نبض بازار در دست اوپک

در حقیقت، انتشار ارقام ذخیره سازی های تجاری فرآورده های میان تقطیر در آمریكا نشان داد موج هوای سردی كه این كشور را فرا گرفته، توانسته است سطح ذخیره سازی های تجاری فرآورده های میان تقطیر را به طور جدی تحت تاثیر قرار دهد.
به این ترتیب، سطح این ذخیره سازی ها با كاهش ۲۲/۴ میلیون بشكه به سطح ۸۹/۱۲۱ میلیون بشكه كاهش یافت كه ۶۸/۱۱ میلیون بشكه كمتر از سال گذشته بود. آمار مصرف فرآورده های میان تقطیر در آمریكا نیز نشان می داد كه سطح مصرف این فرآورده ها، در هفته منتهی به بیست و یكم ماه ژانویه با ۷۳۰ هزار بشكه در روز افزایش نسبت به هفته قبل، به سطح ۷۲/۴ میلیون بشكه در روز رسیده كه در مقایسه با زمان مشابه در سال قبل ۲۰۰ هزار بشكه در روز بالاتر است و ۴۰۰ هزار بشكه در روز نیز بیشتر از متوسط پنج سال گذشته است. علاوه بر آنچه بیان شد، انتشارآمار ذخیره سازی های تجاری نفت آمریكا، سبب شگفتی متولیان بازار نفت شد، زیرا این آمار نشان می داد كه سطح ذخیره سازی های تجاری بنزین نیز در این كشور به میزان ۳۵/۵ میلیون بشكه كاهش یافته است. این كاهش بسیار پرسش برانگیز بود. در واقع، در فصل زمستان هیچ كس انتظار ندارد سطح ذخیره سازی های بنزین كاهش یابد، زیرا به طور معمول مصرف بنزین خودروهای شخصی در فصل زمستان كاهش می یابد. تحلیل گران تنها عامل افزایش دهنده مصرف بنزین و در نتیجه كاهش میزان ذخیره سازی های این فرآورده را فرا رسیدن تعطیلات «مارترلوتركینگ» در آمریكا دانستند كه سبب افزایش مسافرت و مصرف بنزین شده بود و مصرف بنزین را در هفته منتهی به بیست و یكم ماه ژانویه ۲۰۰۵ به میزان ۴/۱ میلیون بشكه در روز افزایش داده بود و آن را به سطح ۴۶/۹ میلیون بشكه در روز رسانده بود كه ۲۰۰ هزار بشكه در روز بیشتر از هفته مشابه در سال قبل و ۱/۱ میلیون بشكه بیشتر از زمان مشابه در سال قبل بود. در اوایل هفته مورد بررسی، بازار همچنان نگران برگزاری انتخابات در عراق بود كه قرار بود در سی ام ژانویه برگزار شود. با توجه به تهدیدهای خرابكاران در عراق در زمینه حمله به تاسیسات نفتی و برهم زدن انتخابات، این احتمال وجود داشت كه خرابكاران با حمله به تاسیسات نفتی عراق، تولید و صادرات نفت خام این كشور را دچار وقفه كنند. بورس بازان نیز تحت شرایط حاكم بر بازار، حداكثر تلاش خود را برای خرید قراردادهای آتی نفت خام آغاز كردند و خالص وضعیت خرید خود را در هفته منتهی به بیست و پنجم ماه ژانویه ۲۰۰۵ با افزایش ۹۳۸/۱۷ هزار برگه (هر برگه معادل هزار بشكه) معادل ۶/۱۱۲ درصد، به ۸۵۰/۳۳ هزار برگه رساندند. افزایش خرید بورس بازان به ثبات قیمت های نفت كمك كرد و سبب شد كه قیمت سبد اوپك در بیست و ششم ماه ژانویه ۲۰۰۵، به سطح ۱۰/۴۳ دلار در بشكه افزایش یابد و در تاریخ بیست و پنجم ماه ژانویه ۲۰۰۵، قیمت نفت خام شاخص بازار آمریكا نیز به نزدیكی مرز ۵۰ دلار در بشكه برسد و رقم ۴۶/۴۹ دلار در بشكه را برای خود ثبت كند. علاوه بر آنچه بیان شد، بازار هنوز درباره تصمیم گیری اوپك در اجلاس فوق العاده ۱۳۴ كه قرار بود در سی ام ماه ژانویه ۲۰۰۵ در وین- اتریش برگزار شود، دچار بی اطمینانی بود و هنوز این احتمال وجود داشت كه با توجه به اظهارات پیشین وزیران نفت اوپك، سقف تولید رسمی اوپك در اجلاس ۱۳۴ كاهش یابد، اما به تدریج با نزدیك شدن به زمان برگزاری