عفت‏ورزی، محافظت از حریم خانواده

● راه تحصیل عفت و حفظ پاكدامنی برای جوان، در اوج قدرت جنسی، چیست؟
اسلام به عنوان آیینی جاودانه و آسمانی كه حاوی دستوراتی سعادت‏بخش برای بشر است، نهاد خانواده را به عنوان كانونی مقدس، پایدار، عاطفی و پاك، ترسیم كرده است تا میهمانی كه به عنوان همسر، وارد عرصه زندگی می‏شود، با آرامش، عزت، محبت و شادمانی، یك مجموعه رو به گسترش را اداره كند. قرآن مجید به پدران و مادران مسلمان دستور می‏دهد تا فرزندانشان را كه هنوز از نعمت تأهل برخوردار نشده‏اند، به این امر مقدس تشویق كرده، زمینه‏های زندگی سالم و حیات طیبه را برای آنان فراهم سازند و اگر شرایط ازدواج برای كسی وجود نداشته باشد، اسلام راهكار بسیار ارزشمندی را معرفی می‏كند؛ راهكاری كه هم اجرایی است و برای تحقق آن مانعی وجود ندارد و هم پشتوانه بزرگی برای ورود به عرصه حیات اجتماعی در آینده است و آرامش را برای اعضای خانواده، مهیا می‏سازد. این راهكار مهم، عفت‏ورزی است.
عفت ورزیدن برای یك انسان، ضرورت یك زندگی سالم، بانشاط و آرام است؛ ضرورتی كه تنها در سایه دین به دست می‏آید و در سایه خردمندی، رشد و كمال می‏یابد. انسان امروز، نیازمند این آموزه‏هاست و پشت كردن به آنها، موجب سستی پیوند خانوادگی، نفوذ و حضور دیگران در عرصه زندگی، اختلاف، عدم اعتماد به یكدیگر، بیماری‏های روحی - روانی، وسواس، سوءظن و ... خواهد شد.
لازم به یادآوری است كه عفت و حجاب، دو مقوله جداگانه‏اند. در عفت ورزیدن، هم رعایت پوشش ظاهری خواهد شد و هم مراقبت از امور معنوی و روحی و این، موضوعی است كه هم كسانی كه رعایت پوشش دینی را می‏كنند، بدان نیازمندند و هم آنان كه كمی در پوشش خویش، سهل‏انگاری می‏كنند.
۱) عفت دل
یكی از موارد بسیار مهمی كه پیوند خانوادگی را پایدار می‏سازد، رعایت عفت دل است. خانه‏ای كه تار و پود آن از عشق و محبت ساخته نشود، خانه‏ای پایدار در برابر طوفان‏های سهمگین و لرزش‏های فراوان نیست. خانه‏ای كه در آن، افراد فراوانی حضور یابند و معشوق یا عاشق احساس نكند كه آن خانه برای سكونت وی آماده است، ثبات نخواهد داشت.
همسر، باید حریم دل را تنها برای همسرش بگشاید و غیر از او، به هیچ شخص نامحرمی اجازه ورود ندهد؛ چه رسد به سكونت در آن. كسانی كه قبل از ازدواج، این حریم را می‏شكنند و با دیگران رابطه‏ای دوستانه و محبت‏آمیز برقرار می‏كنند، پایه‏های زندگی آینده را لرزان می‏سازند.
شاید زندگی بشر صنعتی را این‏گونه ترسیم كرده‏اند و طراحان ناصالح جامعه انسانی كه حضور بی‏پروای زن و مرد را در كنار هم و با برخی بی‏بندوباری‏ها و عدم رعایت حریم‏ها، رشد و ترقی بشر تلقی كرده‏اند و انسان را در برآورده كردن غرایز جنسی آزاد گذاشته‏اند، امروز، نتیجه آن راهكار را در عدم ازدواج جوانان و فراوانی گسست و طلاق خانواده‏ها - دیده باشند.
