بنگاههای کوچک و متوسط در کره جنوبی

در میان كشورهای شرق آسیا، كه در این رشتـــــه مقالات موردبررسی اجمالی قرار می گیرند، شاید كره جنوبی را از جهات اقتصادی بتوان منحصر به فرد وحتی پیشتاز به شمار آورد: این كشور با جمعیتی بیش از ۴۸ میلیون نفر و سرزمینی بسیار كوچك، مدت كوتاهی پس از جنگ كره، اصلاحات خود را آغاز كرد. این راه با سرعت و جدیت تمام دنبال شد به طوری كه پس از دو دهه رشد شتابان آن زبانزد كشورهای دیگر شد و یك دهه بعد محصولات صنعتی آن از كیفیت مناسب برای حضور در بازارهای بین المللی و رقابت با بزرگان صنعتی برخوردار شدند.
رشد صنعتی كره جنوبی ۶/۵ درصد است، صنعت بیش از ۴۱ تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص می دهد درحالی كه ۲۱ درصد نیروی كار را جذب كرده است. درآمد سرانه آن اندكی كمتر از ۲۰ هزار دلار است، و تراز تجاری آن مثبت است یعنی در برابر ۱۶۲/۶ میلیارد دلار صادرات، ۱۴۸/۴ میلیارد دلار واردات دارد.
● تعریف بنگاههای كوچك و متوسط
در كره جنــوبی از معیار تعداد كاركنان تمام وقت شاغل در بنگاهها برای شناسایی و طبقه بندی بنگاهها برای شناسایی و طبقه بندی بنگاهها استفاده می شود. براساس این معیار در بنگاههای تولیدی چنانچه تعداد كاركنان كمتر از ۳۰۰ نفر باشد آن بنگاه كوچك و متوسط به حساب می آید. این معیاربرای بنگاههای كوچك و متوسط خدماتی، تعداد كاركنان كمتر از ۲۰ نفر است.
در برخی موارد، از معیار دیگری نیز استفاده می شود، این معیار میزان مجموع دارائیهای بنگاههاست كه براساس آن بنگاههای كوچك و متوسط آن دسته از بنگاههایی هستند كه میزان مجموع دارائیهای آنها كمتر از ۸۰ میلیارد ون (واحد پول كره جنوبی) باشد.
● جایگاه بنگاهها
بنگاههای كوچك و متوسط نقش بسیار مهمی در نظام اقتصادی - اجتماعی كره جنوبی ایفا می كنند و این بنگاهها یكی از مهمترین عوامل در رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و صادرات محسوب می شوند.
براساس آمارهای رسمی در حدود ۲۶۴۰۰۰۰ بنگاه كوچك و متوسط در كره جنوبی وجود دارد كه سهمی برابر با ۹۹/۵ درصد از كل بنگاههای فعال در این كشور است.
این بنگاهها نقش بسیار مهمی نیز در اشتغال زایــــــی و ایجاد ارزش افزوده ایفا می كنند. براساس آمارها در حدود ۹۱۰۰۰۰۰ نفر در بنگاههای كوچك و متوسط فعالیت دارند كه ۷۸/۵ درصد از كل شاغلان این كشور است. ازطرف دیگر، بیش از ۹۶ هزار واحد تولیدی صنعتی دركره جنوبی وجود دارد كه هریك بین ۵ تا ۳۰۰ نفر را در استخدام خود دارند. این واحدها سهمی برابر با ۹۹/۱ درصد از كل واحدهای تولیدی این كشور را دارند و با حدود ۲ میلیون نفر پرسنل سهمی برابر با ۶۹/۲ درصد از كل شاغلان بخش تولید صنعتی را به خود اختصاص می دهند.
ارزش تولیدات این واحدها در سال حدود ۱۸۷/۹۲ تریلیون ون و ارزش افزوده ناشی از فعالیت آنها ۸۲/۲۸ تریلیون ون است. این ارقام به ترتیب ۴۶/۸ و ۴۷/۲ درصد از كل ارزش تولید و ارزش افزوده بخش تولید صنعتی در كره جنوبی است.
