علم دندانپزشکی

پس از گذراندن شش سال دوره عمومی دندانپزشكی و ارائه پایان نامه ,فارغالتحصیل شده و با مدرك دكترای دندانپزشكی كلیه خدمات عمومی دندانپزشكی را ارائه می نماید . از جمله انواع ترمیم های دندانی , روت كانال تراپی , ارتودنسی های ثابت و متحرك , درمان بیماریهای دهان و دندانها , ساخت انواع پروتز های دندانی , جراحی های دهان و دندانها, تشخیص و درمان بیماریها.
● اندودنتیكس
اندودنتیكس(تخصص درمان ریشه دندان)- تخصصی از دندانپزشكی است كه علوم پایه و كلینیكی آن شامل تشخیص، پیشگیری و درمان بیماریها وصدمات پالپ و بافتهای اطراف ریشه مرتبط با پالپ می باشد. درمان پالپ دندان با نامهای روت كانال، اندو، عصب كشی و... شناخته می شود كه این معمول ترین درمانی است كه توسط متخصصین این رشته انجام می شود.
بیان اینكه دندانی احتیاج به معالجه ریشه دارد و یا به اصطلاح عامیانه عصب كُشی یا عصب كِشی شود در بسیاری از بیماران ایجاد هراس و اضطراب می كند و اغلب ترس آنها ناشی از مطالب نادرستی است كه در این زمینه شنیده اند. بسیاری از بیمارانی كه جهت خلاصی از درد فوراً اقدام به كشیدن آن نموده اند، بعداً پشیمان شده و آرزو می كنند كه ای كاش با معالجه ریشه، دندان را نجات داده بودند. خصوصاً آنهایی كه جهت جایگزینی آن دندانها با پروتزهای ثابت از هزینه گران این خدمات آگاهی می یابند.
● تعریف اندو یا اندودونتیكس؟
دندان مركب از یك ساختمان سختی است كه بافت نرم زنده ای را احاطه كرده است. این قسمت نرم مركزی، پالپ (دراصطلاح عامیانه، عصب) نام دارد كه شامل سلولها، عروق خونی واعصاب می باشد. اندودونتیكس شاخه ای از علم دندانپزشكی است كه وظیفه تشخیص و درمان پالپهای آماسی و بیمار شده را به عهده دارد.
● چه عواملی سبب آماس و بیماری پالپ می گردند؟
پوسیدگیهای دندانی اگر درمان نشوند، بعد از تخریب مینا و عاج به پالپ رسیده و باعث التهاب و ناراحتی آن می گردند. علاوه بر پوسیدگی، عوامل دیگری چون سابقه ضربه ناگهانی به دندان، پركردگی های عمیق، شكستگی و ترك دندان، تحلیل و سایش شدید دندانها و بیماریهای پیشرفته لثه در ایجاد آماس و بیماری پالپ نقش دارند.
● علائم بیماری پالپ چیست؟
برخی از علائم پالپ آماسی شامل درد ادامه داربه هنگام نوشیدن مایعات سرد و یا گرم، درد خود بخودی، درد هنگام جویدن و یا حتی موقع دراز كشیدن می باشد. گاهی نیز با توجه به سیر بیماری پالپ، ممكن است بیمار درد نداشته باشد. علائم ظاهری پالپ بیمار ممكن است وجود پوسیدگی عمیق و یا وجود ضایعه در انتهای ریشه، تورم و یا تخلیه چرك از دندان و یا انتهای آن باشد.
● فوائد معالجه عصب چیست؟
۱ ) دندان حفظ می شود.
۲) وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن می گردد.
● عوارض عدم درمان چیست؟
۱ ) آبس
۲) درد
۳) عفونت شدید
۴) نهایتاً از دست دادن دندان خواهد بود.
● درمان جایگزین چیست؟
در بعضی موارد و شرایط می توان معالجه ریشه را به اندكی بعد موكول كرد. در مواردی كه دندان كشیده می شود درمان ، جایگزینی آنها با دندانهای مصنوعی (پروتز ثابت و یا ایمپلنت) می باشد كه به مراتب گرانتر است.
