ایستگاه های هواشناسی در ایران

در جهان از عمر رسمی رشته هواشناسی بیش از یك قرن می گذرد. این رشته در ایران نیز سابقه زیادی دارد. اما مردم ما اعتماد چندانی به این سازمان ندارند. امروزه اگر اعلام شود وضعیت هوا آفتابی است مردم با چتر از خانه ها بیرون می آیند. جالب تر این كه بیشتر مواقع آن روز هوای آفتابی خواهیم داشت. دلیل این همه خطا چیست و برای اصلاح آن چه راهی وجود دارد؟
● اهمیت هواشناسی
محمد شاملو كارشناس سازمان هواشناسی می گوید: «هواشناسی علمی است كه در رابطه با وضعیت فیزیكی هوا بحث می كند نظیر میزان ابر، سرعت باد، سمت باد، تشعشع زمین، تشعشع خورشید و.... هواشناسی از جنبه های مختلفی حایز اهمیت است. شروع مسائل هواشناسی زمانی بود كه بشر قابلیت پرواز پیدا كرد. اعلام وضع هوا، اندازه گیری سرعت باد و سمت باد برای پرواز ضروری است. با پیشرفت علم و تكنولوژی، هواشناسی برای كشتیرانی اهمیت پیدا كرد. در صنعت و كشاورزی به ویژه در كشاورزی بحث های آماری هواشناسی مهم هستند. در زمینه بهداشت برخلاف تصور عمومی بیشتر مسائل زیست محیطی هوا مطرح است. بنابراین سازمان هواشناسی زیاد دخیل نیست. در مسائل مربوط به بهداشت با همكاری سازمان های دیگر نظیر سازمان ترافیك بخش اعظم كارها انجام می شود.»
● پیش بینی ۲۴ ساعت آینده وضعیت هوا
هیچ رشته ای مانند رشته هواشناسی با حیات موجودات در ارتباط نیست. هوایی كه در هر دم و بازدم موجودات زنده را به زندگی وصل می كند. همین هوا به طور مداوم در حال تغییر است. شاملو می گوید: «یك سازمان جهانی مسئول پی گیری وضعیت هوا است. سازمان هواشناسی جهانی كه كشورهای عضو سازمان ملل در آن عضویت دارند براساس نیازهای سازمان ها و كشورها ایستگاه هایی را در همه جای دنیا تاسیس كرده اند كه مبادله اطلاعات این ایستگاه ها ساعت به ساعت با مراكز هواشناسی كل دنیا انجام می گیرد. بدون توجه به این كه با كشور مزبور ارتباط سیاسی دارند یا ندارند.»
● وضعیت ایران در جهان
ایران از لحاظ ساخت ابزارهای هواشناسی نسبت به گذشته پیشرفت چندانی نكرده است. شاملو ضمن تایید این مسئله اظهار كرد: «در اغلب موارد ایران تجهیزات مورد نیاز خود را از خارج خریداری می كند و تعداد محدودی داخل كشور ساخته می شوند. از لحاظ علمی كشور ما تقریباً مقام سوم را در آسیا دارد ولی در كل دنیا رتبه زیاد بالایی نداریم. البته در حال حاضر در دنیا تجهیزات اندازه گیری تغییری نكرده اند فقط از نظر تكنیكی بهتر شده و با كیفیت بهتری ساخته می شود.»
● درصد خطا در ایران
در ایران به پیش بینی های سازمان هواشناسی نمی توان اعتماد چندانی كرد. در بعضی قسمت های ایران این مشكل نمایان تر است. كارشناسی هواشناسی می گوید: «پیش بینی در هر زمینه ای با خطا همراه است بنابراین در مسائل مرتبط با هواشناسی نیز صدق می كند. طول مدت پیش بینی در ایجاد خطا موثر است. اگر مدت پیش بینی برای یك سال آینده در نظر گرفته شود معمولاً خطا بالاتر از ۵۰ درصد می شود. با محدود شدن فاصله زمانی درصد خطا كمتر می شود. در ده سال اخیر ایران از خطای زیر ۶۰ درصد به خطای كمتر از ده درصد رسیده است. در واقع برای پیش بینی های ۴۸ ساعته و ۷۲ ساعته خطاهایمان كمتر از گذشته شده است. دلایل این قضیه متنوع است.
۱ ) علت اصلی این خطا موقعیت جغرافیایی ایران بوده كه در یك روز چهار فصل را می توان در كشور مشاهده كرد.
