۲۷ ماه مه سال ۱۳۳۲ ـ افکار و کارهای ابن خلدون به مناسبت زادروز او: قاضی عادل و دانا بهتر از سلطان

ابن خلدون (ابراهیم ابن محمد) مولف «مقدمه» که ازفلاسفه، مورخان، جامعه شناسان و نویسندگان بزرگ جهان بشمار می آید ۲۷ ماه مه سال ۱۳۳۲ میلادی به دنیا آمد و ۶۳ سال عمر کرد. وی گفته است: خدا به هر انسان هنگام تولد «مغز» را برای تفکر و تعقل و تشخیص خوب و بد و روا و ناروا از هم اهداء کرده است که اگر در طول عمر از این وسیله مهم استفاده بهینه نکند کیفیت حیات و حلاوت زندگی را خواهد باخت.
ابن خلدون که یک عرب یمانی تبار بود در اسپانیا به دنیا آمده بود که پس از برچیده شدن حکومت عرب در آن دیار با خانواده اش، نخست به تونس و سپس به مصر رفت و در دفتر سلطان این کشور به کار پرداخت. وی از اینجا برای کسب معلومات بیشتر به مراکش (مغرب) رفت و چون آنجا را گرفتار جنگ و رقابت سرکردگان دید به الجزایر سفر کرد و در این منطقه بخش اول «مقدمه» را نوشت و در آن، سبک تازه ای را در تاریخ نگاری به دست داد. ابن خلدون به جای پرداختن صرف به رویدادهای سیاسی و نظامی، توجه خود را معطوف به تحولات اجتماعی و تغییر تدریجی روانشناسی مردم در پی هر رویداد و کیفیت تمدن کرد. بنا براین، «مقدمه» عمدتا تحلیل و تفسیر رویدادها بر پایه جامعه شناسی است که در آن به «فلسفه تاریخ ( تکرار رویداد ها و معتقد بودن به قانون و یا قوانین و اصول معین که رویدادها را شکل می دهد)» توجه خاص شده است. وی در عین حال پاره ای از اوقات به شغل قضاوت هم سرگرم می شد. از نظر ابن خلدون، قاضی عادل و دانا بهتر از سلطان (رئیس دولت) می تواند در جامعه آرامش، امنیت و عدالت و در نتیجه پیشرفت ایجاد کند و تمدن جامعه خود را به کمال برساند.
ابن خلدون در نوشته هایش کوشیده است ثابت کند که محیط، اقتصاد و واقعیت های اجتماعی هر عصر، به تمدن آن عصر شکل می دهد و تاریخ آن عصر را به وجود می آورد و اوج و حضیض تمدن به همین عوامل بستگی دارد. برای مثال: ابن خلدون به جای پرداختن به شرح جنگهای امیر تیمور، از او به عنوان مردی ادیب پرور و علاقه مند به اصحاب فکر و دانش و مشوق هنر، معماری و مهندسی یاد کرده است. ابن خلدون ۲۴ سال آخر عمر را در قاهره بسر برد و در الازهر به تدریس تاریخ و فلسفه پرداخت.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز