چه مقدار تخریب می کنیم؟

زمین به طور نگران کننده ای گرم شده و تقریباً تردیدی نیست که انسان مسبب این وضعیت بوده است. تاکنون تصور می شد تاثیر فعالیت های بشر بر آب و هوا نسبتاً ناچیز و صرف نظرکردنی است.
لیکن پیش بینی های متعدد نشان می دهند که تا اواسط سده بیست ویکم، نقش آن در تغییر محیط زیست درخور توجه و بسی فراتر از تمام ۱۰ هزار سال گذشته خواهد بود. اگرچه پاره ای از بخش ها در برخی مواقع از این تغییرات منتفع خواهند شد، ولی در مجموع، تغییرات مورد انتظار مخرب و حتی بسیار شدید خواهند بود. تصور ما این است که بخش اعظم این تغییرات تا سال ۲۰۵۰ برملا خواهد شد؛ و این البته، در صورتی است که توجه به محیط زیست را در اولویت قرار دهیم.
با وجود ابهاماتی که درباره جزئیات تغییرات آب و هوایی وجود دارد، این نکته مسلم است که فعالیت های بشر بی تردید از برخی جهات بر جو زمین موثرند. سوخت های فسیلی که در نیروگاه ها و اتومبیل ها می سوزند، ذرات و گازهایی را در هوا رها می کنند که به تدریج ترکیب جو را تغییر می دهند. آلودگی مشهود ناشی از سوخت های سرشار از گوگرد، اغلب به صورت غباری شیری رنگ در هواست، متشکل از ذراتی در اندازه میکرونی موسوم به آئروسول.
این آئروسول ها به خاطر آنکه بخشی از اشعه نور خورشید را به فضا بازپس می فرستند موقتاً باعث خنک شدن هوا می شوند. ولی تنها چند روز در هوا می مانند و نهایتاً قطرات باران آنها را می شویند و به سطح زمین بازمی گردانند. برخی گازهای نامرئی آثار پایداری از خود بر جای می گذارند. دی اکسید کربن، حتی بیشتر از یک قرن، در جو باقی می ماند.
و بدتر اینکه برخی گازهای گلخانه ای، بخشی از اشعه خورشید را به دام می اندازند. در حالی که، در شرایط عادی، این قسمت از نور خورشید دوباره به فضا بازگشته و مانند «پتو»یی به گرم تر شدن بخش های تحتانی جو کمک می کند. شکی نیست که از زمان انقلاب صنعتی در سال های سده ۱۷۰۰ تاکنون، مواد و ذرات ناشی از سوخت های فسیلی به تنهایی تا ۳۰ درصد بر غلظت دی اکسیدکربن جو افزوده اند. با گذشت زمان، اقیانوس ها و گیاهان، با جذب بخشی از این گاز، از غلظت آن می کاهند.
با وجود این، غلظت دی اکسید کربن همواره در حال افزایش است. نتیجه غیرقابل اجتناب پر شدن آسمان از گازهای گلخانه ای، گرم تر شدن کره زمین است. در واقع، بیشتر دانشمندان بر این گمانند که در ۱۲۰ سال گذشته، درجه حرارت متوسط زمین لااقل به میزان ۶/۰ درجه سلسیوس (بیشتر از یک درجه فارنهایت) افزایش یافته، که بیشتر آن نیز حاصل مصرف سوخت های فسیلی است.
گرم شدن جهانی آب و هوا، حاصل اثر گلخانه ای است که با تبخیر رطوبت از اقیانوس ها، خاک و گیاهان موجب خشک تر شدن سیاره ما خواهد شد. رطوبت اضافی در جو ذخیره انبوهی از آب فراهم می سازد که از طریق سیستم های اقلیمی گوناگون - توفان های حاره ای، رگبارهای سیل آسا، یا سیستم های جبه ای- از هوا خارج می شود.
این چرخه آب، خشکسالی های شدید در نواحی خشک و باران های سیل آسا و توفان های بنیان کن در مناطق مرطوب را در پی دارد. در دهه های اخیر، سایه چنین الگوهای آب و هوایی بر بسیاری از نقاط جهان سنگینی کرده است.
غیر از استفاده از سوخت های فسیلی، فعالیت های دیگر بشر نیز آثار مخربی بر سیستم آب و هوایی دارند. برای مثال، تبدیل جنگل ها به زمین های کشاورزی موجب نابودی درختانی می شود که می توانستند کربن موجود در هوا را جذب کرده، از شدت اثر گلخانه ای بکاهند. درختان کمتر، به معنای جاری شدن سیلاب های بیشتر در پی باران های سیل آسا نیز هست.
درک و احساس نقش عوامل تغییردهنده وضعیت آب و هوا موضوعی، و دانستن چگونگی این تغییرات در سطوح محلی و جهانی موضوعی دیگر است. برای این منظور، لازم است مدل های دقیق تری از آب و هوا طراحی کرده، بازوی فناوری لازم را که همانا ابرکامپیوترهایی میلیون ها بار سریع تر از امروز است، در اختیار داشته باشیم. همچنین باید سر از هزاران کنش و واکنش اقیانوس ها، جو زمین و به خصوص بیوسفر درآوریم، تا بتوانیم متغیرهای بسیار دقیقی را در اختیار مدل های کامپیوتری قرار دهیم.
اما مهم تر از همه اینکه باید بتوانیم پیش از هر گونه اعتماد و اتکا به مدل های پیش بینی وضعیت آینده، نشان دهیم که مدل های ابداعی ما می توانند تغییرات آب و هوا در گذشته و حال را دقیقاً شبیه سازی کنند. برای این کار، به سوابق درازمدتی نیاز داریم. شبیه سازی و پیش بینی آب و هوا تنها زمانی امکان پذیر است که با ثبت دائمی تغییرات در زمان وقوع آنها همراه باشد.

www.sciam.com

منبع : روزنامه شرق