در حدود ۹۱/۶ درصد از كل شركتهای تولید صنعتی در كره جنوبی واحدهایی هستند كه بین ۵ تا ۴۹ نفر را در استخدام خود دارند و به ترتیب ۵۸/۶ و ۴۵ و ۴۶/۴ درصد از شاغلان، ارزش تولید و ارزش افزوده تولید صنعتی را به خود اختصاص می دهند. كسب وكارهای كوچكی كه در ۷ بخش ماشین آلات و تجهیزات، تولید محصولات فلزی، نساجی، چرم و محصولات چوبی، غذا و آشامیدنیها و محصولات لاستیكی و پلاستیكی فعال هستند، ۵۵/۲ درصد از كل بنگاههای تولید صنعتی دركره جنوبی را تشكیل می دهند. این بنگاهها ۴۱/۸ درصد از كل صادرات كره جنوبی را دراختیـــــار دارند.
● سیستم حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط
كره جنوبی باتوجه به نقش و تاثیر بنگاههای كوچك و متوسط در توسعه اقتصادی این كشور مسئولیت حمایت و گسترش بنگاههای كوچك و متوسط را به وزارت صنعت و تجارت واگذار كرده است. در درون این وزارتخانه تشكیلات ویژه ای ایجاد شده است كه مسئولیت اصلی را درمورد برنامه های مختلف حمایتی و سیاستهای اجرایی دولت درمورد بنگاههای كوچك و متوسط برعهده دارد. این تشكیلات كه به اختصار SMBA خوانده می شود، سیاستهای اجرایی را با نظر و مشاركت كمیسیون ویژه ریاست جمهوری در امور بنگاههای كوچك و متوسط تدوین و به اجرا می گذارد.
▪ اهداف اصلی سازمان SMBA عبارتند از:
ـ بهبود ساختار و جایگاه رقابتی بنگاههای كوچك و متوسط كره جنوبی؛
ـ كمك به ایجاد ثبات اقتصادی؛
ـ كمك به تاسیس بنگاههای كوچك و متوسط جدید و حمایت از كارآفرینان؛
ـ حمایت از نوآوریهای تكنولوژیكی؛
ـ حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط برای ورود به بازارهای جهانی.
در ادامه برنامه ها و رویكردهایی كه سازمان SMBA برای دستیابی به هریك از اهداف شش گــانه بالا دنبال می كند معرفی می شوند:
۱ ) بهبود ساختار و جایگاه رقابتی بنگاههای كوچك و متوسط
برای دستیابی به هدف بالا، رویكردهای سازمان SMBA معطوف به موارد زیر است:
الف ) اصلاح ساختار بنگاههای كوچك و متوسط: برای تامین مالی هزینه های مربوط به نوسازی و بازسازی و همچنین هزینه های مربوط به اصلاح ساختار بنگاههای كوچك و متوسط و تامین مخارج مربوط به دستیابی به فناوریهای پیشرفته برای ورود این بنگاهها به بازارهای جهانی&، رویكرد سازمان SMBA انتشار اوراق قرضــــه عمومی برای تامین هزینه های سرمایه گذاری و سرمایه در گردش شركتهای باتوان رشد بالاست. این تجربه ابتدا در بخش تولید به كار گرفته شد و پس از مشخص شدن آثار مثبت آن هم اكنون به بخش خدمات نیز درحال گسترش است.
ب ) حمایت از كاربرد فناوری اطلاعات: سازمان SMBA با اعتقاد به نقش موثر فناوری اطلاعات در جهانی شدن بنگاههای كوچك و متوسط، سیاست حمایت از این بنگاهها برای استفاده بیشتر از فناوری اطلاعات را در پیش گرفتــــه و تلاش می كند با استفاده از آن شبكه های ارتباطی بین بنگاهها با یكدیگر وبا سازمانها و نهادهای حمایت كننده ازآنها و سایر عناصر حاضر در اقتصاد این كشور و سایر كشورها را توسعه دهد.
اعطای وامهای لازم برای خرید و نصب سخت افزارها و تجهیزات موردنیاز و ایجاد شبكه ارتباطی بین بنگاههای كوچك و متوسط با یكدیگر و با سازمانهای حامی آنها ازطریق فناوریهای اطلاعاتی و شبكه های كامپیوتری از برنامه های این سازمان است كه به تازگی به بهره برداری رسیده است.