● چند جلسه وقت برای درمان ریشه دندان لازم است؟
معالجه ریشه اكثر دندانها را می توان در یك جلسه انجام داد ولی بعضی از دندانها ممكن است به دو یا چند جلسه زمانی نیاز داشته باشند كه در این موارد دندانها در پایان جلسات معمولاً پانسمان موقت می گردند.
● موفقیت درمان چقدر است؟
در صورتی كه درمان ریشه بطور كامل و استاندارد انجام شود از موفقیت بالائی برخوردار است.
● چه عواملی باعث عدم موفقیت در درمان ریشه می گردد؟
علاوه بر اشكالات تكنیكی و اتفاقات حین كار، انحنای زیاد ریشه ها، وجود كانالهای جانبی، دفاع بدن و ... ممكن است معالجه ریشه دندان را بخطر اندازد.
● آیا اگر عصب درآورده شود، دندان می میرد؟
خیر، دندان بعد از معالجه ریشه(عصب) هنوز زنده می ماند چونكه تغذیه خارجی آن از سمت بافتهای در برگیرنده هنوز ادامه دارد. البته این زنده ماندن به معنای آن نیست كه دندان مثل دیگر دندانها به تحریكات حرارتی و الكتریكی پاسخ مثبت دهد.
● آیا پس از معالجه ریشه درد وجود دارد؟
معمولاً مقداری درد و ناراحتی گذرای خفیف تا متوسط به دنبال از بین رفتن بیحسی تا چند روز وجود داشته كه با تجویز مسكن های ضد التهاب تسكین می یابد. غالباً، ناراحتی و درد آنچنان نیست كه مانع فعالیت های روزانه شود. در مواردی كه درد زیاد است میتوانید با دندانپزشك معالج تماس بگیرید.
● آیا دندان بعد از معالجه ریشه تیره می شود؟
سابقاً دندانهایی كه درمان ریشه می شدند به مرور تیره تر می گشتند، ولی امروزه با پیشرفت های تكنیكی احتمال این تغییر رنگ ناچیز بوده و اگر اتفاق افتاد، نیز با استفاده از روشهای سفید كردن و یا روكش های چینی و لامینت می توان با آن مقابله كرد.
● بعد از درمان ریشه، تاج دندان چگونه و با چه موادی باید ترمیم شود؟
نحوه ترمیم تاج دندان بستگی به نسج باقیمانده و دندان مبتلا دارد. در دندانهایی كه متحمل نیروهای سنگین جویدن هستند و یا پوسیدگی آنها شدید بوده توصیه می گردد كه با ترمیم های مطمئن تری چون روكش های فلزی و چینی بازسازی شوند.
● جراحی اندودونتیك یعنی چه؟
در مواردی كه درمان معالجه ریشه دندان به شكست می انجامد. هنوز می توان دندان را نجات داد. در این موارد بعد از انجام بیحسی، دندانپزشك بافت لثه را به آرامی كنار زده و بافتهای آماسی انتهای ریشه را خارج نموده و یك پركردگی نیز در ته ریشه جهت ممانعت از عود ضایعه قرار می دهد.
● بعد از انجام درمان ریشه و ترمیم نهایی آن، آیا اقدام دیگری لازم است؟
ضروری است جهت ارزیابی موفقیت درمان در طولانی مدت، ظرف ۶ ماه تا یكسال آینده مجدداً ویزیت بعمل آید. در این ویزیت دندانپزشك موفقیت درمان، سلامت انساج لثه و ترمیم نهایی را ارزیابی می كند.