اجلاس، لحن مقامات نفتی اوپك تغییر كرد و موضوع تمدید سقف رسمی تولید اوپك به طور جدی مطرح شد. در بیست و پنجم ژانویه ۲۰۰۵، «الصباح»، وزیر نفت كویت كه ریاست اجلاس اوپك را نیز برعهده دارد، اعلام كرد كه از دیدگاه كویت، سقف تولید اوپك می باید در سطح ۲۷ میلیون بشكه در روز باقی بماند و تغییر نكند. فردای آن روز، «محمد الحاملی»، وزیر نفت امارات نیز اظهار داشت كه قیمت های نفت آنقدر بالاست كه كاهش سقف تولید اوپك قابل توجیه نیست. وزیران نفت اندونزی و نیجریه نیز به گروه حمایت كننده از تمدید سقف تولید اوپك پیوستند. درحقیقت قیمت های بالای نفت، تولیدكنندگان نفت خام را ترغیب می كرد كه با حداكثر كردن تولید خود، از قیمت های بالای جاری در بازار بهره برداری كنند و از سوی دیگر، فشارهای سیاسی موجود برای كاهش ندادن تولید خود را نیز خنثی سازند.یك روز قبل از برگزاری اجلاس اوپك، وزیر نفت قطر پس از ملاقات با وزیران نفت عربستان، امارات و كویت اعلام كرد كه فكر نمی كند اوپك تولید خود را كاهش دهد. وزیر نفت لیبی و الجزایر نیز از تمدید سقف تولید اوپك حمایت كردند. حتی ونزوئلا كه پیش تر، موضوع احتمال كاهش سقف تولید سازمان را مطرح كرده بود، به جمع حامیان تمدید سقف تولید اوپك پیوست. وزیر نفت عربستان كه تا آن هنگام سكوت كرده بود، اعلام كرد كه اوپك می تواند تا ماه مارس (اجلاس ۱۶ مارس اوپك در اصفهان) صبر كند و پس از آن تولید خود را برای حمایت از قیمت ها كاهش دهد. به این ترتیب، وزیر نفت كویت اعلام كرد كه در میان وزیران نفت توافقی به وجود آمده است كه سقف تولید اوپك تغییر نكند و انتظار ندارد كه اوپك پیش از شانزدهم مارس ۲۰۰۵ اجلاس دیگری برگزار كند.این اظهارات كه نشانه های كاهش نیافتن تولید را به بازار می فرستاد، سبب شد كه قیمت های نفت خام دچار ضعف شوند؛ به گونه ای كه قیمت سبد اوپك در تاریخ بیست و هشتم ماه ژانویه از ۰۱/۴۳ دلار در بشكه به ۸۸/۴۱ دلار در بشكه رسید. قیمت نفت خام «وست تگزاس اینترمدیت» نیز در بیست و هشتم ماه ژانویه ۲۰۰۵ به سطح ۲۲/۴۷ دلار در بشكه كاهش یافت.در سی ام ژانویه ۲۰۰۵ وزیران نفت اوپك با توجه به توافق پیشین خود، پس از برگزاری اجلاس كوتاهی، اعلام كردند كه سقف تولید اوپك تغییر نخواهد كرد و در سطح ۲۷ میلیون بشكه در روز تمدید خواهد شد. اعلام این تصمیم، دوباره سبب كاهش قیمت های نفت خام شد؛ به گونه ای كه قیمت سبد اوپك در سی و یكم ژانویه ۲۰۰۵ به ۹۵/۴۰ دلار در بشكه رسید. البته عوامل دیگری نیز در این كاهش قیمت تاثیر داشتند. از یك سو بازار كه انتظار داشت انتخابات عراق با خرابكاری های گسترده در صنایع نفتی این كشور همراه شود، دریافت كه به رغم كشته شدن ۳۵ نفر در انفجارهای انتحاری از سوی خرابكاران، تاسیسات نفتی عراق هیچ گونه آسیبی ندیده است و صادرات نفت خام از جنوب عراق در سطح ۷/۱ میلیون بشكه در روز ادامه دارد. همچنین موسسه های هوا شناسی اعلام كردند كه وضعیت آب و هوایی نیمكره شمالی و به ویژه آمریكا به زودی تغییر خواهد كرد و ملایم تر خواهد شد و آب و هوای آمریكا در ماه های فوریه و مارس گرم تر از معمول خواهد شد. بورس بازان نیز در شرایط جدید بازار، به فروش قراردادهای آتی خود مبادرت كردند (كه هنوز ارقام دقیق آن منتشر نشده است) و با انگیزه سودجویی، زمینه را برای تضعیف بیشتر قیمت ها فراهم آوردند.