نظیر:
ـ شمال ایران بارندگی
ـ جنوب گرما
ـ شرق جنوب
ـ غرب هوای متعادل و تابستانی.
۲) وجود پستی و بلندی های زیاد در ایران به ویژه در تهران باعث شده است درصد خطا در تهران ۹ تا ۱۰ درصد باشد در حالی كه خطا در قسمت های دیگر ایران ۶ درصد است. به دلایل متعددی درصد خطا در تهران بالا است:
۳) شمار زیاد جمعیت تهران باعث شده در این شهر توجه مردم بر روی مسائل هواشناسی نسبت به جمعیت متمركز در شهرستان ها بیشتر باشد.
۴) با توجه به وسعت تهران با كمبود تجهیزات مستقر در آن روبه رو هستیم. در كل تهران ۱۵ ایستگاه هواشناسی داریم.
۵) وجود ساختمان ها و كارخانه های اطراف تهران، گرمای حاصل از تردد خودروها، آپارتمان های بلند و... باعث تفاوت چشمگیر هوای تهران نسبت به جاهای دیگر ایران شده است.
در واقع گرمای حاصل از كارخانجات، ترافیك و... جو را لحظه به لحظه تحت تاثیر قرار می دهند. به عنوان مثال روزی كه در تهران با ترافیك شدید روبه رو هستیم تغییرات جوی سریع تر اتفاق می افتد در مقایسه با روزی كه این مسئله وجود ندارد. اگر از بالای كوه های شمیران به تهران نگاه كنیم یك ابرسیاهی كل شهر را فراگرفته است به نحوی كه بر روی ازن نیز اثراتی گذاشته است.
۶) با توجه به این كه بخش اعظم كارهای هواشناسی مربوط به هواپیمایی و كشتیرانی است، از طرفی این ایستگاه ها باید شرایط جهانی داشته باشند بنابراین ایستگاه ها در كنار فرودگاه ها و سواحل بر اساس یك فاصله استاندارد برپا می شوند. در ایران این فاصله بیشتر از حد نرمال در نظر گرفته شده در حالی كه می توان ایستگاه های بیشتری احداث كرد. این ایستگاه های استاندارد از مركز شهر فاصله دارند. بنابراین تفاوت دمایی حدود ۴ تا ۸ درجه بین مركز شهر و ایستگاه استاندارد وجود دارد. دمای ایستگاه استاندارد برای مردم اعلام می شود. بنابراین مردم مستقر در قسمت های دیگر اختلاف دما را مشاهده خواهند كرد.»
● دلیل عدم استفاده از باران مصنوعی
در كشورهای پیشرفته برای رفع آلودگی هوا از باران مصنوعی استفاده می شود. با توجه به این كه در تهران با مشكل حاد جوی روبه رو هستیم چرا از باران های مصنوعی استفاده نمی شود؟ كارشناس هواشناسی می گوید: «باران مصنوعی هزینه هنگفتی دارد. یك باران در ایران انجام شد ولی موفقیت آمیز نبود. در دو قسمت از ایران - شمال و یزد - استفاده شد. در یزد بارش در كوهستان رخ داد ضمن این كه مقدار آن كم بود. در شمال بارش در كشور دیگری اتفاق افتاد.» وی افزود: «دلایل این مسئله در حال بررسی است. هنوز مشخص نشده است. از لحاظ تئوری گفته می شود مقدار و زمانی كه برای این كار در نظر گرفته شده بود مناسب نبود.»
● نحوه تشكیل ابر و باران مصنوعی
طبق اظهارات شاملو بشر هنوز نتوانسته است ابر مصنوعی تولید كند. فقط اقدام به بارور كردن ابرها كرده اند، تا باران زا شوند. با اضافه كردن موادی به نام هسته های میعان نظیر یدور نقره، املاحی از نمك های مصنوعی و... ابرها را سنگین و باران زا می كنند.
Co۲ خشك معروف به یخ خشك در آزمایشگاه برای تولید باران مصنوعی استفاده می شود. اما مصارف هواشناسی ندارد. در حال حاضر در كل دنیا از یخ خشك به صورت آزمایشگاهی استفاده می شود.
● از بین بردن هوای آلوده
شاملو اظهار كرد كه سازمان هواشناسی فقط می تواند اطلاعیه و اخطاریه آلودگی شهر را اعلام كند اما از بین بردن آلودگی به عهده ارگان های دیگر است.