● مراحل درمان چگونه است؟
بعد از انجام بیحسی(در مواردیكه نیاز باشد)، درمان شامل مراحل زیر است:
▪ مرحله یك: دستیابی به كانال
▪ مرحله دوم: تعیین طول ریشه
▪ مرحله سوم: تمیز كردن و شكل دادن كانال ها
▪ مرحله چهارم: پركردن كانال
▪ مرحله پنجم: ترمیم موقت
▪ مرحله ششم: ترمیم دائم
● معالجه ریشه دندان (Root canal Therapy )
لابد همه این ضرب المثل كه می گوید:دندانی را كه درد می كند باید كشید را شنیده اید. ما هم بسیار شنیده ایم، ولی باید توجه داشت كه سابقه این ضرب المثل مربوط به زمانی است كه علم دندانپزشكی وجود نداشته و افرادی بی صلاحیت مثل سلمانی ها عهده دار امور دندانپزشكی بودند. دندانپزشكان امروزی نه تنها درد را از بین برده،بلكه باعث تگهداری دندانها در دهان می شوند. از گذشته ای نه چندان دور تا بحال، عامه مردم لفظ عصب كُشی یا عصب كِشی را بجای معالجه ریشه دندان بكار می برند كه چندان صحیح نبوده و آنچه كه باعث رواج و شایع شدن این اصطلاحات شده، تصور مردم با توجه به از بین رفتن درد دندان بدنبال معالجه ریشه می باشد. قسمت سخت دندان تشكیل شده از میناـ عاج و سمان، كه بافت نرمی را در داخل و وسط دندان بنام پالپ، احاطه كرده اند.
● تعریف Root canal Therapy:
این عنوان از سه كلمه Root به معنای ریشه، و Canal به معنای مجرا و Therapy به معنی معالجه تشكیل شده كه مفهوم كلی آن معالجه مجرای ریشه دندان می باشد و شاخه ای از دندانپزشكی است كه شامل دانش و اعمالی است كه به معالجه و حفظ ریشه دندان می پردازد.● پالپ چیست؟
پالپ دندان بافت نرمی است كه در داخل دندان قرار گرفته و شامل عروق و اعصاب و سلولهایی می باشد. حس، تغذیه، عاج سازی و دفاع میكروبی از اعمال پالپ بشمار می آیند.
● چه عواملی باعث آسیب و صدمه با پالپ دندان می شوند؟
عوامل متعددی سبب آسیب به پالپ می گردند كه عمده ترین آن تأخیر در ترمیم پوسیدگی ها و نتیجتاً گسترش آنها به پالپ دندان است كه سبب آلودگی پالپ به میكروبهای دهان می شود. پالپ دندان همچنین ممكن است بر اثر ضربه ای ناگهانی حتی در مواردی چون ضربه قاشق و یا شكستن تخمه، پسته و بادام دچار التهاب و مرگ شود. تركهای دندان، پركردگی های وسیع و بعضی از مواد ترمیمی نیز سبب ساز هستند.
● نحوه معالجه ریشه دندان چگونه است؟
دندانپزشك بعد از بی حس نمودن دندان ( در مواردیكه لازم است) اقدام به برداشتن پوسیدگی و تراش حفره دسترسی به پالپ دندان نموده و پالپ عفونی و بیمار را از ریشه خارج می كند و بعد از تمیز نمودن و خشك كردن مجرای ریشه و دندان جای خالی پالپ را با موادی كه به همین منظور ساخته شده اند پر می كند و سپس ترمیم قسمت تاجی دندان صورت میگیرد.
● آیا همه دندانها به یك تعداد ریشه دارند؟
خیر، تعداد ریشه دندانها بطور معمول و طبیعی ین یك تا سه عدد می باشد ولی دندانهایی نیز وجود دارند كه دارای یك یا چند ریشه اضافی هستند و در حین كار و با گرفتن رادیوگرافی كشف می گردند. بطور طبیعی دندانهای قدامی دارای یك ریشه، دندانهای آسیای كوچك دارای یك یا دو ریشه و دندانهای آسیای بزرگ سه و چهار ریشه ای هستند.
● اگر پالپی كه آلوده شده و ملتهب و دردناك است خارج نشود و به عبارتی معالجه انجام نگردد، چه اتفاقی می افتد؟
معمولاً درد آن بیشتر شده و بیمار را اذیت می كند، ولی مواردی وجود دارد كه درد فروكش می كند. باید توجه داشت كه از بین رفتن درد دندان نشانهٔ بهبودی پالپ دندان نیست و عفونت به سیر خود ادامه می دهد. سرایت عفونت به استخوان انتهای ریشه باعث ایجاد گرانوم، كیست و یا آبسه می گردد كه خود درد و ناراحتی ثانویه ای را به دنبال دارد. در صورت عدم معالجه ریشه دندان سیر بیماری نهایتاً منجر به كشیدن و یا از دست دادن دندان خواهد شد.
