سارکوزی یک ساله شد

این روزها رسانه‌های همگانی فرانسه با هر گرایش سیاسی تقریبا در حال انجام یک کار مشترک هستند و آن کار مشترک، نقد سیاست‌های دولت سارکوزی در آستانه یک‌سالگی تغییر دولت و تغییر رئیس کشور فرانسه است. بی‌گمان فرانسه در یک سال گذشته همان‌گونه که پیش‌بینی می‌شد، به کشوری خبرساز و جنجالی بدل شده است و بیشتر این امر مرهون حضور شخصی با ویژگی‌های سارکوزی در مقام ریاست این کشور «با تبختر» اروپایی است. مانورهای جسورانه سارکوزی با همسر جدیدش در مقابل رسانه‌ها، افراط و زیاده‌روی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی در مذاکرات رسمی و دیپلماتیک، دعوا با مجری برنامه زنده تلویزیونی و خروج از برنامه و... تنها نمونه‌هایی است که وقوع آن برای هر سیاستمداری – آن هم اگر این کشور یکی از اعضای گروه ۸ یا عضوی از ۵ کشور دائم شورای امنیت باشد- کافی است تا خوراک و سوژه رسانه‌ای برای رسانه‌ها فراهم کند. سارکوزی هنگامی که حتی در دوره شیراک مقام وزارت کشور فرانسه را نیز داشت با حرکات و موضع‌گیری‌های خود باعث جنجال‌های فراوانی می‌شد. در ماجرای خشونت‌های سراسری فرانسه در سال ۲۰۰۵ که بر سر تعقیب یک مهاجر توسط پلیس و قتل غیرعمد وی صورت گرفت، سارکوزی در مقابل تمام دوربین‌های رسانه‌های جهان ناراضیان و شورشیان را از اقلیت‌های مهاجر خواند و به آنها لقب اراذل و اوباش داد.
این حرف وی کافی بود تا اعتراض هماهنگ اقلیت‌های قومی مهاجر و حتی احزاب راست و چپ فرانسه را در پی داشته باشد. به‌واقع سارکوزی بیشتر اوقات قبل از اینکه موضع بگیرد به تبعات بازگفتن آنچه در پستوی ذهن خود دارد، کمتر می‌اندیشد، البته شاید این امر از یک زاویه جزء محاسن یک انسان سالم و غیرمتظاهر به‌شمار آید اما بی‌گمان شخصیت‌ها و مقام‌های سیاسی آن هم در حد رئیس کشور باید بیش و پیش از سخن گفتن به نتایج اعمال و گفته‌های خود بیندیشند. این ویژگی‌ها و خصوصیات سارکوزی باعث شده است که دوره نقد وی بسیار زودتر از آنچه باید انجام شود، سر برسد و افکار عمومی فرانسه به جای تامل ۲ یا ۳ ساله در آستانه یک‌سالگی مقام ریاست‌جمهوری وی به فکر نقد یک‌ساله دولت و شخص وی باشند. شاید دلیل این امر در این واقعیت نهفته باشد که مردم فرانسه در یک سال گذشته تقریبا همه روزه از سارکوزی شنیده و دیده‌اند، از این‌رو شاید یک سال گذشته برای آنها در حکم چند سال بوده است. دلیل دیگر نقد سارکوزی در آستانه یک سالگی مقام ریاستش بر فرانسه در این واقعیت نهفته است که به هیچ وجه نمی‌توان در نقد دولت سارکوزی ویژگی‌های شخصیتی وی را نادیده انگاشت، به‌واقع سارکوزی تنها رئیس‌جمهور فرانسه است که به جای عمل و حرکت در چارچوب پروتکل‌های رسمی الیزه- که قدمتی چند قرنی دارند- به دلیل ویژگی‌های خاص شخصیتی‌اش در بسیاری از مواقع در ورای خطوط قرمز سنت‌های حکمرانی فرانسوی حرکت کرده است.