● مشكلات تغییرات فصل
آسمان دنیا به ویژه ایران در فصل های مختلف دچار تغییراتی می شود. این تغییرات در پیش بینی هوا مشكلاتی را ایجاد می كند. شاملو در این راستا گفت: «فصل های تابستان و زمستان فصل های یكنواختی هستند. گرمای تابستان و سرمای زمستان مشخص است. بنابراین مشكل چندانی وجود ندارد. اما پاییز و بهار فصل های تغییر بوده سرما و گرمای آنها مشخص نیست. بیشترین مشكل پیش بینی در این دو فصل وجود دارد. در همین لحظه كه هوا صاف است چند لحظه بعد وزش باد و رگبار مشاهده می شود. در هواشناسی اصطلاحاتی نظیر صاف، تمام ابری، نیمه ابری، كمی ابری و قسمتی ابری به كار برده می شود. در هوای نیمه ابری در بخشی از آسمان ابر می بینیم و در بخش دیگر ابری نمی بینیم.»
● تفاوت دمای شرق و غرب تهران
طبق اظهارات كارشناس هواشناسی حركت هوا در نیم كره شمالی از غرب به شرق است. ممكن است وضعیت هوا در شرق نسبت به غرب نیم ساعت تغییر داشته باشد. هوایی كه در غرب اتفاق می افتد ممكن است نیم ساعت بعد در شرق باشد. با توجه به سرعت وزش باد و سرعت حركت جو تغییرات زودتر یا دیرتر اتفاق می افتد. بنابراین احتمال این كه اتفاقات در شرق، در غرب وجود نداشته باشد وجود دارد. توصیه هواشناسان این بوده است كه در تهران كارخانجات از بخش های غربی به شرقی منتقل شوند تا آلودگی ها حداقل در یك قسمت متمركز شوند.
● رادار
رادارها در هواشناسی نقش مهمی دارند. كارشناس هواشناسی در این زمینه گفت: «رادار یك ابزار مخابراتی است كه امواج را گرفته و پخش می كند. در هواشناسی سه نوع رادار داریم.
۱ ) رادار توفان: [تشخیص موقعیت و سرعت باد]
۲ ) رادار هواشناسی: [اندازه گیری رعد و برق]
۳ ) رادارهایی كه وضعیت جو را مخابره می كنند.
در ایران رادار توفان در حال راه اندازی است و قرار است در اهواز، شمال غربی و قسمت مركزی كشور احداث شوند. در حال حاضر فقط رادار اهواز كار نصب اش تمام شده ولی هنوز دوره آزمایشی را می گذراند. این رادارها پس از راه اندازی كامل، كل ایران را پوشش می دهند.
● تفاوت بارندگی در نقاط مختلف كشور
بر طبق گفته های شاملو در مناطقی كه جنگل یا اقیانوس وجود دارد، بخار آب مرتباً به سمت بالا در حركت است. توده هوایی كه از بالای اقیانوس یا جنگل حركت می كند رطوبت را به خود جذب می كند و باعث افزایش ابر و بارش می شود. بنابراین در غرب و شمال ایران بارندگی بیشتری داریم.
● دلیل ثبت اطلاعات هواشناسی جهان در سازمان مربوطه
شاملو می گوید: «ما باید اطلاعات حداقل نیم كره شمالی را برای پیش بینی هوای آینده كشور داشته باشیم. فرضاً اگر دیروز در لندن بارش وجود داشته پس از حركت این هوا به سمت ایران امروز و فردا در ایران چه اتفاقی می افتد.»
● تعداد كل ایستگاه های هواشناسی در ایران
كارشناس هواشناسی در زمینه انواع ایستگاه های هواشناسی تشریح كرد: «انواع ایستگاه های هواشناسی وجود دارند از قبیل: سینوپتیكی، كشاورزی، باران سنجی، اقلیم شناسی و....
ایستگاه های سینوپتیكی كامل ترین نوع ایستگاه ها هستند كه ساعت به ساعت اطلاعات را مخابره می كنند. تعداد آنها در كل كشور ۳۰۰ تا است.
ایستگاه باران سنجی و اقلیم شناسی كه ماهی یكبار اطلاعاتشان را به مركز پست می كنند و تعدادشان به ترتیب حدود ۱۰۰۰ و ۴۰۰ تا است. انواع ایستگاه های كشاورزی كه تقریباً ۳۰۰ تا هستند، هفته ای دوبار اطلاعاتشان مبادله می شود.»

افسانه بهرامی

منبع : شبکه فیزیکی هوپا