ج ) همكاری بین بنگاههای كوچك و متوسط: هدف از تشویق همكاری بین بنگاههای كوچك و متوسط ایجاد هم افزایی بین منابع تحت مالكیت و كنترل این بنگاهها و افزایش توان چانه زنی آنها در مناسبات اداری - اقتصادی است. چارچوب قانونی این سیاست در سال ۱۹۶۱ با تصویب «قانون همكاری كسب و كارهای كوچك» (THE SMALL BUSINESS COOPERATIVE ACT) فراهم شده است. اعطای مشوقهای مالیاتی برای ارجاع كار از سوی شركتهای بزرگ به بنگاههای كوچك و متوسط و توسعه فرهنگ <«پیمانكاری جزء» (SUBCONTRACTING) درچارچوب این قانون دنبال شده است.
د ) نظارت بر روابط سالم بین شركتهای بزرگ و بنگاههای كوچك و متوسط: این نظارت با هدف سالم سازی قراردادهای مربوط به ارجاع كارهای پیمانكاری جزء بین ۳۰ شركت بزرگ كره جنوبی با پیمانكاران جزء و نیز در قراردادهـــــای بین پیمانكاران جزء اعمال می گردد.
ه) پشتیبانی مالی از بنگاههای كوچك و متوسط: این سیاست با هدف تقویت قدرت رقابتی بنگاههـــای كوچك و متوسط در مناقصه ها و مزایده ها و ازطریق تشكیل صندوق مشترك SMBA با آنها به اجرا درآمده است.
و ) حمایت از زنان كارآفرین: درحال حاضر دولت كره جنوبی درحال تدوین پیش نویس قانونی برای اولویت دهی به زنان كارآفرین در برنامه های حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط است. براساس این قانون، برنامه های مختلفی شامل حمایتهای مالی وغیرمالی برای تشویق زنان كارآفرین جهت تاسیس بنگاههای كوچك ومتوسط پیش بینی شده است.
ز ) جمع آوری نظرات بنگاههای كوچك و متوسط با هدف اصلاح قوانین: ایجاد این سازوكــــار به دولت اجازه داده است تا با جمع آوری نظرات صاحبان بنگاههای كوچك و متوسط، درك بهتری از مشكلات پیش روی این بنگاهها كسب كند و این دانش را در تدوین قوانین مرتبط با این بنگاهها مورداستفاده قرار دهد.
۲ ) كمك به ایجاد ثبات اقتصادی
برنامه های SMBA برای كمك به ایجاد ثبات اقتصادی در درون بنگاههای كوچك و متوسط درقالب برنامه های متعددی پیگیری و اجرا می گردد. برخی از مهمترین این برنامه ها عبارتند از:
الف) كمكهای مالی: در درون سازمان SMBA مركزی به نام مركز گزارش موانع مالی تاسیس شده است هدف این مركز بهبود شرایط دستیابی بنگاههای كوچك و متوسط به وامها، منابع مالی و سایر اعتبارات موردنیاز است. این مركز ازطریق ارائه خدمات مشاوره ای و تشكیل گردهمایی هایی با نهادهای مالی و سایر سازمانهای ذینفع دراین راه تلاش می كند.
حمایتهای مالی ویژه از بنگاههایی كه ازروند رو به رشدی برخوردار بوده و به علت ورشكستگی سایر بنگاههای طرف قرارداد در معرض مخاطرات مالی قرار دارند نیز در چارچوب سیاست مساعدت و كمك مالی صورت می گیرد.
ب) تضمین وام و اعتبار: در چارچوب این سیاست دو صندوق برای تضمین وام و اعتبارات ایجاد شده است. این دو صندوق عبارتند از: «صندوق تضمین اعتبارات » (CREDIT GUARANTEE FUND) و صندوق تضمین اعتبارات فناوری»(TECHNOLOGY CREDIT GUARANTEE FUND).
