چالش های پیش روی ترکیه در آستانه انتخابات پارلمانی

در حالی که مهلت تبلیغات انتخاباتی پارلمان ترکیه در آخرین ساعات روز شنبه به پایان رسید، مردم این کشور خود را آماده می کنند تا نمایندگان جدیدی را به مجلس این کشور بفرستند که باید با چالش های گوناگونی دست و پنجه نرم کند؛ انتخاب رئیس جمهور، خشونت های جدایی طلبان کرد و نیز اختلاف نظر عمیقی که طی سال های اخیر درباره نقش اسلام در جامعه ترکیه به وجود آمده است.
در پی ایجاد یک بحران سیاسی بر سر انتخاب رئیس جمهور پیشنهادی حزب اسلامگرای عدالت و توسعه، حزب حاکم ترکیه و دارای اکثریت پارلمانی در مجلس این کشور، قرار شد تا با برگزاری انتخابات پارلمانی چهار ماه زودتر از تاریخ تعیین شده، به این بحران خاتمه داده شود. رئیس جمهور ترکیه از سوی پارلمان این کشور برای یک دوره هفت ساله انتخاب می شود.
انتصاب نخست وزیر و انحلال پارلمان از جمله اختیارات رئیس جمهور است. در حالی که نظرسنجی ها خبر از پیروزی دوباره حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی روز یکشنبه می دهند، اما احزاب رقیب می گویند این پیروزی موجب تقویت نقش اسلام در زندگی سکولار جامعه ترکیه می شود.
اما رجب طیب اردوغان نخست وزیر ۵۳ ساله ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه امیدوار است کارنامه دولت این حزب طی پنج سال گذشته در رشد اقتصادی، افزایش سطح زندگی اقشار مختلف مردم و کاهش تورم باعث شود این حزب برای یک دوره پنج ساله دیگر اکثریت پارلمانی را به دست آورد.
اما رقبای سیاسی اردوغان نیز تمرکز برنامه تبلیغاتی خود را بر مسائلی چون امنیت و نرمش اردوغان در برابر کردهای جدایی طلب این کشور که یک پنجم جمعیت ۷۴ میلیونی این کشور را تشکیل می دهند، قرار داده اند. آنها اردوغان را متهم به عدم برخورد با تروریسم می کنند و می گویند ارتش ترکیه باید با حمله به شمال عراق جدایی طلبان کرد را که در این منطقه پناه گرفته اند، نابود کند. تمایلات اسلامگرایانه اردوغان و حزب عدالت و توسعه نیز از جمله مهم ترین اهداف حملات احزاب رقیب هستند.
حزب جمهوریخواه ملت، بزرگترین رقیب حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی یکشنبه، در تبلیغات انتخاباتی خود می گوید اردوغان تهدیدی برای ارزش های سکولار جامعه ترکیه و جدایی دین از سیاست در این کشور محسوب می شود.
اما اردوغان این اتهام را به شدت رد می کند. سکولارهای ترکیه که شماری از ژنرال ها و قضات بانفوذ این کشور را شامل می شوند، می گویند اردوغان در پی ایجاد یک حکومت اسلامی به سبک ایران در ترکیه است اما اردوغان می گوید عملکرد پنج سال گذشته دولت او و نیز مذاکرات ترکیه با اتحادیه اروپا برای پیوستن به این اتحادیه که از سال ۲۰۰۵ آغاز شده، نشان می دهد که چنین اتهاماتی بی پایه و اساس هستند. او در این انتخابات بسیاری از نمایندگان اسلامگرا را کنار گذاشته است و نامزدهای زن و میانه رو را جایگزین آنها کرده است. به هر حال نمی توان انکار کرد که دولت اردوغان بعد از چند دهه هرج و مرج سیاسی و اقتصادی، این کشور را در شاهراه پیشرفت و اصلاحات قرار داده است.
اما رای گیری نمایندگان تازه پارلمان برای انتخاب رئیس جمهور می تواند منجر به تکرار جنجالی شود که در ماه مه و هنگامی به وجود آمد که حزب عدالت و توسعه عبدالله گل را نامزد ریاست جمهوری کرد. گل، وزیر امور خارجه فعلی ترکیه، مسلمانی معتقد است که همسرش با حجاب اسلامی در محافل عمومی ظاهر می شود و تکیه زدن چنین فردی بر جایگاه ریاست جمهوری برای احزاب سکولار قابل تصور نیست.
پس از چند هفته جنجال گروه های اپوزیسیون و تهدید ارتش که اعلام کرد برای حفاظت از سکولاریسم به هر ابزاری متوسل خواهد شد، گل ناچار شد انصراف خود را از نامزدی برای ریاست جمهوری اعلام کند. اما به گفته گل، این تهدید در انتخابات روز یکشنبه به نفع حزب عدالت و توسعه تمام خواهد شد، چون مردم این کشور از دخالت ژنرال ها در امور سیاسی خسته شده اند.
دنیز مات دانشجوی ۲۲ ساله ترک می گوید؛ «به نظر می رسد پارلمان و دولت جدید هم کارشان برای انتخاب رئیس جمهور چندان ساده نباشد. فعلاً که اوضاع خیلی درهم و برهم است اما به هر حال ترکیه به سرعت در مسیر پیشرفت و تحول پیش می رود و هر حزبی هم که پیروز شود تغییری در این موضوع به وجود نمی آورد.» بر اساس آخرین نظرسنجی ها، حزب حاکم عدالت و توسعه احتمالاً در نهایت بین ۲۹۰ تا ۳۱۰ کرسی از پارلمان ۵۵۰ نفره ترکیه را به خود اختصاص خواهد داد. به این ترتیب اردوغان قادر خواهد بود با استفاده از اکثریت قاطع پارلمانی، بدون ائتلاف با دیگر احزاب کابینه ای تک حزبی تشکیل دهد و از چانه زنی و لابی های سیاسی با احزاب دیگر برای تشکیل کابینه خودداری کند. اما از آنجایی که رئیس جمهور با رای دوسوم نمایندگان مجلس انتخاب می شود، این حزب برای انتخاب رئیس جمهور مورد نظر خود به حمایت دیگر احزاب نیز نیاز خواهد داشت.
از دیگر چالش های پیش روی دولت جدید ترکیه تصمیم گیری در مورد این است که آیا ترکیه که خود یکی از اعضای ناتو است، برای برخورد با کردهای جدایی طلب حزب پ ک ک باید به شمال عراق حمله کند یا خیر. ایالات متحده که با مشکلات فراوانی در عراق دست و پنجه نرم می کند، مخالف چنین اقدامی از سوی ترکیه است. اما ترک ها هم از اقدامات خشونت آمیز کردهای جدایی طلب به خشم آمده اند و می گویند واشنگتن به قول خود در مورد حمایت از ترکیه در مبارزه با تروریسم و حملات تروریستی کردهای جدایی طلب عمل نکرده است.
اما به اعتقاد اردوغان حمله به شمال عراق باید تنها پس از مذاکره با مسوولان امریکایی و عراقی و شکست این مذاکرات صورت بگیرد. برای گفت و گو در همین زمینه اردوغان از نوری المالکی نخست وزیر عراق دعوت کرده است تا به این کشور سفر کند، اما هنوز تاریخ دقیقی برای این سفر تعیین نشده است.

منبع : روزنامه شرق