اوپك كه انتظار چنین شرایطی را داشت، در بیانیه مطبوعاتی خود در سی ام ژانویه ۲۰۰۵، اعلام كرد كه تا هنگام برگزاری اجلاس آتی اوپك در شانزدهم مارس ۲۰۰۵، در اصفهان، به دقت تحولات بازار را زیر نظر خواهد داشت و رئیس اجلاس اوپك نیز می باید با هماهنگی و مشورت با وزیران نفت اوپك، اگر لازم باشد تولید اوپك قبل از برگزاری اجلاس آتی كاهش یابد، تصمیم مناسب را بگیرد. به هر حال، با توجه به حاكم شدن روند نزولی بر قیمت های نفت خام، وزیر نفت كویت به عنوان رئیس اجلاس اوپك، اعلام كرد كه اگر ذخیره سازی های نفتی به سرعت افزایش و قیمت های نفت نیز به سرعت كاهش یابند او می تواند تلفنی از وزیران نفت اوپك نظرخواهی كند تا تصمیم لازم گرفته شود. به هرحال، این اظهارات تاحدودی توانست روند نزولی قیمت ها را محدود سازد.
پیش از برگزاری اجلاس اوپك، وزیران نفت اوپك نظرهای گوناگونی درباره قیمت های نفت ارائه دادند كه به طور عمده پیرامون محدوده قیمت اوپك مطرح شد. «فتحی شتوان»، وزیر نفت لیبی، موضوع حمایت از محدوده قیمت ۳۰ تا ۳۵ دلار در بشكه برای سبد اوپك را مطرح ساخت. وزیر نفت كویت از محدوده قیمت ۳۲ تا ۳۵ دلار در بشكه برای سبد اوپك حمایت كرد. وزیر نفت قطر نیز اعلام كرد كه قیمت ۳۰ تا ۳۵ دلار در بشكه عادلانه است. وزیر نفت الجزایر نیز اظهار داشت كه قیمت های كنونی برای هر دو گروه مصرف كننده و تولید كننده مناسب است و حتی قیمت های ۵۰ دلار در بشكه نیز آسیبی به اقتصاد جهان وارد نكرده است. رئیس جمهوری ونزوئلا نیز اظهار داشت هرچند كه قیمت ۳۶ دلار در بشكه قمیت عادلانه ای است، حتی قیمت ۴۰ دلار در بشكه نیز برای ما كافی نیست.