از این رو نمی‌‌توان در نقد دولت سارکوزی به ویژگی‌های شخصیتی وی توجه نکرد. به‌رغم این واقعیت که در کشورهای توسعه‌یافته به دموکراتیک مغرب‌زمین نقش فرد تحت‌الشعاع سیستم قرار گرفته است اما در فرانسه سارکوزی گهگاه این سارکوزی است که از دایره تاثیرات سیستمی خارج شده و با خرق عادات، سیاست‌‌ها و جهت‌گیری‌های بدیعی را عرضه می‌دارد. این امر در یک سال گذشته گاه در جهت مثبت بوده و گاه تاثیرات منفی از خود بر جای گذاشته است و انتقاداتی را حتی از جانب هم‌حزبی‌های وی‌ برانگیخته است. عمده‌ترین وجه تغییر در فرانسه سارکوزی تغییر در برخی جهت‌گیری‌ها و رویه‌های سیاست خارجی بوده است. به واقع شاید بتوان ادعا کرد که سیاست خارجی سارکوزی در طول یک‌سال گذشته نقطه قوت وی بوده است.
هر چند که بنا به سنت و رویه کشورهای دموکراتیک و توسعه‌یافته سیاست‌‌ها چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین‌المللی به صورت انقلابی و بنیانی تغییر نمی‌یابند، اما سیاست خارجی فرانسه در یک‌سال گذشته تغییراتی را شاهد بوده است که در دهه‌های اخیر تقریبا بی‌سابقه بوده است. به لحاظ سیاست‌های اروپایی سارکوزی ترجیح می‌دهد تا درهای اتحادیه را نسبت به ورود اعضای جدید بسته نگه دارد و در عوض کشورهایی را که خواهان عضویت در اتحادیه هستند در اتحادیه‌های دیگر در قالب هر کاری نزدیک با اتحادیه اروپا جذب کند. در این راستا فرانسه با تاکید به تقویت اتحادیه مدیترانه‌ای، کشورهایی چون ترکیه را به عضویت در اتحادیه اروپا و به عضویت در اتحادیه مدیترانه‌ای دعوت می‌‌کند. از سوی دیگر مخالفت فرانسه و موضع احتیاط‌آمیز آن در جذب اوکراین و گرجستان در ناتو فراز دیگری از سیاست این کشور در ایجاد توازن در روابط با روسیه است.
فرانسه و برخی دیگر از کشورهای اروپایی پس از به رسمیت شناختن استقلال کوزوو در فوریه ۲۰۰۸ در اجلاس سران ناتو در آوریل ۲۰۰۸ در بخارست ترجیح دادند تا پیش از این احساسات ملی مقامات کرملین را تحریک نکنند، از سوی دیگر دلیل عمده تغییر سیاست خارجی فرانسه در دوره سارکوزی تلاش این کشور در نزدیکی به ایالات متحده بوده است. حمایت فرانسه از استقرار سپر دفاع ضدموشکی آمریکا در لهستان و رادارهای فوق‌پیشرفته در جمهوری چک، موافقت با اعزام بیش از ۸۰۰ نیروی نظامی در چارچوب ماموریت‌های ناتو به افغانستان، بازگشت دوباره به فرماندهی نظامی ناتو، موضع سرسختانه فرانسه در قبال حمایت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و همگامی با ایالات متحده در تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران را می‌توان در این زمینه مورد اشاره قرار داد. سیاست نزدیکی به آمریکا باعث شده تا پاریس در یک سال گذشته بتواند به برخی حوزه‌های نفوذ سنتی خود بازگشته و خود را در این مناطق تقویت کند. در این راستا تحرکات جدید پاریس در حوزه آفریقا و نیز حضور نظامی این کشور در خلیج فارس و امضای قرارداد احداث پایگاه‌های نظامی در امارات متحده عربی را می‌توان از سیاست‌های جدید فرانسه در این زمینه ذکر کرد. همگامی فرانسه با سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا به‌ویژه در زمینه روابط با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و اتخاذ مواضع سرسختانه‌تر علیه جمهوری اسلامی زمینه لازم را برای حضور نظامی فرانسه در خلیج فارس ایجاد کرده است. به نظر می‌رسد چرخش به سمت واشنگتن در سیاست خارجی فرانسه بیش از آنکه منافع و مواهبی عینی و ملموس برای واشنگتن داشته باشد دستاوردهای قابل توجهی را برای مقام‌های الیزه به ارمغان آورده است.