● چه مراقبت هایی لازم است تا دندان نیاز به معالجه عصب نداشته باشد؟
با مراجعه و معاینات منظم دندانپزشكی و رعایت اصول بهداشت دهان ودندان و ترمیم پوسیدگی ها در مراحل اولیه موردی برای معالجه ریشه دندان بوجود نمی آید.
● آیا صحیح است دندانی كه معالجه ریشه شده، شكننده می گردد؟
دندانی كه پالپ آن درگیر می شود، معمولاً دارای پوسیدگی وسیع بوده كه مقدار زیادی از مینا و عاج را از بین برده است و گاهی دندانپزشك ناچار می گردد كه مقداری از نسج سالم دندان را نیز برای دسترسی به پالپ بتراشد كه مجموعه این عوامل بعلاوه خشك شدن دندان بر اثر از دست دادن تغذیه داخلی سبب میگرددكه دندان ضعیف و شكننده گردد كه جای نگرانی ندارد، چونكه با ترمیم های خاص و یا روكش نمودن دندان می توان بر این نقیصه، چیره شد.
● چه عواملی در موفقیت معالجه ریشه دندان نقش دارند؟
مهارت دندانپزشك ، تعداد ریشه ها قطر و انحنای آنها، وجود ریشه ها و كانالهای اضافی و جانبی، نوع و قدرت بیماری زایی میكروبها، دفاع بدن و نوع بیماری پالپ در پیش آگهی درمان مؤثرند.
● آیا دندانی كه معالجه ریشه دندان شده و هنوز درد دارد را باید كشید؟
معمولاً به دنبال معالجه ریشه دندان، از چند ساعت تا چند روز به درجاتی ممكن است دندان، درد داشته باشد كه با تجویز داروهای مسكن برطرف میگردد و جای نگرانی ندارد.
● اگر درمان ریشه دندان شكست خورد، درمان بعدی چیست؟
اكثر دندانهایی كه معالجه ریشه آنها با عدم موفقیت همراه شده را می توان با جراحی های اندودونتیكس نجات داد. دندانپزشك بعد از بیحس نمودن، لثه دندان را به آرامی كنار زده و اقدام به قطع انتهای ریشه نموده و آن را از انتها نیز ترمیم می: ند و دوباره لثه را می دوزد. آیا فقط ممكن است پوسیدگی بسیار وسیع بوده و قسمت اعظم آن نیز از بین رفته باشد و درد نداشته باشد و یا در اثر ضربه حتی در سالهای دور، پالپ آن مرده، ولی دردی نداشته باشد. عدم وجود درد دال بر نفی بیماری پالپ و یا عدم نیاز به درمان نمی باشد.
● پاتولوژی فك و دهان و صورت
پاتولوژی فك و دهان و صورت(آسیب شناسی)- علمی است كه علت، ویژگیها، نحوه عملكرد و تأثیربیماریهای مرتبط با ناحیه فك و دهان و صورت را كشف و بررسی می نماید. كاردراین رشته شامل تحقیق وتشخیص بیماریها با استفاده از معاینات كلینیكی، رادیوگرافی، میكروسكوپی، بیوشیمیایی و...می باشد.
● رادیولوژی فك و دهان وصورت
رادیولوژی فك و دهان وصورت - تخصصی از دندانپزشكی است كه با تهیه و تفسیر تصاویر واطلاعات بااستفاده ازاشعه های تابان به تشخیص و كنترل بیماریها و ناهنجاریهای فك و دهان و صورت می پردازد.
● اشعه X
▪ مزایای یك معاینه رادیوگرافیك دندانپزشكی (با اشعه X) چیست؟
بسیاری از بیماریهای دندانها و بافتهای احاطه كننده آنها هنگام معاینه معمول دندانپزشكی دیده نمی شوند. از جمله مواردی كه یك معاینه رادیوگرافیك آنها را آشكار می كند عبارتند از: نواحی كوچك پوسیدگی بین دندانها، عفونت استخوان آبسه یا كیست، آبنورمالیتی های تكاملی، بعضی انواع تومورها. كشف و درمان زود هنگام مشكلات دندانی از هدر رفتن پول و زمان جلوگیری كرده و باعث ممانعت از بروز ناراحتی های غیر ضروری می گردد. معاینه رادیوگرافیك، مشكلاتی از ساختار دهان را كه در طی معاینه معمولی دیده نمی شود، آشكار می سازد. اگر شما تومور پنهانی داشته باشید، رادیوگرافی ها ممكن است به شما كمك كند كه زودتر آن را كشف و درمان كنید.