درواقع اوپك از مارس۲۰۰۰ كه محدوده قیمت ۲۲ تا ۲۸ دلار در بشكه برای سبد اوپك را مطرح ساخته بود و سازكار خودكار كنترل تولید را مطرح كرده بود، این محدوده قیمت را تغییر نداده بود. براساس سازكار یادشده، اگر قیمت سبد اوپك به مدت ۲۰ روز متوالی كاری از سطح ۲۸ دلار در بشكه فراتر رود، اوپك تولید خود را به میزان ۵۰۰ هزار بشكه در روز افزایش خواهد داد و اگر به مدت ۱۰ روز كاری متوالی قیمت سبد اوپك به كمتر از ۲۲ دلار در بشكه برسد، اوپك ۵۰۰ هزار بشكه در روز تولید خود را كاهش خواهد داد. از هنگام معرفی این سازكار تاكنون، عوامل متعددی سبب شدند كه به رغم موثر بودن، كارآیی آن كاهش یابد. از یك سو، تغییر ساختار بازار در این مدت سبب شد كه كف قیمت های نفت به سطح بالاتری برسد و از سوی دیگر، تورم و كاهش ارزش دلار درمقابل سایر ارزهای معتبر سبب شد كه ارزش درآمدهای دلاری حاصل از صادرات یك بشكه نفت خام به میزان عمده ای كاهش یابد و به این ترتیب، دیگر محدوده قیمت ۲۲ تا ۲۸ دلار در بشكه برای مدیریت هم زمان قیمت و تولید، كارآیی نداشت.وزیران نفت اوپك به این موضوع توجه و در بیانیه مطبوعاتی خود اعلام كردند كه براساس بررسی ها، كنفرانس به این نكته توجه كرد كه در یك سال گذشته قیمت ها در خارج ازمحدوده قیمت ۲۲ تا ۲۸ دلار در بشكه قرار داشته اند و محدوده قیمت معرفی شده، به صورت یك محدوده غیرواقعی درآمده است؛ بنابراین كنفرانس تصمیم گرفت كه محدوده قیمت جاری را موقت به حالت تعلیق درآورد و تا هنگامی كه مطالعات لازم برای اصلاح این محدوده قیمت تكمیل شود، اجرای آن را به تعویق اندازد.به نظر می رسد كه اوپك برای این كه كارآیی محدوده قیمت خود را بهبود ببخشد، می باید سه عامل ۱- كاهش ارزش دلار در مقابل سایر ارزهای معتبر به ویژه یورو ۲- نرخ تورم ۳- تغییر ساختار بازار را در نظر بگیرد تا بتواند محدوده قیمت واقع گرایانه ای را به بازار نفت معرفی كند.عامل دیگری كه اوپك پس از برگزاری اجلاس ۱۳۴ خود باید به آن توجه كند این كه در فصل اول سال ۲۰۰۵ تقاضا برای نفت خام اوپك ۸/۲۸ میلیون بشكه در روز خواهد بود و چنانچه اوپك تخلفات جاری (دسامبر ۲۰۰۴) خود را ادامه دهد، متوسط تولیدش در سه ماه اول به ۸/۲۹ میلیون میلیون بشكه در روز خواهد رسید؛ یعنی بازار نفت با ۱ میلیون بشكه در روز مازاد عرضه روبه رو خواهد بود و در صورت ادامه تولید اوپك در سطح ۳۰ میلیون بشكه در سه ماه دوم كه تقاضا برای نفت اوپك فقط ۷/۲۷ میلیون بشكه در روز خواهد بود، بازار با مازادی معادل ۳/۲ میلیون بشكه در روز روبه رو خواهد شد.به طور معمول در سه ماه اول سال باید ۵۰۰ هزار بشكه در روز از سطح ذخیره سازی ها برداشت و در سه ماه دوم حداكثر یك میلیون بشكه در روز به سطح ذخیره سازی ها افزوده شود. در حالی كه در سه ماه اول بازار نفت با حدود یك میلیون بشكه در روز مازاد نفت خام روبه رو خواهد بود كه برای افزایش ذخیره سازی ها مصرف خواهد شد و این مقدار در سه ماه دوم به ۳/۲ میلیون بشكه در روز خواهد رسید كه بدون تردید در صورت روی ندادن حادثه ای ناگهانی، قیمت ها را زیر فشار قرار خواهد داد؛ بنابراین به نظر می رسد كه اگر تولیدكنندگان نفت درصد تثبیت قیمت های نفت خام هستند، می باید در صورت تداوم روند نزولی قیمت ها، به سرعت از خود واكنش نشان دهند و واكنش خود را به زمان برگزاری اجلاس ۱۳۵ در شانزدهم مارس ۲۰۰۵ واگذار نكنند.

منبع : نمایشگاه بین‌المللی