به واقع فرانسه بیش از اینکه در یک‌سال گذشته قول اعزام ۸۰۰ نیروی نظامی به افغانستان را داده باشد و نیز در چند نوبت با حمله به سیاست‌های هسته‌ای دولت تهران به همراهی با آمریکا در این زمینه پرداخته باشد چندان منفعت زیادی را نصیب سیاست‌های جهانی ایالات متحده نکرده است. در مقام مقایسه با سیاست خارجی؛ سیاست داخلی سارکوزی بیشتر مورد انتقاد مخالفان و افکار عمومی مردم فرانسه قرار دارد. اوضاع اقتصادی فرانسه در مقام مقایسه با کشورهای هم‌سطح اروپایی چندان مطلوب نیست. وضعیت اتحادیه‌های کارگری و اعتراضات مکرر آنها در قالب تظاهرات و اعتصابات سراسری بر سر مشکلات صنفی و دستمزدی تقریبا در سال‌های اخیر تبدیل به رویه‌ای ثابت شده است. از سوی دیگر موضوع اقلیت‌های مهاجر در جامعه فرانسه از جمله چالش‌های عمده دولت سارکوزی است. اقلیت‌های مهاجر در فرانسه از عمده‌ترین ناراضیان از سیاست‌های دولت سارکوزی هستند. سارکوزی در دوره وزارت خود و در جریان رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری در آوریل ۲۰۰۷ سرسختانه‌ترین مواضع را علیه مهاجران غیرقانونی و حتی اقلیت‌های ساکن فرانسه داشته است.
با توجه به اینکه جامعه فرانسه یکی از بزرگ‌ترین جوامع دارای اقلیت مهاجر است قطعا تشدید سیاست‌های سرسختانه علیه مهاجران باعث دوقطبی شدن جامعه و افزایش تنش‌های داخلی خواهد شد. در مجموع در ارزیابی حکومت یک‌ساله سارکوزی بر فرانسه سیاست‌های وی را می‌توان به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کرد. در عرصه سیاست خارجی موفقیت‌ها و دستاوردهای الیزه در سال گذشته بیش از عرصه سیاست‌های داخلی بوده است. نتایج نظرسنجی‌های اخیر ‌نیز که از جامعه فرانسه به عمل آمده موید این ادعاست. بیشتر مردم فرانسه به سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی سارکوزی انتقادات جدی دارند. اما به هر روی سارکوزی این شانس را داشته است که در آستانه یک‌سالگی حکومتش نقدهای جدی له یا علیه حکومتش را بشنود و به اصلاح سیاست‌های خود بپردازد. این امر از فواید سنت‌های دموکراتیک حاکم در فرانسه است. در حالی که در بخش بزرگی از کشورهای جهان حکمرانان در طول حیات خود نقد جدی‌ای از سیاست‌های خود نمی‌شنوند، در نتیجه فرصت اصلاح سیاست‌ها را نیز نمی‌یابند. در حالی که پس از مرگ آنها و پس از طی دهه‌ها و قرن‌ها حکومتگران و مورخان بعدی تاریخ را بی‌رحمانه می‌نویسند. نکته مهمی که از نقد سیاست‌های سارکوزی در آستانه یک‌ساله شدن حکومت وی در فرانسه جالب توجه و مهم است نقش نقد سیاست‌‌های یک دولتمرد در حالی است که بر اریکه قدرت است.

مازیار آقازاده

منبع : روزنامه کارگزاران