مرد شایسته، عرصه دل را در اختیار زن شایسته قرار می‏دهد و جز او را به این حرم راه نمی‏دهد و فضای اندیشه و دل را معطر به صفای او می‏كند؛ زن شایسته نیز چنین می‏كند و اگر چنین شد، خداوند، از فضل خویش، آنان را بی‏نیاز خواهد كرد و این وعده خدا، حتمی است كه فرمود: زنان پاك، برای مردان پاك هستند«.۱
۲) عفت نگاه
قرآن مجید به دین باوران دستور می‏دهد كه چشمان خویش را بی‏پروا بر هر كس نگشایند. »به چشمانت بیاموز كه هر كس، ارزش دیدن ندارد«؛ زیرا چشم انسان، عرصه واردات دل و فكر او را فراهم می‏سازد.
نگاه به نامحرم كه زمینه فساد را فراهم می‏كند، حرام شمرده شده است؛ چه تصویر باشد و چه فردی در كنار انسان و عجیب است كه انسان‏ها را می‏توان از روی چشم‏های عفیف و غیرعفیف، شناخت. چشمان عفیف، ارزشمندند و چشم دریده، ادب نگاه نمی‏دارد.
انسان موفق، بر هر آن‏چه می‏رسد، بی‏پروا، چشم نمی‏گشاید و نگاه خویش را محدود می‏سازد. اگر كسی عفتِ نگاه نداشته باشد، چه بسا كه به بی‏عفتی در عرصه‏های دیگر دچار شود. این عفت، خاص مردان نیست؛ بلكه زن هم باید عفت را رعایت كند. گر چه بیماری چشم‏چرانی، در مردان بیشتر شیوع دارد و مردان، با چشمانشان به دام می‏افتند و زنان، با گوش‏هایشان.
۳) عفت كلام
عفت نگاه، پرهیز از نگاه‏های آلوده است كه نتیجه این پرهیز، پاكی دل و اندیشه، از واردات ناشایست است؛ ولی عفت كلام، پاك ساختن عرصه صادرات دل است. آنان كه بی‏محابا از هر چه بخواهند، سخن می‏گویند، هر واژه‏ای را بر زبان می‏آورند و در پردازش كلمات خویش، محاسبه دقیقی ندارند، نه ارزش خویش را حرمت می‏نهند و نه ارزش مخاطب را.
بسیاری از افراد، نمی‏توانند برخی از واژه‏های ناشایست شنیده شده را بیان كنند و با نگفتن آن، شادمان‏ترند كه این، از سلامت روح و بهداشت روانشان حكایت دارد و در مقابل، كسانی یافت می‏شوند كه بسیار مشتاقند تا هر واژگانی را به كار گیرند و از هر موضوعی - حتی ناشایست - سخن گویند كه این، نشان از عدم تربیت درست دارد.
انسان مؤمن، حق ندارد دیگران را مسخره كند؛ لقب زشت دهد؛ تهمت ناروا زند؛ افترا بندد؛ صدای خویش را بی‏اندازه بلند كند و یا از واژگان ناشایست، استفاده كند. چنین انسانی، از عرصه دین، فرو می‏افتد و به خشم الهی، دچار می‏شود.
۴) عفت دامن
یكی از مؤلفه‏های مهم عفت، عفت دامن است. پاكدامنی، از نوجوانی و جوانی سرچشمه می‏گیرد و در دوران میان‏سالی و كهن‏سالی، ثمره‏اش به بار می‏نشیند. بدترین خیانت‏ها، خیانت در این عرصه است و غریزه جنسی، اگر درست در اختیار قرار نگیرد، انسان را به ورطه‏های خطر می‏كشاند. در قرآن آمده است: »به زنا، نزدیك نشوید«؛۲ نه این كه زنا نكنید؛ یعنی حتی باید از لغزش‏گاه‏های این خطر مهلك، پرهیز كرد.
قرآن مجید برای جلوگیری از خطر فساد جنسی، راهكارهای زیر را ارائه كرده است:
الف) تربیت جنسی از دوران كودكی و رعایت دستورات اخلاقی خانوادگی و زناشویی، از آغاز تولد كودك تا بلوغ.