▪ میزان اشعهX در رادیوگرافی دندانپزشكی
ما هرروز از طرق مختلف در معرض تشعشع اشعه X می باشیم مثل لایه خارجی جو، مواد معدنی خاك، وسایل موجود در خانه(مثل مانیتور كامپیوتر و صفحات تلویزیونی)
● منبع / میزان اشعه تخمینی (MSV)
▪ رادیوگرافی دندانپزشكی
بایت وینگ(۴ فیلم) ۰.۰۳۸
سری كامل دهان(حدود ۱۹ فیلم) ۰.۱۵۰
▪ رادیوگرافی پزشكی
سری دستگاه گوارش تحتانی ۴.۰۶۰
سری دستگاه گوارش فوقانی ۲.۴۴۰
▪ میزان متوسط تشعشع از لایه خارجی فضا در سال (Outer Space) ۰.۵۱۰
MSV میلی سیورت واحد اندازه گیری است كه به ما اجازه می دهد میزان تشعشع اشعه X منابع مختلف را كه كل بدن را متأثر می سازند(مثل تشعشع طبیعی زمینه) یا آنهایی كه فقط بخشی از بدن را تحت تأثیر قرار می دهند(مثل رادیوگرافی ها) مقایسه نمائیم.
● نحوهٔ عمل اشعه X
وقتی اشعه X در یك معاینه دندانپزشكی از دهان شما می گذرد، قبل از رسیدن به فیلم، بخش عمده ای از آن توسط قسمتهای متراكم تر (مثل دندانها و استخوان) و مقدار كمتری توسط بافتهای نرم ( مثل گونه ها و لثه ها) جذب می شود. حاصل این كار، ایجاد تصویری روی رادیوگراف است. دندانها روشن تر بنظر می رسند. زیرا اشعه x كمتری از دندان عبور كرده و به فیلم می رسد. حفرات پوسیدگی و نواحی بیماری لثه تیره تر می باشند، زیرا اشعه ایكس بیشتری نفوذ كرده است. تفسیر این گرافی ها به دندانپزشك اجازه می دهد تا با اطمینان و صحت كامل مشكلات پنهان را كشف كند.
● فواصل زمانی در رادیوگرافی
دفعات و فواصل زمانی تهیه رادیوگرافی در هر بیمار، بستگی به نیازهای شخصی وی دارد. از آنجائیكه وضعیت هر بیماری متفاوت از دیگری است. برنامه معاینات رادیوگرافیك باید برای هر بیمار بطور جداگانه طرح ریزی شود. دندانپزشك، تاریخچه شما را مرور می كند. دهان شما را معاینه می كند و سپس تصمیم می گیرد كه آیا شما به رادیوگرافی احتیاج دارید یا نه، و اگر احتیاج دارید چه نوعی برای شما مناسب است؟ اگر شما یك بیمار جدید باشید، دندانپزشك ممكن است رادیوگرافیهایی توصیه كند تا وضعیت كنونی پنهان دهان شما را مشخص كند و بتواند تغییرات آتی را آنالیز نماید. برنامه رادیوگرافی های لازم در مراجعات پیگیری بر حسب سن شما، احتمال بروز بیماری و علائم و نشانه های آن متفاوت است. ممكن است فیلمهای جدید لازم باشد تا پوسیدگیهای جدید كشف شود یا وضعیت بیماری لثه مشخص شود یا وضعیت رشد و تكامل ارزیابی گردد. كودكان ممكن است رادیوگرافیهای بیشتری نسبت به بزركسالان احتیاج داشته باشند. این امر بدین دلیل است كه دندانها و فك آنها در حال تكامل است و دندانهایشان بیشتر از بزرگسالان در معرض پوسیدگی است.

منبع : اداره سلامت دهان و دندان