همچنین ایجاد نظام بیمه ای برای حمایت از بنگاهها در مقابل خطرات ناشی از ورشكستگی خریداران و بنگاههایی كه كالاهایی را سفارش می دهنـــد، از دیگر برنامه های اجرایی در این زمینه است.ج ) حمایت از توسعه منابع انسانی در بنگاههای كوچك و متوسط: براساس این سیاست دو نوع نظام آموزشی تدوین شده است:
▪ نظام آموزش مربیان فنی صنایع سایر كشورها:
در این نظام مربیان فنی از كشورهای درحال توسعه ازسوی كارشناسان كره ای درمورد فناوریهای پیشرفته آموزش می بینند.
▪ نظام كاركنان ماهر:
در این نظام جوانانی كه خدمت وظیفه عمومی خود را به اتمام رسانده اند براساس مهارتهایی كه طی دوران خدمت خود در ارتش این كشور فراگرفته اند به بنگاههای كوچك و متوسط معرفی می گردند.
د) حمایتهای مربوط به بازاریابی: تشویق سازمانها و موسسات دولتی و محلی برای خرید از بنگاههای كوچك و متوسط، تشكیل نمایشگاههای دائمی و سالانه از تولیدات و محصولات بنگاههای كوچك و متوسط و نیز تاسیس مركز عمومی توزیع ساخته ها و تولیدات بنگاههای كوچك و متوسط در چارچوب سیاست حمایت و بازاریابی برای بنگاههای مذكور به اجرا گذاشته شده اند.
ه) بهبود ساختار توزیع
بازسازی و نوسازی مراكز تجاری و بازارها و ایجاد بازارهای جدید درمناطق مسكونی تازه و حمایت مالی از ایجاد ساختمانهای تجاری و مراكز خرید جدید در چارچوب این سیاست پیگیری می شود.
اعطای وام، معافیتهای مالیاتی و سایر تسهیلات اعتباری به سازندگان مراكز تجاری و كمك به تجهیز این مراكز به فناوریهای نوین ارتباطی از دیگر برنامه های دولت كره جنوبی برای بهبــــود ساختار نظام توزیع محسوب می شود.
۳) كمك به تاسیس بنگاههای كوچك و متوسط جدید
الف ) حمایتهای قانونی از سرمایه گذاری در كسب و كارهای جدید؛ دركره جنوبی یك بازار سرمایه گذاری (ANGEL MARKET) تاسیس شده است كه در آن كارآفرینان و سرمایه گذاران امكان تفاهم و مشاركت در پـــروژه های مربوط به ایجاد كسب وكارهای جدید را پیدا می كنند. در كنار تاسیس بازار سرمایه گذاری برای تعمیق این بازار یك «نظام ارزیـــــابی سرمایه گذاری» راه اندازی شده است.
ب ) حمایتهــــــــــای مالی از تاسیس كسب و كارهای جدید: اعطای معافیتهای مالیاتی برای سرمایه گــــــــــذاران در كسب و كارهای جدید و درنظر گرفتن وام و معافیتهای مالیات بردرآمد، ثبت و... برای این نوع كسب و كارها ازجمله مساعدتهایی است كه در چارچوب سیاست حمایت از تاسیس كسب و كارهای جدید دنبال می گردد.
ج) حمایتهای فیــــــــزیكی از تاسیس كسب و كارهای جدید: تاسیس پاركهای صنعتی و تامین زمین به مساحت ۹ تا ۱۲ هزار متر مربع و با شرایط قیمتی مطلوب به صورت خرید یا اجاره به شرط تملیك برای بنگاههای كوچك و متوسط ازجمله این حمایتهاست.
۴) حمایت از نوآوریهای تكنولوژیكی
نوآوریهای تكنولوژیكی و استفاده از آنها در بنگاههای كوچك و متوسط در كره جنوبی یك ضرورت محسوب می شود، به همین جهت سازمان SMBA برنامه های مختلفی را درجهت توسعه استفاده از فناوریهای نوین در بنگاههای كوچك و متوسط پیگیری می كند:
الف ) مساعدت در توسعه فناوریهای جدید توسط بنگاههای كوچك و متوسط: <دولت در این برنامه سرمایه گذاریهایی را در بنگاههای كوچك و متوسط انجام می دهد تا بتوانند فناوریهای جدید را توسعه دهند. ایجاد صندوقهای مالی - اعتباری جهت حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط برای خرید فناوریهای جدید نیز ازجمله برنامه هایی است كه در چارچوب این سیاست پیگیری می شود. علاوه بر آن، ایجاد كنسرسیومی بین صنایع، دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی برای پیشبرد پروژه ای به نام «توسعه فناوری» نیز بخش دیگری از تلاشهای كره جنوبی در این زمینه است.
