خوب یا بد

● نقش باكتری ها در زندگی روزمره انسان
بیشتر مردم با شنیدن نام باكتری، به یاد انواع و اقسام بیماری ها می افتند. اما آیا واقعا همیشه باكتری یعنی بیماری باكتری نوعی میكروارگانیسم تك سلولی از زیرخانواده پروكاریوت ها متعلق به خانواده آغازیان است. در باكتری ها اطلاعات ژنتیكی در پوشش هسته قرار نداشته و به طور آزاد در سیتوپلاسم سلول رها هستند و همین آنها را از زیر خانواده یوكاریوت ها كه انسان هم به آن تعلق دارد، متمایز می كند.
● باكتری ها را با توجه به نوع فعالیتشان می توان از دیدگاه های مختلف طبقه بندی كرد:
▪ باكتری و بیماری: باكتری ها عامل بسیاری از بیماری ها از جمله دیفتری، سل، كزاز، ذات الریه، وبا، سیاه زخم و غیره هستند و با توجه به ویژگی هایشان در گروه های متفاوتی طبقه بندی می شوند. بیشتر آنها برای بزرگسالان، برخی برای كودكان و گروهی هم در تمام سنین بیماری زا هستند.
در طول روز بدن ما با هزاران عامل میكروبی در تماس است به طوری كه تعداد آنها از تعداد كل سلول های بدن انسان بیشتر است اما به دلیل اینكه شرایط برای رشد و تهاجم مناسب نیست نمی توانند آسیبی به انسان وارد كنند. میزان مقاومت سیستم ایمنی بدن در بیماری زایی بسیار اهمیت دارد. افرادی كه دارای سیستم ایمنی قوی تری هستند سد دفاعی مناسبی در برابر عوامل بیماری زا خواهند داشت و افرادی كه سیستم ایمنی بدنشان دچار نقص و یا ضعف است بیشتر برای انواع بیماری ها مستعد خواهند بود. به محض اینكه شرایط محیطی مناسب شود، مثلا در صورت بروز بریدگی، سوختگی، ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن، پایین آمدن بهداشت فرد و بسیاری از عوامل دیگر این عوامل بیماری زا خواهند شد.
▪ باكتری، دوست فرصت طلب: برخی از باكتری ها با بدن انسان هم زیست هستند. چون باكتری ها قادر نیستند تمام مواد غذایی مورد نیازشان را خود تهیه كنند لذا این مواد را از بدن انسان دریافت كرده و در عوض این باكتری ها هم با مصرف آن مواد غذایی در پی فعل و انفعالاتی كه دارند برخی از مواد مورد نیاز بدن از جمله بعضی از ویتامین ها را تولید كرده و در اختیار انسان قرار می دهند. با وجود اینكه هر دو طرف از یكدیگر سود می برند، به محض اینكه شرایط برای تهاجم باكتری مهیا شود، بیماری زا می شوند.
▪ باكتری و سد ایمنی: باكتری های هم زیست در سطوح مختلف بدن، خود در حكم سدی دفاعی علیه سایر باكتری های مهاجم هستند. پس اینكه بدن فردی عاری از هر گونه میكروب باشد خود نوعی خطر است.
▪ باكتری و علم ژنتیك: طی سال های اخیر دانشمندان سعی كرده اند با شناخت هر چه بیشتر ساختارهای ژنتیكی باكتری ها و اینكه چگونه و با چه مكانیسمی به سلول حمله كرده و عملكرد آن را مختل می كنند و یا چگونه از سد دفاعی بدن عبور كرده و خود را به جایگاهی امن می رسانند، به موفقیت هایی در یافتن راه های درمان و مقاومت علیه آنها دست یابند.
▪ باكتری به جای انسان: در علم ژنتیك تحقیقات بسیاری بر روی این موجودات انجام می شود. با شناخت دقیق ژنتیك این موجودات، می توان تغییرات مورد نظر را بر آنها اعمال كرد. مثال این امر استفاده باكتری ها در تولید انسولین انسانی است. با انتقال ژن تولیدكننده انسولین به ساختار ژنی باكتری، در پی تكثیر و فعالیت موجود، با بیان آن ژن، به میزان مناسبی انسولین هم تولید می شود كه این امر در درمان و كنترل بیماری های قندی وابسته به انسولین بسیار اهمیت دارد. همچنان تلاش است كه با انتقال ژن های مختلف، بتوان موادی كه بدن انسان به دلایل مختلف قادر به ساخت آنها نیست را تهیه كرد.
▪ باكتری و آشپزی: از باكتری های مختلف در صنایع لبنیات به طور گسترده ای استفاده می شود. اینكه می توان از شیر، دوغ، ماست، پنیر، خامه و دیگر محصولات لبنی را تهیه كرد به دلیل فعالیت گروه خاصی از باكتری ها است. با توجه به نوع باكتری، مواد غذایی مورد مصرف و شرایطی كه بر محیط حاكم است دما، نور، حرارت، میزان PH و...، محصولات مختلفی حاصل می شود. همچنین در تهیه نان و خمیر این باكتری ها هستند كه اصطلاحا باعث رسیدن خمیر می شوند. طیف وسیعی از باكتری ها به طور گسترده در صنایع مختلف خصوصا صنایع غذایی مصرف می شوند.
▪ باكتری و بهداشت: در مراحل مختلف از فعالیت كارخانه ها از خصوصیت بیوشیمیایی باكتری ها استفاده می شود. در سیستم تصفیه آب، باكتری ها با مصرف موادی كه برای انسان مضر و غیر قابل هضم و یا جذب است، به تصفیه و پاكسازی آب كمك بزرگی می كنند. تصفیه بیولوژیكی خب، با این اوصاف باكتری ها خوب هستند یا بد.

نازلی ستوده

منبع : روزنامه شرق