازی بم، آورده است؛ «تاکنون حدود ۵ هزار و ۴۰۰ واحد از منازل مسکونی در شهرستان بم ساخته شده است و اگر روال بازسازی، همین روند را طی کند، تا پایان سال ۸۵، پرونده بازسازی شهرستان بم به پایان خواهد رسید.»
یکی از اهالی بم هم می گوید؛ «طوری شعار می دهند که مردم خیال می کنند اینجا چه خبر است. خبری نیست؛ کل خانه های اطراف بم را که ترک هم نخورده بودند، ساختند، اما اینجا چی؟ هیچی. به ما ۱۳ میلیون وام برای ساخت خانه دادند که در ازای آن، ۱۵ میلیون سفته گرفتند، تازه این وام را باید برش گردانیم به خودشان.»
اینها را عباس می گوید. او الان ترجیح می دهد به جای تکمیل خانه اش که نیمه کاره رها شده، مغازه اش را حفظ کند. خودش می گوید؛ «گفته اند اینجا می خواهیم مغازه بسازیم، باید از اینجا بلند شوید. یک بار دیگر هم این را گفتند، ما را از محل قبلی کاسبی مان بلند کردند، الان آن خیابان، نیمه متروکه شده است.»
مهدی، کارمند آموزش و پرورش، درباره وضعیت خانه سازی در بم بعد از سه سال می گوید؛ «بازسازی بم، از نظر آنها تمام شده؛ چون هشت تا ساختمان ساخته اند و همیشه تصویر آنها را از تلویزیون نشان می دهند. خانه خودم به سفت کاری رسیده و مانده. حقوق ام چندان زیاد نیست و نمی توانم از خودم پول زیادی خرج ساختمان سازی کنم.»البته دهقان کمبود سیمان را به عنوان بزرگترین مشکل فعلی در بازسازی شهرستان بم مطرح می کند و قبول دارد که «میزان سیمانی که روزانه وارد شهرستان بم می شود از نیاز روزانه این شهرستان بسیار کمتر است.»زهرا درباره وضعیت ساخت و ساز در بم نظر خودش را می گوید؛ «به پسرم ده میلیون وام داده اند، اما توی بازسازی خانه اش مانده، آهن گران است، سیمان گران است. مگر در این شهر چقدر درمی آورد که بتواند این مخارج را تامین کند؟»
علی یکی از شهروندان بمی که در جریان زلزله، همسر و کودک پنج ساله اش را از دست داده، مشکل ساخت و ساز را گران شدن مواد اولیه مورد نیاز می داند و معتقد است که دولت در این زمینه نقش مستقیم داشته است؛ «قرار بود با ۲۲۰ میلیون دلار وامی که از بانک جهانی گرفته اند، نیاز شهر برای تامین مواد اولیه ساخت و ساز را تامین کنند. چند ماه بعد از شروع ساخت و سازها، قیمت ها بالا کشید.»او حتی از نقش تعدادی از نهادهای رسمی دولتی مرتبط با بخش مسکن یاد می کند که با حضور در بازار عرضه مصالح مورد نیاز برای ساخت و ساز، توازن این بخش را بر هم زد و گرانی زودهنگام و بی رویه قیمت ها را موجب شد.
به نظر او کسانی که هنوز بهت زده حادثه اند، وقتی توانستند برخودشان مسلط شوند و شروع کنند به ساخت و ساز، دیگر قیمت محصولات بسیار گران شده بود.
● تا حالا کجا بودی
«رفتم وام بگیرم. می گویند تا حالا کجا بودی؟ چون دیر آمده یی وام نمی دهیم. کجا بودم؟ پی بدبختی هایم. همسر و فرزندانم زیر آوار کشته شدند. من هم مدتی از شهر رفتم بیرون. حالا آمده ام که خانه ام را بسازم و در شهر خودم زندگی کنم، به من وام نمی دهند.»رضا تازه از ستاد بازسازی بم برگشته است.