ب ) همكاری فنی داخلی و بین المللی بین بنگاهها: تشكیل نمایشگاه فناوریهای جدید، دعوت از كارشناسان و خبرگان فنی برای تشكیل سمینارها و كارگاههای آموزشی موجب ایجاد ارتباط و مبادله اطلاعات فنی بین این بنگاهها شده است.
ج ) نظام تضمین كیفیت: سازمان SMBA برای تعقیب این سیاست اقدام به اجرای برنامه ای تحت عنوان «نوآوری كیفیت» كرده است. در كنار آن این سازمان خدمات مشاوره ای و برخی مساعدتهای دیگر را برای اخذ استانداردهای ایزو دراختیار بنگاههای كوچك و متوسط قرار می دهد.
د ) تحلیل توان رقابتی بنگاههای كوچك و متوسط: تدوین پروژه كلانی برای بررسی و مطالعه جامع نیازهای تكنولوژیكی بنگاهها برای ترسیم سیمای دقیق نیازها و آگاهی از وضعیت و توان رقابتی این نوع بنگاهها در زمینه استفاده از فناوری ازجمله برنامه هایی است كه در تعقیب سیاست توسعه استفاده از نوآوریهای تكنولوژیكی اعمال می گردد.
برنامه دیگری نیز به نام «نظام پزشك بنگاهها» (HOME DOCTOR SYSTEM) توسط سازمان SMBA اجرا می گردد. طی این برنامه محققان و كارشناسان خبره از بنگاههای كوچك و متوسط بازدید كرده و توصیه ها و راهنمائیهای فنی به آنها ارائه می دهند.
۵) حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط برای ورود به بازارهای جهانی
الف) مساعدت به صادركنندگان كوچك و متوسط: ازجمله خدماتی كه سازمان SMBA دراختیـــاربنگاههای كوچك ومتوسط قرار می دهد می توان به آموزش صادرات&&، مطالعات بازارهای خارجی و مساعدت در طراحی محصولات مناسب بازارهای جهانی نام برد. پشتیبانی از حضور بنگاههای كوچك و متوسط در نمایشگاههای بین المللی و راه اندازی یك سایت ویژه (WWW.SMPIC OR KR) برای معرفی بنگاههای كوچك و متوسط از دیگر فعالیتهای سازمان SMBA در این زمینه است.
ب) مساعدت در جلب سرمایه های خارجی: اعطای معافیتهای مالیاتی، مساعدت مالی و تامین محـــــل برای شركتهای خارجی سرمایه گذار در كره جنوبی ازجمله این فعالیتهاست. كره جنوبی درحال بازنگری كلی سیاستهای بازدارنده سرمایه گذاری خارجی در این كشور است.
تاسیس مركزی به نام «سازمان توسعه تجارت و سرمایه گذاری» برای ملاقات و مذاكره صاحبان بنگاههای كوچك و متوسط كره ای با سرمایه گذاران خارجی از دیگر اقدامات سازمان SMBA است. یكی دیگر از اقدامات این سازمان تهیه فهرستی از شركتهای موفق كره ای و معرفی آنها به سرمایه گذاران خارجی است كه دركنار اعزام گروههایی به خارج از كشور برای معرفی این شركتها به سرمایه گذاران خارجی صورت می گیرد.
ج) همكاری بین المللی: مشاركت مستمر سازمان SMBA در گردهمائیهای جهانی نظیر جلسات نخست وزیران اپك (APEC) درمورد بنگاههای كوچك و متوسط و نیز جلسات گروههای سازمان همكاری و توسعه اقتصادی (OECD) در خصوص بنگاههای كوچك و متوسط با این دیدگاه صورت می گیرد كه همكاری متقابل با سازمانهای بین المللــــی می تواند عملكرد سازمان SMBA و درنهایت كل بنگاههای كوچك و متوسط كره ای را بهبود بخشد.

گروه مطالعات SMEs سازمان مدیریت صنعتی

منبع : ماهنامه تدبیر