ب) رعایت حریم میان نامحرمان و پوشش مناسب.
ج) عدم اختلاط نامحرمان در هر محیطی.
د) مراقبت از لغزش‏گاه‏هایی كه انسان را به عرصه بی‏عفتی می‏كشاند.
ه’) محدود كردن بعد عاطفه در خانواده و عدم دل‏بستگی به نامحرم در جامعه.
۵) عفت شكم
یكی از عوامل بدبختی انسان‏ها، بی‏پروایی در خوراك است؛ یعنی این كه انسان هر چه بیابد، بخورد و از هر راهی، كسب ثروت كند. غذای حرام موجب شد كه مسلمان‏نمایان، در كربلا، در مقابل فرزند رسول خدا صلی‏اللَّه‏علیه‏وآله صف‏آرایی و به كشتن او افتخار كنند. امام حسین علیه‏السلام فرمود: »اگر نبود طعام‏های حرامی كه شكم‏هایتان پر از آن گشته است، چنین بی‏پروا، در قتل من تلاش نمی‏كردید«.
اگر نفس انسانی را در دو بعد مادی و ملكوتی ترسیم كنیم، تلاش افرادی كه فقط برای پروار جسم می‏كوشند، فربه‏سازی نفس مادی را در پی دارد. آنان، همه همتشان این است كه چه بكنند، تا بیشتر ثروت اندوزند و شعله شكم افروزند و جسم خویش را در ناز نگهدارند. به قول استاد علامه حسن‏زاده آملی: »آن‏جا كه شكم دایر است، دل بایر است«.
امام علی علیه‏السلام فرمود: »من كه امیر بر شمایم، به قرصی نان جو بسنده می‏كنم و بدا به حال كسی كه به خاطر شكم به دوزخ در افتد«.
عفت شكم نیز در عفت دل، تأثیر فراوانی دارد. طعام آلوده، جسم را می‏آزارد و طعام ناپاك، روح را. غذای حرام، روح را از پرواز باز می‏دارد و حریم زندگی را بر خطرها می‏گشاید؛ پس باید در غذایی كه می‏خوریم، دقت كنیم.
جامعه امروز، هم در سن ازدواج، هم در نوع زندگی اجتماعی و تحصیلی، هم در بافت خانوادگی و هم در زمینه فراوانی زمینه‏های گناه، با جامعه دیروز، متفاوت است. نوجوان دیروز، می‏توانست بدون شغل و تحصیلات عالی، ازدواج كند و در كنار خانواده خویش، روزگار بگذراند. دیروز، زمینه‏های آلودگی صوتی و تصویری و... آن قدر فراوان نبود؛ شرایط دوری از خانواده و اختلاط میان دو جنس، این قدر شایع و دسترسی به نامحرم، بدین صورت آسان نبود.
دوست عزیز! انسان شایسته، در هر عصر و زمینه، باید در مقابل آسیب‏ها و خطرها، قد برافرازد و ناملایمات را هموار سازد. راهكار عفت برای جامعه امروز، دیروز و فردا، كارگشاست.
پرهیز از گشاده‏دستی در چشم دوختن، اجتناب از سخن ناروا گفتن یا شنیدن، دوری از اختلاط بی‏جا و بی‏مورد، خودداری از خودنمایی و بدن‏نمایی، مواظبت از جسم، روزه‏داری برای تقویت اراده و كنترل نفس و تربیت جنسی صحیح، راه‏كاری‏هایی هستند كه غفلت از آنها، در همه زمان‏ها، انسان را به سقوط می‏كشاند.
راهكار اصلی، پرهیز از شیطان و تلاش دائمی در بندگی خداست كه این، صراط مستقیم سعادت و نجات است؛ »الا تعبدوا الشیطان و ان اعبدونی هذا صراط المستقیم«.۳

بهروز یدالله‏پور
۱. نور، آیه ۲۶.
۲. اسراء، آیه ۳۲.
۳. یس، آیه ۶۰.

منبع : نشریه الکترونیکی پرسمان