رئیس ستاد بازسازی بم هم در گفت وگو با خبرگزاری مهر این موضوع را تایید کرده است؛ دهقانی در خصوص ارائه تسهیلات جدید به ساکنان بم برای نوسازی و بازسازی واحدهای مسکونی و تجاری آسیب دیده بر اثر زلزله گفت؛ «هیچ دلیلی برای به تاخیر انداختن کار ساخت و ساز در بم وجود نداشته و کسانی که تا نیمه اول سال ۸۵ هیچ اقدامی در رابطه با دریافت تسهیلات انجام نداده اند، نباید منتظر ارائه تسهیلات دوباره و جدید برای ادامه عملیات نوسازی واحدهای خود باشند و فعلاً تحقق چنین امری منتفی است.»
یک کارشناس روانشناسی اهل بم، وضعیت مردم بم بعد از بحران را این گونه توصیف می کند؛ «مردم بعد از حادثه دچار افسردگی بودند. در این شرایط باید کمک می شد که مردم به زندگی برگردند. این افراد آمادگی ساخت و ساز نداشتند. با این حال، در بم مردم مایل بودند که بازسازی را هر چه زودتر شروع کنند.
اما تا هشت ماه بعد از زلزله نقشه جامع شهر آماده نشده بود. این موضوع باعث شد تا مردم کم کم انگیزه شان را از دست دادند و بعضی ها حتی شهر را ترک کردند. رفت و آمد ها به ادارات دولتی و مشاورین برای گرفتن نقشه و تایید آن و سایر مسائل از این دست، هم مردم را خسته کرد وهم زمان زیادی را از آنان گرفت. گرانی مصالح هم که به اینها اضافه شد و مردم را خسته تر کرد.»این کارشناس درباره وضعیت روحی مردم برای بازسازی تاکید می کند؛ «مردمی که مشکلات روحی و جسمی ناشی از زلزله را بر دوش داشتند، فرصت کافی برای بازسازی نداشتند.
اما چون ضرب الاجلی برای بازسازی تعیین شده بود، خیلی ها به زودی از ساخت خانه هایشان محروم می شوند. اما دولتمردان می خواهند جشن بازسازی بگیرند.»البته هستند کسانی که برای رفع مسائل روحی و حل مشکلات جسمی بمی ها تلاش می کنند. انجمنقطع نخاعی ها، آشیانه علی، انجمن حمایت از حقوق کودک، خانه چکاوک، پارسا بانوی بم و انجمن همراهان بم، از جمله انجمن های غیردولتی هستند که در بم، کرمان یا تهران به فعالیت خود مشغولند و برای رفع گوشه یی از نیازهای مردم شهر یا کشورشان تلاش می کنند.
موسس یکی از این گروه ها معتقد است؛ نهادهای زیادی پیش از زلزله فعال بودند، اما از آن میان، تعداد اندکی برجا مانده اند. آنچه هم نهادهای قبلی ایجاد کردند، به دلیل بسترسازی نشدن، از میان رفت.امرالله هنوز دارد حرف می زند؛ «اگر مسوولی که می خوانی، با سلام؛ خواهش رسیدگی داریم؛ اگر هموطنی، فقط بدان؛ اگر خبرنگاری، حداقل به گوش بقیه هم برسان. اگر جناب آقای سعیدی کیا، شما می خوانی، سه دفعه دستور شما برای رسیدگی به کار ما شفاهی بود، دردی از دل من برنداشت و متاسفانه ما مشکل قبل را هنوز داریم. اگر مسوولان محترم کشور، جناب آقای رئیس جمهور وقتی داشتند و این روزنامه را دیدند، خواهشی که داریم این است که به درد دل ما برسند. ما دیگر کشش و برش دوندگی را نداریم؛ توان روحی اش را هم نداریم. والسلام. دست همه خدمتگزارها را می بوسم.»

حامد فرمند

منبع : روزنامه اعتماد